|
Türkiye, Irak’taki eserler için
‘halkalı koruma’ istedi
 Irak'taki
tarihî eserlerin muhtemel savaşta zarar görmemesi için Kültür Bakanlığı
düğmeye bastı. Eserler havadan ve karadan görülebilecek bir halka ile
bombalardan korunacak.
ABD'nin Irak askerî müdahale hazırlıklarını sürdürdüğü bir dönemde
Türkiye, savaşın başta insanlar olmak üzere tarihî ve kültürel doku üzerinde
büyük tahribata yol açacağı tezini yüksek sesle dile getiriyor. Bu çerçevede
Kültür Bakanlığı, Irak'taki 74 Türk eserinin korunması için Dışişleri
Bakanlığı'na müracaat etti. Bakanlığın girişimleri sonuç verirse, Birleşmiş
Milletler Sözleşmesi doğrultusunda Osmanlı ve Selçuklu döneminden kalma
eserlere havadan ve karadan görülebilecek bir halka takılacak.
Bu durumun benzer bir örneği İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşandı.
Amerika, bütün Alman şehirlerini bombalarken, Avrupa'nın kültürel mirasını
barındırdığı için Heidelberg'e tek bir bomba atmadı. Tarihî eserlerin
zarar görmesi tüm dünyada tepkiyle karşılanıyor. 11 yıl önceki Bosna
savaşında Sırpların Mostar Köprüsü'nün yanı sıra yüzlerce mimarî
eseri bombalayarak tahrip etmesi dünya kamuoyunca tepki ile karşılanmıştı.
Yine Afganistan'da Taliban yönetiminin Buda heykellerini yıkması da
uluslararası sivil toplum örgütlerini ayağa kaldırmıştı.
Türkiye'nin söz konusu girişimi de bu çerçevede imzalanan Birleşmiş
Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) sözleşmesine dayanıyor.
1954'te 140 ülke tarafından imzalanan sözleşmede, 'Silahlı bir çatışma
halinde kültür mallarının korunması' maddesi yer alıyor. Sözleşmeye 1965
yılında Türkiye de imza atmıştı.
Irak'taki eserlerin savaştan zarar görmesi ihtimaline karşı konunun
hassasiyetinin bilincinde olduklarını belirten Kültür Bakanı Hüseyin Çelik,
Dışişleri Bakanlığı'na 'eserlerin korunması için gerekli çalışmaların
yapılması' konusunda müracaatta bulundukları bilgisini verdi. Bakan Çelik,
Irak'ta bulunan eserlerin yer tespiti ile ne türde bir koruma gerektirdiği yönündeki
çalışmayı da hızlı bir şekilde yaptıklarını vurguladı. Çelik, Dışişleri'nden
binaların görünen yerlerine 'boyutuna uygun olarak havadan ve karadan görülebilecek
şekilde koruma işareti' konulmasını istediklerini dile getirdi.
Amerika'nın İkinci Dünya Savaşı sırasında bütün Alman şehirlerini
bombalarken, Avrupa'nın kültürel mirasını barındırdığı için
Heidelberg'e tek bir bomba bile atmadığı bilinen bilgiler arasında yer alıyor.
Bu hassasiyetin hangi kültüre ait olursa olsun korunması gerektiğini savunan
Türkiye'deki sanat tarihçileri, daha önce Afganistan'da Buda heykellerinin
yok edilmesinin tüm dünyada yankı bulmasını da hatırlatarak, aynı durumun
şu an Irak'taki Türk eserleri için de söz konusu olduğunu ifade ediyor.
Tarihçiler, Mimar Sinan'ın kalfası tarafından yaptırılan ve Sırplar
tarafından 'hilalin suya gömülüşü' düşüncesiyle yıkılan Mostar Köprüsü'nü
de örnek göstererek, Batılıların, Buda heykellerine gösterdiği tepkiyi
Mostar'a göstermemesini eleştiriyor. Irak'ın Savunma Bakanlığı olarak
kullandığı binanın Osmanlı'ya ait bir eser olması, yine Türkler tarafından
inşa edilen Bağdat Kalesi'nin Iraklılar tarafından kışla olarak kullanılması,
eserlerin, büyük oranda zarar göreceği düşüncesini pekiştiriyor.
Doç. Dr. Abdüsselam Uluçam'ın yaptığı 'Irak'taki Kültür Varlığı'
konulu araştırmada, Bağdat'ta, Kanuni Sultan Süleyman'ın emriyle yaptırılmış
Saray Camii, Küçük Hasan Paşa tarafından yaptırılmış Vezir Camii,
Haseki Mehmet Paşa tarafından yapımına başlanan ve Vezir Uzun İbrahim Paşa
tarafından tamamlanan Haseki Camii gibi toplam 24 cami, Mimar Sinan tarafından
1534 yılında yapılan Abdülkadir Geylani Külliyesi gibi toplam 37 eser
bulunuyor. Yine Bağdat'ta Karakoyunlular tarafından yaptırılan ancak şu
anda büyük bölümü kışla olarak kullanılan Bağdat Sarayı bulunuyor.
Irak'ta Bağdat ve Musul kadar tehlikeli olmayan bölgeler de dahil olmak üzere
toplam 74 tarihi eser bulunuyor.
Bu arada Bamiyan'daki Buda heykellerini bombalayan Taliban durumuna düşmemek
için ABD Başkanı'nın şimdilerde Irak'taki tarihi yerlerin haritasını çıkarttığı
belirtiliyor. 40 kadar bilim adamı ve arkeolog, Mezopotamya bölgesinde bulunan
kültürel mirasın yerlerini tespit etmeye çalışıyor. Amaç ise Sümerlerden
başlayıp sırasıyla Yahudi, Hıristiyan ve İslam medeniyetlerinin merkezi
haline gelen bölgedeki tarihi eserlerin zarar görmesini önlemek. Arkeologların
tahminine göre, Irak'ta çoğu henüz araştırılmamış yaklaşık 10 bin
tarihi yer bulunuyor.
Zaman
|
