|
Betonun Bileşenleri:
 Betonu oluşturan hammaddeler çimento, su, agrega (kum, çakıl, kırma taş),
kimyasal katkılar ve mineral katkılardır. Kimyasal katkılarla (akışkanlaştırıcı,
priz geciktirici, geçirimsizlik sağlayıcı, antifriz,... ) mineral katkılar
(taş unu, tras, yüksek fırın cürufu, uçucu kül, silis dumanı,... )
betonun performansını istediğimiz yönde iyileştiren çağdaş teknoloji
unsurlarıdır. Çimentoyla suyun karışımından oluşan çimento hamuru
zamanla katılaşıp sertleşerek agrega tanelerini (kum, çakıl, kırmataş)
bağlar, yapıştırır, böylece betonun mukavemet kazanmasına imkan verir.
Dolayısıyla betonun mukavemeti,
- Çimento hamurunun mukavemetine
- Agrega tanelerinin mukavemetine
- Agrega taneleri ile çimento hamuru arasındaki yapışmanın gücüne
(aderans) bağlıdır.
Çimento:
 Çimento, ana hammaddeleri kalkerle kil olan ve mineral parçalarını (kum,
çakıl, tuğla,briket ..vs) yapıştırmada kullanılan bir malzemedir. Çimentonun
bu yapıştırma özelliğini yerine getirebilmesi için mutlaka suya ihtiyaç
vardır. Çimento, su ile reaksiyona girerek sertleşen bir bağlayıcıdır. Kırılmış
kalker, kil ve gerekiyorsa demir cevheri ve / veya kum katılarak öğütülüp
toz haline getirilir. Bu malzeme 1400-1500°C'de döner fırınlarda pişirilir.
Meydana gelen ürüne "klinker" denir. Daha sonra klinkere bir miktar
alçı taşı eklenip (%4-5) oranında, çok ince toz halinde öğütülerek
Portland Çimentosu elde edilir.
Katkılı çimento üretiminde; klinker ve alçı taşı
dışında, çimento tipine göre tek veya birkaçı bir arada olmak üzere
tras, yüksek fırın cürufu, uçucu kül, silis dumanı vb. katılır. Çimento
birçok beton karışımında hacimce en küçük yeri işgal eden bileşendir;
ancak beton bileşenleri içinde en önemlisidir. En çok kullanılan çimento
tipleri Portland Kompoze Çimento, Katkılı Çimento, Cüruflu Çimento ve Sülfata
Dayanıklı Çimento'dur, bunun dışında özel amaçlar için Beyaz Portland
Çimentosu, ve diğer bazı tip çimentolar kullanılmaktadır.
Normal betonda agrega taneleri en sağlam unsur olduğundan diğer iki unsur
(çimento hamuru ve aderans) mukavemeti belirlemektedir. Çimento hamurunun
mukavemeti önemli ölçüde su/çimento oranına da bağlıdır.
Agrega:
 Beton üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırmataş gibi malzemelerin
genel adı agregadır. Beton içinde hacimsel olarak %60-75 civarında yer işgal
eden agrega önemli bir bileşendir. Agregalar tane boyutlarına göre ince
(kum, kırma kum.. gibi) ve kaba (çakıl kırmataş... gibi) agregalar olarak
ikiye ayrılır. Agregalarda aranan en önemli özellikler şunlardır:
Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmaları,
Zayıf taneler içermemeleri (deniz kabuğu, odun, kömür... gibi)
Basınca ve aşınmaya mukavemetli olmaları,
Toz, toprak ve betona zarar verebilecek maddeler içermemeleri,
Yassı ve uzun taneler içermemeleri,
Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleridir.
Agreganın kirli (kil, silt, mil, toz,...) olması aderansı olumsuz
etkilemekte, ayrıca bu küçük taneler su ihtiyacını da arttırmaktadır.
Beton agregalarında elek analizi, yassılık, özgül ağırlık ve su emme
gibi deneyler uygun aralıklarla yapılarak kalite sürekliliği takip
edilmelidir. Betonda kullanılacak agregalar TS 706'ya uygun olmalıdır.
Beton Karışım Suyu:
Beton üretiminde kullanılan karışım suyunun iki önemli işlevi vardır:
- Kuru haldeki çimento ve agregayı plastik, işlenebilir bir kütle haline
getirmek.
- Çimento ile kimyasal reaksiyon yaparak plastik kütlenin sertleşmesini sağlamak.
