|
Binanızı test edin
Yetkililerin sürekli, İstanbul’daki binaların yüzde 75’inin şiddetli
bir depremde yıkılma yada ağır hasar görme gibi ihtimalleri olduğundan
bahsetmesi, İstanbul ve Marmara çevresinde içinde yaşanılan mekanların ne
kadar dayanıklı olduğu sorusunu sık sık gündeme getiriyor. Ancak korkunun
ecele faydası yok. Uzmanlar aynı şeyi söylüyor: “Hem konut sahipleri hem
de büyük işyeri yöneticileri, canlarını ve mallarını korumak amacıyla
önlem almaya ve binalarını güçlendirme çalışmalarına bir an önce başlamalılar.”
Peki binanızın depreme karşı dayanıklı olup, olmadığını nasıl öğrenebilirsiniz?
Türkiye’de yapı kalitesine yönelik bilinç her geçen gün artıyor. Çoğumuz
bu bilincin uygulamaya konulmasındaki sürati yeterli bulmasak da özellikle
yapıların projelendirilmesine ve uygulama kalitesine verilen önemin giderek
arttığını gözlemliyoruz. Bu umut verici gelişme deprem gibi acı tecrübelerin
sonrasında daha da farklı bir anlam taşıyor. Son günlerde İstanbul büyük
deprem tartışması ve beklentileri, her yeni küçük sallantıda alevlenerek
büyüyor. Özellikle İstanbul’daki milyonlarca insan huzur bulamıyor. Her
ne kadar depremi hisseden hayvan tartışmaları taraftar bulmaya başlasa da,
uzmanlar depreme en iyi hazırlığın bina ve zemin güçlendirmeleri olduğunu
belirtiyorlar. İTÜ Derneği tarafından mimar, inşaat, jeoloji, jeofizik ve
harita mühendislerinden oluşan 8 uzmana hazırlatılan küçük bir DEPREM
TESTİ sayesinde binanızın dayanıklılığını kabaca ölçebilmeniz mümkün.
Asıl problem; bilginin devrede olmayışı
İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Başkanı Doğan Hasol, inşaatlarda
malzemenin değil, bilginin çalındığına dikkat çekiyor. Bilgi çalındığı
için malzemenin de eksik kullanıldığının altını çizen Hasol, “Mimarlık
ve mühendislik hizmetleri tam olarak alınmadığı, yeterli denetim yapılmadığı
için yapılar risk taşıyor” dedi. “Türkiye’de aslında herşey var;
yalnızca 30 bin mimar 50 bin inşaat mühendisi bulunuyor. Ancak inşaatların
pek çoğunda mühendis ve mimarlardan yararlanılmıyor.” diyen Hasol,
bilginin mevcut olduğunu ama bu kaynaklardan tam olarak yararlanılamadığını,
daha doğrusu bilgiye değer verilmediğini belirtti.
Bina güçlendirme
Binalara çelik veya betonarme taşıyıcı perdeler ilave edilmesi, mevcut
kolonlara çelik yada betonarme mantolar giydirilmesi kirişlerin aynı yöntemlerle
güçlendirilmeleri halen uygulanmakta olan güçlendirme yöntemleri. Taşıyıcı
kagir duvarlarda uygulanması gerekli yöntemler ise daha farklı. Taşıyıcı
olmayan dolgu duvarlarındaki çatlaklarda özel tamir harçları kullanılarak
onarılıyor. Bazen duvarların içerisine betonarme demiri konulması yüzeyden
hasır çelik ankre edilerek püskürtme betonuyla sıvanmaları da uygun olan
onarım ve güçlendirme şekilleri.
Deprem riskini almayın!
Yapı denetim şirketlerinin üzerinde hemfikir olduğu bir konu var; İstanbul’da
binaların genellikle zemin sorunları bulunuyor ve temel zafiyeti söz konusu.
