Yayın Tanıtımı

19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera

19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve PeraYazar: Nur Akın
Yayın Evi: Literatür Yayıncılık
Dil: Türkçe
Sayfa Sayısı: 354
Boyut: 16.5 cm x 23 cm
Yer: İstanbul
ISBN: 975-8431-81-1
Bilindiği gibi İstanbul, neredeyse kuruluşundan bu yana, çok sayıda dil, inanç ve etnik çeşitlilik sergileyen insanın gelip geçtiği, yerleştiği, hatta kuşaklar boyu yaşadığı bir dünya kentidir. Yüzyıllarca süren değişimlere karşın, bu özelliğini günümüze dek korumuştur. İstanbul'un alınmasından sonra söz konusu mozayiğe yeni ve ağırlıklı bir grup olarak Türkler de katılmış, ayrıca Osmanlılann yerleştirme politikası doğrultusunda Rumeli ve Anadolu'nun çeşitli yörelerinden azmlıklarm getirilmesi ve bunlara Avrupa'dan göçen Musevilerin eklenmesi kozmopolit bir ortam oluşturmuştur. 

Galata ve Pera'nın gelişiminde büyük rol oynayan Avrupa kökenli Levantenler de, bu ortama katılmıştır. İstanbul'un bu farklı kültürel grupları, başından beri kendi inanç ve geleneklerini sürdürmekte serbest bırakılmışlar, özellikle Tanzimat'tan sonra kendilerine tanınan ayrıcalıkların artırılması etkinlik ve ağırlıklarını yoğunlaştırmıştır. İstanbul'un konumu, tarihsel birikimi gibi etkileyici özelliklerinin yanında, bu azınlık gruplan ve yaşadıkları bölgelerdeki önemli sosyal ve fiziksel nitelikler kente bir dizi özgünlük katmış, kültürel yelpazenin renkli parçalarım oluşturmuştur.

İstanbul'u İstanbul yapan bu çoğulcu ortamda Rum, Ermeni ve Musevi topluluklarıyla Levantenler, Osmanlı İmparatorluğu'nun özellikle Batı'yla sıkı ilişkiler içinde olduğu 19.yüzyılda kent içinde yoğunlaştıkları Fener, Kumkapı, Balat, Galata Pera gibi belirli bölgelerde ilginç yaşam biçimleri ve çevreler yaratmışlardır.

Bu bölgeler arasında İstanbul'un kozmopolit geçmişindeki yoğunluğunu fiziksel olarak günümüze en çarpıcı bir biçimde aktaran bölge Galata ve onun uzantısı Pera'dır. Buradaki fiziksel çevre, Haliç'in karşı kıyısındaki tarihsel yarımadayla karşılaştırıldığında, bir Batı kenti görünümü sunar. Nitekim çoğu yabancı kaynakta ve bu çalışmanın temellendirildiği İstanbul'da çıkan yabancı dildeki gazetelerde bu ayırım, tarihiyanmada için "Stamboul" (İstanbul), Galata ve Pera içinse "Constantinople" teriminin kullanılmasıyla bir kez daha vurgulanmaktadır.

Ele alınan iki bölgenin 19. yüzyılın ikinci yarısından 20. yüzyılın başına dek sergilediği tüm özellikleri, sosyal yapı, yaşam biçimi, kültüre ve eğlenceye yönelik tercihleri ve bunların oluşturduğu kentsel ve yapısal nitelikleri, değişim ve gelişimleri incelemeyi amaçlayan bu çalışmanın çıkış noktası, dolaysız bilgi edinme araçlarından biri olarak yerel gazete haberlerinden yararlanmaktı. Özellikle Galata ve Pera için, 1848-1900 yılları arasında çıkan ve yoğun haber kaynağı niteliği taşıyan günlük Fransızca gazeteler aracılığıyla, bölgenin o dönemdeki ortammdan günü gününe ve birinci elden bilgiler yakalama olanağı elde edilmiştir.

