|
Ormancılığımız ve Temel
Sorunları
Ulusal ormancılık amaçları saptanır ve gerçekleştirilirken uyulmak
zorundaki temel ilkelerin başında, ormancılık camiası tarafından keşfedilen,
uluslararası nitelikteki süreklilik ilkesi yer almaktadır. Süreklilik düşüncesi,
1713 yılında Carlowitz tarafından ortaya atılmıştır. Doğuşundan, 1992 yılında
Rio 'da yapılan BM Toplantısı' na değin ormancılık işletmeciliğinde , özünde
sadece üretim işlevi bulunan ''üretim sürekliliği'' ne özel bir önem
verilmiştir. Buna geleneksel süreklilik adı verilmektedir. Üretim dışındaki
farklı işlevler için ormandan yapılan düzensiz yararlanmalar yüzünden çevre
ve toplum olumsuz etkilenmiş, sistemli süreklilik anlayış biçimi , yani sürdürülebilirlik
ilkesinin önemle dikkate alınması zorunlu olmuştur. Ormancılıkta Sürdürülebilir
Kalkınma için ''Rio Deklarasyonu'' (Ajanda 21) ile ''Biyolojik Çeşitlilik
Konvansiyonu'' ve ''Temel Ormancılık Esaslarının Açıklanması'' gibi özel
esaslar kararlaştırılmıştır. Daha sonra Viyana'da, Ekim 1993'te ''Sürdürülebilirliğin
Boyutları'' konulu oturumda, sürekliliğin yeni biçimi ''sürdürülebilirlik
kavramı'' ve ormancılıktaki boyutları saptanmıştır. Ormancılıkta,
ekolojik sürdürülebilirliğin temel oluşturduğu sürdürülebilir kalkınma
şu denklemle ifade edilebilmektedir: Sürdürülebilir Kalkınma=Ekolojik Sürdürülebilirlik+(Sosyal+Ekonomik)
Kalkınma.
Bu kalkınma düşüncesi , önlem alma yönünden tüm sektörleri
kapsamakta ve Koruma, Etkinlik, Yeterlik, Süreklilik ve Ortaklık adlarındaki
5 ilkeye dayanmaktadır. Sürdürülebilir ormancılık işletmeciliği de
biyolojik çeşitliliğin onarılması ve ekolojik sürdürülebilirliğin
tesisi ve korunması olaylarını kapsamaktadır. Yani, ekosistemlerin onarılarak
bakıma tabi tutulması ve doğal dengelerine kavuşturulması; çevredeki diğer
sistemlerle uyumlu, dengeli ve planlı olarak yönetilmesi gerekmektedir.
Buna göre, çok amaçlı sürdürülebilir ormancılık işletmeciliğinin
amenajman esasını; ekosistem amenajmanı oluşturmaktadır. Nihayet, Eylül
2001'de Almanya'da yapılan ''Ekolojik ve Ekonomik Sürdürülebilir Orman İşletmeciliği''
konulu 2. Almanya-Şili Sempozyumu ile Almanca çağrılı bir posterle katıldığım,
Uluslararası Ormancılık Araştırma Kurumları Birliği'nce (IUFRO) düzenlenen
''Continuous Cover Forestry'' başlıklı toplantıda, ileri ülkelerde uzunca
bir zamandan beri uygulanan Sürdürülebilir Ormancılık İşletmeciliği 'nin
zorunluluğu üzerinde önemle durulmuştur.
Ülkemizde ise 1963'te başlanıp 40 yıldan beri uygulanagelen ormancılık
faaliyetleri; ormanlarımızın yaklaşık yüzde 99'unda, büyük alanlarda gerçekleştirilen
kesimlerle odun ve bazı ikincil ürünler üretimine dayalı olarak sürdürülmektedir.
Geriye kalan yüzde 1'lik orman alanında da değişik yaşlı ormancılık yapılmaktadır.
