|
DPT'den yatırım alarmı
Bütçede yatırımların yüzde 5'lere düştüğünü hatırlatan DPT, yatırımsız
yola devam edemeyeceğini, sadece eski projelerin bile 8.5 yıllık bir sürede
bitirileceğini açıkladı.
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), kamunun son yıllarda ağırlaşan faiz yüküne
bağlı olarak yatırımlara kaynak ayıramaz hale geldiğini belirtti.
DPT'nin, 42'nci kuruluş yıldönümü dolayısıyla yayımlanan Planlama
dergisinde, planlama uzmanı Yılmaz Ilgın'ın kamu yatırımları ve proje
stokuna ilişkin araştırmasına da yer verildi.
Araştırmada, yatırımların bütçeden aldığı payın yıllar itibarıyla sürekli
düştüğü, projelerin ödeneksizlik yüzünden yıllarca bitirilemeyerek önceliğini
yitirdiği, maliyetin arttığına işaret edildi.
Proje stokunun fazla olmadığını, ancak kötü kamu borç yönetimi yüzünden
yatırımlara ayrılacak kaynağın azaldığını belirten Yılmaz Ilgın,
kamudaki yatırım çıkmazını şöyle değerlendirdi: "Türkiye bugün düştüğü
bütçe içindeki yüzde 5 oranındaki yatırım seviyeleri ile yoluna devam
edemez. Türkiye'nin dünyayı bu kadar yatırımla karşılaması ve rakebet
etmesi güçtür. Bu nedenle, borç yönetimi endişeleriyle yatırımların kısıtlanabilmesine
olan tahammül süresi ülkemizde sınırlı olacaktır. Yatırım kaynaklarının
artırılması için tedbir alınması gerekmektedir."
Proje mezarlığı
2001 yatırım programında yer aldığı halde yapılabilirliği ve önceliğini
yitirdiği belirlenen 1002 proje, Yüksek Planlama Kurulu ve Bakanlar Kurulu
kararıyla 2002 yatırım programından çıkarılmıştı. Bu düzenlemeyle yatırım
programındaki proje sayısı 4 bin 414'e indirilmişti. Ancak bu elemeye rağmen,
proje stokunun ortalama tamamlanma süresi 9.4 yıldan 8.5 yıla inebildi. Yerel
yönetimlerce yürütülen yatırım projeleri ise bu sayıya dahil bulunmuyor.
Toplam tutarı 166.8 katrilyon lira olan söz konusu yatırımlar için 2001
sonuna kadar yapılan toplam harcama 66 katrilyon lira dolayında bulunuyor.
Stoktaki projeler için 2002'de bütçeden ayrılan ödenek de 10.6 katrilyon
lira. Buna göre hiç yeni yatırım programa alınmasa bile bu yatırımların
tamamlanabilmesi için mevcut fiyatlarla 8.5 yıl geçmesi gerekiyor. 2002 yılı
toplam proje tutarının yüzde 77'sine, ödenek itibarıyla ise yüzde 61.3'üne
sahip genel ve katma bütçe yatırımları için 11.2 yıla gereksinim
bulunuyor. Döner sermaye yatırımlarının bitirilmesi için ortalama 2.2 yıl,
KİT yatırmları için 4.3 yıl, İller Bankası yatırımları için 3.8 yıl,
özelleştirme kapsamındaki kuruluşların yatırımları için de 6.8 yıl
gerekiyor.
1960'lardan kalma yatırım
Mevcut yatırımların büyük bölümünün 1990'lı yıllarda başlatıldığı,
ancak stokta başlangıç yılı 1960'lara kadar giden yatırımlar olduğu
dikkati çekiyor.
Yatırım stokunun yüzde 2.5'i 1963-1970, 6.7'si 1971-1975, 5.3'ü 1976-1980,
8.6'sı 1981-1985, 14.8'i 1986-1990, 23.2'si 1991-1995, 33.1'i 1996-2000, 5.9'u
da 2001-2002'de programa alınan projelerden oluşuyor. Projelerin 10'unun yıl
sonuna kadar, 21.4'ünün 2003, 20.2'sinin 2004, 19.4'ünün 2005, yüzde
29'unun ise 2006 ve sonrasında bitirilmesi öngörülüyor.
Radikal
|