Güçlendirme çalışmalarıyla bir binanın ömrü 15 yıl uzayabiliyor. “Bütün
bu tedbirlerden sonra binanın depreme kesin olarak dayanıklı hale geldiğini
söyleyebilir miyiz?” sorusunu uzmanlar şöyle cevaplıyor: “Bütün güçlendirme
çalışmaları yapıldıktan sonra da depremde hasar oluşabilir. Ama
kesinlikle bina çökmez ve can kaybı olmaz”
Yapı denetimi sağlanamıyor!
Toprakların % 96’sı, nüfusunun % 98’i aktif deprem kuşakları içerisinde
bulunan ülkemiz uzun yıllardır yürürlükte olan imâr ve afetler mevzuatındaki
çeşitli hükümlere rağmen uygulamada etkili bir inşaat denetimi sağlanamıyor.
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 depremleri sonrasında meydana gelen can ve mal
kayıpları inşaat alanında çağdaş, bilimsel ve teknik standartlara uygun
bir yapılanmanın zorunluluğunu bütün açıklığı ile göz önüne sermiş
olmasına rağmen yapılan araştırmalarda proje denetiminde dahi, projelerin %
91’inde tasarım, hesap ve çizim hataları olduğu, uygulamanın da hemen
hemen hiç denetlenmediği, şantiyelerin % 90’ında yönetmelik ve
standatlara aykırı beton döküldüğü (örneğin; vibratör kullanılmadığı)
ve beton dayanıklılık değerlerinin projede öngörülenden yaklaşık % 40
daha az olduğu tespit edildi.
Türkiye yapı malzemesi ve kalitesi bakımından kendi kendine yeter ülkelerden
biri. Türkiye’de toplam sanayi üretiminin yüzde 10’unu yapı malzemeleri
oluşturuyor. Türkiye ihracatının da yine yüzde 10’unu inşaat malzemeleri
karşılıyor. 2000 yılında 2 milyar 500 milyon dolarlık inşaat malzemesi
ihracatı gerçekleştirildi. 2001 yılında bu miktarda kriz sebebiyle azalma
oldu. İhracatın içinde ana kalemler olarak çelik, çimento, cam, seramik ve
diğer ürünler var. Ülkemiz yapı malzemesi kalite ve çeşitliliği bakımından
pek çok noktada dünya ile boy ölçüşecek noktaya geldi. Aynı şekilde
teknolojilerde de gelişmeler oldu. Müteaahhitlik alanı kendisini çok iyi
geliştirdi ve uluslararası projelere imza atmaya başladı.
Hedef sağlam
yerde sağlam yapı
Prof. Dr. Ahmet Ercan depreme karşı alıncak önlemler açısından, İstanbul’un
mevcut binalarını üç ayrı kategoride değerlendiriyor.
Birincisi, kötü yerde yapılmış çok katlı yapılar; İnsanların toplu
bulunduğu iş hanları, hastaneler, askeri kışlalar, havaalanı, otobüs
terminali, okul, stadyum, sinema, konser salonları, cami ve viyadükler... Bu
tip binalarda yapı temeli ile üst yapı ilişkisinin kesilerek arasına sönümleyiciler
yerleştirilmesini öneriyor.
İkinci kategoride, zemin etüdü, inşaat ve mimari projesi olan nitelikli 1999
öncesi yapılar yer alıyor. Ercan, güçlendirme çalışmalarının ancak bu
tür binalar için anlamlı olduğunu söylüyor.
Üçüncü ve en kritik kategori ise İstanbul’un yüzde 75’lik alanını
kapsayan ve depremden en fazla zarar görecek olan binalar... Bu kategori içinde
de kötü yerde yapılmış kötü yapılar ile, iyi yerde yapılmış kötü
yapılar yer alıyor.