Bu uygulamalarla; siyasal etkiler, yönetim karmaşası, deneyim eksikliği ve
bilgisizlik gibi nedenlerle başarılı olunamaması yanında ormanlarımızın
kuruluşları, artım-büyüme koşulları, ekolojik yapısı ile sağlığı
bozulmuştur . Uygulanagelen Büyük Saha Siper İşletmesi ile büyük ve küçük
alanlardaki tıraşlama kesimleri sonucu, ekosistem içerisindeki hayvansal ve
bitkisel kökenli türler yok olmuş, doğaya aykırı uygulamalar sonucu
biyolojik çeşitlilik korunamayıp büyük oranda yok edilmiştir. Bu durumun
doğal bir sonucu olarak ülkemizin hemen tüm bölgelerinde, dünyanın bazı yörelerinde
olduğu gibi büyük alanlarda ormansızlaşma, toprak erozyonu ve doğa ölümleri
ile karşılaşılmıştır.
Böylece ortaya çıkan büyük çevre sorunları ve iklim değişiklikleri
sonucunda, sera etkisi, afet halindeki sellerle karşılaşılmakta,
sosyo-ekonomik sorunlara yol açılmaktadır.
Önemli düzensiz ve olumsuz uygulamalar:
1) Ormanlarımızın kadastro çalışmaları tamamlanamadığı için
sahibi, sınırları ve işletme amaçları belirlenememiştir. Orman içi köy
halkı, orman ve ürünlerinden yararlanmalar konusunda politik istismara
zorlanmış ve zorlanmaktadır.
2) 6831 sayılı yasaya göre; çeşitli maden, kum, taş, kireç gibi doğal
kaynakların, doğa ve araziden yararlanmanın temel ilkelerine aykırı işletilmesi;
özel kişi ve kurumlara verimli orman alanlarında 49-99 yıl için intifa
haklarının devredilmesi ve aynı yasanın 2B maddesi' ne göre büyük orman
alanlarının orman dışı kullanımlara ayrılması gibi eylemler yapılmış,
yapılmaktadır.
3) Büyük alanlarda kaçak kesimler, yangınlar ve İstanbul, İzmir gibi büyük
kentler civarındaki turistik tahsis- yapılaşmalarla ormanlarımız, koru ve
meralarımız talan edilip parçalanmıştır.
Belirtilen bu olumsuzluklar nedeniyle ülkemiz ormanlarının doğal bütünlüğü;
tekdüze (yeknesak) yapıları parçalanmış; doğal-ekolojik dengesi bozulmuş;
hayvansal-bitkisel kökenli biyolojik çeşitliliği yok edilmiştir. Sürdürülebilir
kalkınma için temel oluşturan ''ekolojik sürdürülebilirlik'' kalmamıştır.
Sürdürülebilir planlama ve orman işletmeciliği için gerçekleştirilmesi
gerekli önlemler:
1) Siyasal olumsuzluklar için hükümet, Orman Bakanlığı, TBMM Başkanlığı
ve Cumhurbaşkanlığı gibi makamlar bilgilendirilip uyarılmalı; doğal
kaynakların yönetimi için personel atamalarında mesleki bilgi, beceri ve
deneyime öncelik veren gerekli yasal esaslar getirilmelidir.
2) Planlama ve işletme sorunları için Türkiye'deki tüm orman fakülteleri,
özellikle en eski ve deneyimli İÜ Orman Fakültesi'ne önemli ulusal görevler
düşmektedir:
a) Fakültede söyleşi, münazara, konferans , gibi oturumlar düzenlenerek
çeşitli disiplinler arasında, sürdürülebilirlik kavramında birlik ve
beraberlik sağlanmalıdır.
b) Ormancılık eğitim-öğretiminde sürdürülebilirlik anlayışına yer
vermeli, bu maksatla gereken değişiklikler yapılmalı ve uyum sağlanmalıdır.
c) Plan hazırlayıcı (amenajman heyet elemanları) ve plan uygulayıcı (işletme
şefleri) meslektaşlar için Sürdürülebilirlik; Sürdürülebilir Orman
Amenajman Planlaması ve Örnek Plan Düzenleme konularında uzun süreli
kurslar düzenlenmelidir.
ç) Uygulamalar; bütün ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de yasa gereği
Amenajman Yönetmeliği'ne göre yapılan planlarla gerçekleştirilmek zorundadır.
Yürürlükteki Amenajman Yönetmeliği'nin, sürdürülebilir nitelik taşıyacak
biçimde yenilenmesi gerekmektedir.
Finansal Forum - Prof. Dr. Hüseyin Cahit ŞAT İst.
Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Amenajmanı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
|
