Yerel demokrasinin gelişmesinde yerel yönetimlerin seçilmeleri büyük önem taşıyor. Yerel yönetimler, kamu hizmetlerinin ve idarede etkinlik ve verimliliğin sağlanmasında merkezi bir konuma sahip. Türkiye'de Anayasa'nın 67. Maddesi'nde yerel yönetimlerin karar organlarının seçimle işbaşına geldikleri belirtiliyor. 127. Madde'nin ilk fıkrası ise seçimlerin ve halk oylamalarının serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy açık sayım ve döküm esaslarına göre yargı gözetim ve denetimi altında yapılması gereğini öngörüyor.

Türkiye'de Yerel Yönetimler¹
Cumhuriyetin ilk yıllarında yerel yönetimlerin ana işlevi, Kurtuluş Savaşı ile yakılıp yıkılan ülkeyi onararak temel hizmetleri verir hale gelmek ve sınırlı olan nüfusu (11 milyon) arttırma politikası ile birlikte ülkenin sağlık sorunlarının (özellikle salgın hastalıklar) çözümüne katkıda bulunmaktı. Buna Cumhuriyet'in başkenti olan Ankara'nın örnek bir şehir olarak imarı ve geliştirilmesi eklenebilir.

Osmanlı Devleti'nden devralınan yerel yönetim kuruluşları, gerçek anlamda yerel yönetimlerin görev ve işlevlerini yerine getirebilecek bir durumda değillerdi. İşlevleri çeşitli kuruluşlar arasında dağıtılmış ve parasal olarak güçleri sınırlıydı. Personeli sayıca ve kalite açısından yetersizdi. Bu sorunları gidermek için 1930 tarihinde 1580 Sayılı Belediyeler Yasası çıkarıldı ve 12 Eylül Dönemi'ne kadar yürürlükte kaldı. Osmanlı Dönemi'nde olduğu gibi, Cumhuriyet Dönemi'ndeki bu yasa da Fransa'dan uyarlanarak alındı. Yasayla, belediyelerin dağınık olan işlevleri tek elde toplandı.

Tek parti dönemine genel olarak bakıldığında, 1923'de 421 olan belediye sayısı 1938'de 537'ye ulaşmıştı. Bu belediyelerden 1923'te sadece elektrik tesisatı vardı. Bu oran, 1938'de 150'ye ulaşmıştı. Su tesisatı olan belediye sayısı 1923'te 20 iken, 1938'de 245'e çıkmıştı.

Çok partili yaşama geçiş sürecinin hemen öncesinde, 13 Temmuz 1945 tarihinde "Belediyecilik Derneği" kuruldu. 1580 Sayılı Kanun'un çıkarılmasından 18 yıl sonra, 1948'de 5237 Sayılı "Belediye Gelirleri Kanunu" çıkarıldı. İlk derli toplu belediye gelirleri kanunu olan bu kanun 30 yıldan fazla yürürlükte kaldı. Kanun belediye gelirlerini düzenlemekle beraber, uygulamada merkezi iktidarlar gelirleri merkezde toplayıp, sonra dağıtmayı tercih ettiğinden, belediyeler ihtiyaç duydukları kaynakları hiçbir zaman kontrol edemediler ve merkezi hükümete bağımlı oldular.

1948'de belediyelerin çarpık yapılaşmayı, gecekondulaşmayı önlemesi için 5218 Sayılı Yasa çıkarıldı. Yasa, belediyelerin kent içinde arsa üretmelerini amaçlıyordu. Bunun uygulamaları Ankara Yenimahalle'de yaşandı. 10 yılda 20 eşit taksitte arsa paralarının ödenmesi planlandı ve Emlak Bankası'dan % 5 faizle kredi kullandırıldı. Ancak, bu uygulama ülke geneline yaygınlaştırılamadı. 1950 yılına kadar tek parti yönetimi egemendi. Pek çok büyük şehirde valiler, belediye başkanlığını da üstlenmişlerdi.

1960 sonrası dönemin en önemli adımlarından biri 27 Temmuz 1963 tarihli ve 307 Sayılı Kanun'dur. Daha önceleri Belediye Meclisi tarafından seçilen belediye başkanlarının bu yasa ile, doğrudan, serbest ve nispi temsil esasına dayanan bir seçimle göreve gelmeleri kabul edildi.

1973-1980 dönemi, Türkiye belediyeciliğinin tarihinde bir dönüm noktasıdır. 1950'lerde başlayan ve 1970'lerde hız kazanan kentlere yönelik yoğun göç ve buna paralel olarak ortaya çıkan gecekondulaşma kentlerin çehresini tamamıyla değiştirmişti.

Son olarak 27 Haziran 1984'de 3030 Sayılı Büyükşehir Belediyeleri'ne ilişkin yasal düzenlemeler yapıldı. Söz konusu dönemde Büyükşehir belediyesi örgütlenmesi ve belediye gelirlerinin arttırılması, belediyelerin ekonomik olarak rahatlamalarını sağladı.

Ülkemizde yerel seçimleri düzenleyen yasal metin 1984 tarihli ve son yerel yönetim reformu kapsamında bu yasada önemli değişiklikler yapılmadı.

Oy Kullanmak için Gerekenler
Oy kullanacakların yanlarında seçmen bilgi kağıtlarının ve kimlik kartlarının olması gerekiyor. Seçmen bilgi kağıdını kaybeden ya da unutanların seçmen listesinde isimleri bulunuyorsa, kimlik belgelerini göstererek oy kullanmaları mümkün olacak. Sandık Kurulu tarafından kabul edilecek kimlik belgeleri: Nüfus cüzdanı, resmi daireler veya iktisadi devlet teşekküllerince verilen kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, trafik ehliyeti.

1 Hakkı Uyar, "Türkiye'de ve Dünya'da Yerel Yönetimler: Kısa Bir Tarihçe"
Bu metin, 28 Mart 2004 yerel seçimleri öncesinde, CHP İzmir İl Örgütü'nün düzenlediği Yerel Yönetimler Okulu'nda (16 Kasım 2003) konferans olarak verildi.
Kaynak: Dokuz Eylül Üniversitesi

2009 Yerel SeçimleriTakip

• 2009 Yerel Seçimleri