Prof. Dr. Ercan projesi bile bulunmayan bu yapıları güçlendirmeye çalışmanın
tamamen anlamsız olduğunu; yıkılıp yeniden yapmanın çok daha mantıklı
olacağını vurguluyor ve ekliyor; “Sloganımız sağlam yerde sağlam yapı
olmalıdır. Sarsıntılara alışmak değil, muhtemel bir depreme karşılık
gerekenleri çok geç olmadan yapmalıyız. İnşaat işlerinin, ülkede 200
kalem işi başlattığını ve ekonomiyi çevirdiğini unutmayalım.”
Zemin güçlendirme
Bu yöntem zemine çakılan kazıklarla, yapıların hayatını kurtarmak
garantisi vaat ediyor. Zemine kazık çakma işleminde alan daraldıkça maliyet
arttığından mevcut bir yapıyı bu şekilde güçlendirmek de oldukça pahalı,
ancak güvenli bir yöntem. Apartman türü binaların zemin ıslahında işlem
binanın bodrumunda yapılıyor. Bu sebeple kapılardan geçecek büyüklükte
makineler kullanılıyor. Bu makinelerin üretim kapasiteleri düşük olduğu için
işlem daha maliyetli oluyor. Uzmanlara göre zemin ıslahı açık alanda yapıldığında
maliyeti %30 daha azalıyor. Apartmanlarda zemin ıslahı yapılırken
genellikle, mini (fore) kazıklar, çakma kazıklar ve jet grout kolonlar
denilen yöntemler kullanılıyor.
Yapı denetimi nasıl yapılır?
¥ İlk aşamada zemin analiz edilir.
¥ Binanın bir inşaat projesinin olup olmadığına bakılır.
¥ İnşaatı yapan müteahhit firmanın projeyi doğru uygulayıp uygulamadığı
denetlenir.
¥ Yapıdaki kolonlar, kirişler döşemeler gibi taşıyıcı elemanların
kapasitesi ve muhtemel bir depremde davranışları hesaplanır.
¥ Eğer binanın bir takım güçlendirme ve takviyeye ihtiyacı olduğu tespit
edilirse yapı denetim şirketi bunu projelendirir.
Yapı denetim şirketleri
Bayındırlık Bakanlığı’nın geçen yıl çıkardığı 4708 sayılı yapı
denetim kanununa göre, mevcut ve inşa halindeki binaların depreme karşı
dayanıklılıklarını denetleme ve güçlendirme projeleri yapı denetim
kuruluşları tarafından yapılmaktadır. Yeni kanuna göre yapı denetim şirketleri
15 yıl süreyle binanın kaba yapısından, 3 yıl süreyle de ince yapısından
sorumlu olacak. Muhtemel bir depremde de insanların hukuki muhatapları bu şirketler
olacak. Binada olabilecek her türlü hasar bu şirketlerden sorulacak.
Binanızı kendiniz test edin
Her soru için binanızın özelliklerine uygun olan değeri
boş kutalara yazıp test sonrasında toplayarak binanızın depreme dayanıklılık
özelliğini test edebilirsiniz.
