Sanat eserleri konusunda belirli bir felsefenin savunucusu olmak yerine kendi zevklerinin koruyucusu olan bir millet olmamızdan dolayı, beğenmediğimiz eserlere 'tükürürüm ben böyle sanata', 'ben daha iyisini yaparım', 'ucube bunlar' gibi tepkiler göstermemiz son derece sıradan bir durum. Üstelik konu heykel olunca aklımıza sadece Atatürk büstleri ve heykelleri geldiği için alternatif temalara karşı da bir alerjimiz var. Konu barış, sevgi, aşk, özgürlük gibi konular oldu mu, işi rayından çıkartmak çok daha kolay.

Konu özgürlükse 'nasıl yani anarşist falan mısın?'; konu barış ise 'toplumu askerlikten soğutmak mı istiyorsun'; aşk ise 'vay namussuz, çocuklarımıza kötü örnek oluyor' türünden ittirmeler kaçınılmaz. Ne yaparsanız yapın, bir kötücül ilhamlar denizinde yüzerken, eliniz ister istemez Atatürk heykelinden başka bir şey yapamaz hale geliyor. Onda da yeterince yakışıklı yapmamışsın, boyu kısa olmuş, bakışları sert kaçmış, basitleştirmişsin gibi tepkiler kapıda bekliyor. Kısaca zor zanaat Türkiye'de heykeltıraş olmak.

Kars Belediyesi'nce 2006 yılında başlatılan 'İnsanlık Anıtı' da benzer tepkilerden henüz tamamlanmaya fırsat bulamadan nasibini aldı. Başbakanımızın 'ucube' olarak nitelendirdiği rivayeti dolaşan (bu ifade reddedildi) heykelin başına neler geleceğini hep birlikte göreceğiz. Hem Erivan hem de Iğdır'daki soykırım anıtlarına bir alternatif olarak yapılması planlanan heykelin, kendi anısına bir heykel dikilmesi daha mümkün görünüyor şu sıralar.

Söylenmediği halde söylendiği söylenen ucube lafı yüzünden heykelin gündeme gelmesi heykelin akıbetini hızlandıracak gibi. Eserin mimarı Mehmet Aksoy yapmak istediğini 'karşı karşıya savaş hazırlığı içinde askere benzeyen iki adam tahayyül ettim. Üstlerinde ölüm kokusu, aralarındaki boşlukta mezar çağrışımı var. Gözyaşı ve suyu hayatın devamlılığını anlatmak için kullanıyorum' (Radikal gazetesinden) diyor.
Gelen tepkiler ise 'heykeldeki adamlardan Ermeni daha heybetli kendini kasmış görünüyor, Türk olan ise ezik, sinik halde tasvir edilmiş' yönünde. Kimileri eserin estetik olmadığına inanıyor, kimileri de yörenin tarihi ve otantik özelliklerine uyumlu bir biçimde yapılmadığına. Üstelik bir SİT alanına ruhsatsız olarak yapılmış olması da cabası.

Kültür Bakanımız Ertuğrul Günay'a göre tartışma daha çok eserin niteliğine değil, konumlandığı yere ilişkin. Bir garnizon tabya kalıntısının üzerinde yapılmış olan heykelin başlangıcından beri tartışmalı olduğunu ve belediyenin kendisine ait olmayan bir yere bu eseri yapma iznini verdiğini söylüyor. Yoksa temanın da temanın işleniş biçiminin de değerli olduğu konusunda hemfikir.

Aslında heykel daha bitmeden kendi markasını yaratmış ve bir turizm potansiyeli oluşturmuş durumda. Heykelin bir adı da var artık, 'ucube'. Siyaseten, sanatsal açıdan ve tematik bakımdan öngörülemeyecek şöhrete kavuşmuş bir eserden söz ediyoruz. Bana kalırsa tamamlanmadan eksik bırakılıp, çevresinin temizlenmesi ve şu an oluşmuş hikayesi içerisinde 'eksik ucube' olarak varlığını sürdürmesi çok şık olabilir.

Heykeltıraş Mehmet Aksoy ise zaten çok kıymetli bir sanatkar olmasının yanı sıra içine tükürülmeye çalışılan (Melih Gökçek tarafından) ve henüz bitmeden spekülasyonlara konu olan heykelleri ile bir süredir sanat dünyasındaki konumunu farklı bir perspektiften de güçlendiriyor. Kendisinden daha da ucubik eserler bekliyoruz.
Bana gelince, ben 'Ucube heykeli' samimiyetle çok beğendim, bitmemiş haliyle bile. Zevkleri tartışmak güçtür bilirim ve üstelik sanatta da bu tür bir uzmanlığım yok, sadece iyi bir izleyiciyim. Sanatsal değerlerini kabul etmekle birlikte beğenmediğim ilk üç yapıtı sayıp eleştiri ve tepkilerinizi şimdiden saygıyla kabul ettiğimi belirtmek isterim. Benim ucubelerim: 1 numarada Beşiktaş merkezdeki Atatürk Cumhuriyet ve Demokrasi Anıtı, 2 numarada Taksim'deki Atatürk Kültür Merkezi, 3 numarada da (düzeltilmeye çalışılsa bile) İstanbul Belediye Sarayı'nı sayıyorum.