Kıvam m3'e giren su miktarına bağlıdır. Hatırlanacağı üzere beton
mukavemeti su/çimento oranına bağlıdır. İşte bu sebeple şantiyeye
teslimi yapılan taze betona daha fazla kıvam kazandırmak amacıyla fazladan
su katmak betonun mukavemetini yok eder. Genel olarak içilebilir nitelik taşıyan
bütün sular betonda kullanıma uygundur. Ancak, betonda kullanılacak suyun içilebilir
özellikte olması şart değildir. Bir takım ön deneyler yapılmak kaydıyla,
içilemeyen sularla gayet kaliteli beton üretilebilinir.
Bununla birlikte karışım suyu içinde bulunabilecek tuz, asit, yağ, şeker,
lağım ve endüstriyel atıklar gibi bazı maddeler betonda istenmeyen etkiler
yaratabilir. Karışım suyunun analizlerle belirlenmesi ve kalitesinin belli
aralıklarla denetlenmesi şarttır. Betonun bünyesinde çimento ile reaksiyona
girmeyen fazla suyun bıraktığı boşluklar yalnız dayanımı düşürmekle
kalmamaktadır. Boşluklardan içeri giren zararlı unsurlar (klor, sülfat vb.
zararlı etkenler) beton ve donatıya zarar vermekte ve betonun ömrünü kısaltmaktadır.
Katkılar:
 Betonun özelliklerini geliştirmek üzere üretim sırasında veya dökümden
önce transmiksere az miktarda ilave edilen maddelere katkı adı verilir. Katkı
maddelerini kökenine göre kimyasal ve mineral katkılar olarak ikiye ayırmak
mümkündür:
Kimyasal Katkılar:
Kimyasal katkıların belli çeşitleri aşağıda sıralanmıştır.
- Su Azaltıcılar (Akışkanlaştırıcılar)
Betonda aynı kıvamın veya işlenebilirliğin daha az su ile elde edilmesini
sağlarlar. Taze betonda kullanılan su miktarı azaldıkça betonun dayanımı
artar. Azalttığı su miktarı ile orantılı olarak normal ve süper olarak
ayrılırlar.
- Priz Geciktiriciler
Taze betonun katılaşmaya başlama süresini uzatırlar. Uzun mesafeye taşınan
betonlar veya sıcak hava dökümleri için yararlıdırlar.
- Priz Hızlandırıcılar
Priz geciktiricilerin aksine, bu katkılar betonun katılaşma süresini kısaltırlar.
Bazı uygulamalarda, erken kalıp almada ve soğuk hava dökümlerinde don olayı
başlamadan betonun katılaşmış olmasını sağlamak için kullanılırlar.
- Antifrizler
Suyun donmasını zorlaştırır ve don neticesi çimentonun mukavemet kazanmasındaki
aksamaya engel olurlar. Bu katkıların betondaki miktarı hava sıcaklığına
göre ayarlanabilir.
- Hava Sürükleyici Katkılar
Beton içinde çok küçük boyutlu ve eşit dağılan hava kabarcıkları oluşturarak
betonun geçirimsizliğini ve dona karşı direncini ve işlenebilirliğini artırır.
- Su Geçirimsizlik Katkıları
Sınırlı miktarda hava sürükleyen katkılardır ancak yerine yerleşmiş
betonun su sızdırmazlığının sağlanması uygun yerleştirme tekniğinin
iyi bir şekilde yapılmasına bağlıdır.
Bazı betonlarda birden fazla katkı türü birlikte kullanılabilir. Ancak
bu katkıların birbirlerinin etkilerini bozmadıkları denenmelidir. Kimyasal
katkılar, yukarıda bahsedilen etkilerinden dolayı bütün inşaat sektöründe
betonun ayrılmaz parçası olmuştur.
Mineral Katkılar:
Çimento gibi öğütülmüş toz halde silolarda depolanan cüruf , uçucu kül
, silis dumanı, taş unu... vb. çeşitli maddelere 'Mineral Katkı' adı
verilir. Mineral katkılar tek başına iken çimento gibi bağlayıcılık özelliği
taşımazlar fakat birlikte kullanıldıklarında çimentoya benzer görev
yaparlar, dolayısıyla çimento ekonomisi sağlarlar. Mineral katkılardan yüksek
dayanımlı beton üretiminde de yararlanılır.
|