1 Binanızın bulunduğu yer
Kayalık zemin 0
Yüksek ve tepelik yer 1
Eğimin %20’nin üzerine olduğu yamaçlar 2
Çevresine göre çukur yerler 3
Dere yatağı ve dolgu zeminler 4
Sulu zeminler 5
2 Binanızın betonarme ise yaşı
1-10 yıl 0
10-11 yıl 1
11-20 yıl 2
21-30 yıl 3
31 yıl ve üstü 4
3 Binanızın taşıyıcı sistemi
Çelik ya da ahşap bina 0
Betonarme bina 1
Tuğla örgü yığma bina 2
Taş örgü yığma bina 3
Kerpiç örgülü bina 4
Kerpiç örgülü toprak damlı bina 5
4 Bodrum kat ve rutubet durumu
Bodrum kat var, hiç rutubet olmuyor 0
Bodrum kat var, kış aylarında rutubetli 1
Bodrum kat yok, rutubet yok 2
Bodrum kat var, sürekli rutubet var 3
Bodrum kat var, su birikiyor 4
5 Binanız zemin kat dahil kaç katlı?
Bir katlı 0
İki katlı 1
Üç katlı 2
Dört-beş katlı 3
Altı-sekiz katlı 4
Dokuz kat ve üstü 5
6 Binanızın zemin katı nasıl?
Üst katlarla aynı 0
Üst katlardan daha içerde, ancak duvarlar kapalı 1
Kat yüksekliği diğer katlardan daha fazla, ancak duvarlar kapalı 2
Normal katlarla aynı, ancak duvar yok 3
Normal katlardan daha içeride, ancak duvar yok 4
Kat yüksekliği normal katlardan daha fazla, ancak duvar yok 5
7 Bina çıkmaları nasıl?
Binada hiç çıkma yok 0
Yalnızca balkonlar çıkma 1
Binanın bütününde kapalı çıkma var, 80 cm’ye kadar 2
Açık çıkmalar duvarlarla kapatılmış 3
Binanın bütünüde 80 cm’den fazla çıkma var 4
8 Binaya yapılan müdahale var mı?
Binanın herhangi bir yerinde değişiklik yapılmadı 0
Binanın iç duvarlarında kaldırılan bölümler var 1
Binanın iç duvarlarında birden fazla kaldırılan bölümler var 2
Dış duvarlarda pencere açıldı veya pencereler büyütüldü 3
Binanın bütününde ilave pencere yapılması ya da duvaların kaldırılması
4
İç bölme ve duvarların komple kaldırılması (1 kat bile olsa) 5
9 Kullanım amacı değiştirildi mi?
Bina yapım amacına göre kullanılıyor 0
Konut amaçlı yapılıp, normal katlar atölye olarak kullanılıyor 1
Zemin kat konut amaçlı yapılıp, dükkan ya da atölye olarak kullanılıyor
2
Binaya sonradan asansör montajı yapıldı 3
Sonradan çatı arasına bir tondan fazla kapasiteli su deposu yapıldı 4
Binaya sonradan asansör ve su deposu yapıldı 5
10 Binanızda şu ana kadar
Herhangi bir tamirat yapılmadı 0
Titreşimli bir aletle tamirat yapıldı 1
Yapının taşıyıcıları titreşimli bir aletle tamir edildi 2
Kolon ve kirişlere delik ve benzeri müdahale yapıldı 3
Binada kat ya da döşeme ilavesi yapıldı 4
Binada kısmi de olsa yangın oldu 5
11 Daha önceki hasar ve çatlaklar
Binanızda gözle görülür çatlak yok 0
Balkon döşemesinde ya da köşelerinde çok ince çatlak var 1
Çıkmalardaki dış duvarların kolon ve kirişlerin birleştiği yerde çok
ince çatlaklar var 2
Pencere altı ve hizalarında duvarda yatay çatlaklar var 3
Dış duvarlarda yatay ve düşey bina yüksekliğince çatlama var 4
12 Bina şekli, plan şeması
Kare ya da çokgen 0
Dikdörtgen 1
Yıldız şeklinde 2
Binada derin boşluklar var 3
Bitişik bloklar, aynı kat seviyesinde değil 4
Bitişik bloklar, aynı yükseklikte değil 5
Değerlendirme
Karelerin içine yazdığınız rakamları topladıktan sonra binanızla ilgili
değerlendirmeleri yapabilirsiniz.
ğ 0-6 arası binanızda CİDDİ bir deprem riski bulunmamaktadır.
ğ 7-12 puan binanızda DÜŞÜK deprem riski bulunmaktadır.
ğ 13-20 arası ORTA deprem riski var, uzmanlarca incelenmeli.
ğ 21-56 puan DEPREM ETKİLERİNE AÇIK bir yapıya sahipsiniz. Öncelikle yapınızın
mimar ve mühendisiyle temasa geçerek uzman bir kuruluştan tespit isteyip,
gerekli tedbirleri almalısınız.
Türkiye
|