Gazete tarama çalışmalarına 1848 günlü Journal de Constantinoplis, (JC) başlanmış, 1865'te çıkan son sayısma dek bu gazete; ardından 1866 Ocak ayından itibaren 1891 sonuna dek La Turquie (LT) ve 1891-1900 arası için de Le Moniteur Oriental (LMO) günü gününe taranmıştır. Çalışmanın temelde bu haberlere dayalı olarak geliştirileceği öngörüldüğünden, söz konusu haberlerdeki bilgi yoğunluğu, Galata ve Pera bölgeleri için ele alınan konuların ağırlığını belirlemiştir. Bazı evrelerin daha ağırlıklı bir biçimde işlenmesi, büyük ölçüde bu durumdan kaynaklanmaktadır.

Çalışmada dönemin adıyla "Pera" diye söz edilen Beyoğlu ve Galata'ya ait haberlerden elde edilen bu bilgileri daha da zenginleştirmek ve ayrıntı andırmak için, aynı yıllarda İstanbul'da çıkan diğer yabancı dilde gazete ve dergilerle Osmanlıca gazeteleri, Annuaire du Commerce, Annuaire Oriental gibi yıllıkları taramak ve elde edilen bilgileri karşılaştırarak bütünleştirmek, bölgenin tanınması konusunda daha kapsamlı ve ilgi çekici sonuçlar getirecektir. Ancak bu aşamada, yöreyle ilgili yoğun bilgi içeren FC, LTve LMO'den yararlanılmıştır. Bu boyutta, yalmz bir gündelik gazetenin 52 yıllık süre içinde taranması bile, hayli uzun, sabır ve emek isteyen bir çalışma gerektirmiştir.

Temelde söz konusu haberlerden edinilmesi hedeflenen bu bilgilerin, gerektikçe yöreyle ilgili seyahatnamelerden yeni yayınlara dek uzanan kaynaklarla bütünleştirilerek verilmesine çalışılmıştır. Ayrıca bu bölgelerle ilgili olarak anlatılanlar yer yer eski harita, gravür, fotoğraf, kartpostal, sokak silueti ve tek yapı rölöveleriyle desteklenmiştir. Metne özel bir malzeme olarak, taranan gazetelerde çıkan türünün ilk örneklerinden başlayarak, dönemin özelliklerini sergileyen resimli-çizimli ilanlar ve duyurular da eklenmiştir.

Böylece, 50 yıllık gazete haberleri aracılığıyla, bugüne dek çok sayıda yayınla incelenmiş olan Galata ve Pera bölgesinin, geçen yüzyılın ikinci yarısındaki özelliklerinin basına yansıdığı ayrıntılarıyla sergilenmesine ve İstanbul'un kozmopolit ortamının fiziksel çevreye etkisi konusunda daha fazla bilgi edinilmesine katkıda bulunmaya çalışılmıştır.

Yoğun bir kitaplık çalışması gerektiren bu araştırmada, özverili bir görev bilinciyle gazete koleksiyonlarını kullanmama büyük kolayhk sağlayan İstanbul Büyükşehir Belediye Atatürk Kitaplığı Müdür Yardımcısı Sayın Safiye Özkan'a ve Atatürk Kitaplığı uzmanlarından Sayın Saadet Çiftçi'ye, kitabın görsel malzemesinin önemli bir bölümünü oluşturan fotoğraflarm kullanımma izin veren Alman Arkeoloji Enstitüsü Müdürü Prof.Dr. Harald Hauptmann'a ve Enstitü'nün Fotoğraf Arşivi Görevlisi Sayın Nurhan Akkaya'ya teşekkür borçluyum.
Ayrıca, kitabın 1. baskısını titizlikle okuyup, baskı yanlışlarına ilişkin düzeltme önerileri getiren Dr. Deniz Mazlum'a ve Ali Akkaya'ya da çok teşekkür ederim.
Nur Akın

Yayın Tanıtımı Arşivi
Yayınevlerinin listesi aşağıdadır. Yayınlarına ulaşmak istediğiniz yayınevini listeden seçiniz.