Beton ve Çevre
Malzeme Dosyası > Beton > Betonla İlgili Genel Bilgiler

Beton ve Çevre:
Endüstrinin her kolunda olduğu gibi, hazır beton üretimi ve taşınması sırasında da, doğal ve kentsel çevreyle doğrudan bir etkileşim söz konusudur. Bu etkileşim, hazır beton tesisinin kuruluş aşamasından, üretilen ürün ve hizmetin son kullanım noktasına aktarılmasına kadar devam eder.

"Beton" sözcüğünün çevre açısından olumsuz bir takım çağrışımlara kaynaklık ettiği doğrudur, ancak unutmamak gerekir ki, zararlı olan beton değil, plansız yapılaşma ve yanlış uygulamalardır.

Hazır beton sektöründe, son derece işlevsel bir "çevre yönetimi" mekanizması bulunmakta, bu konudaki kurallara dikkat edildiğinde, hazır beton üretiminin çevreye olan etkisi yok denecek kadar az olmaktadır. Hazır betonun, üretilmesinden itibaren en çok 2 saat içersinde kullanılması gereken bir hızlı tüketim malzemesi olduğu düşünülürse, bu malzemenin üretileceği tesislerin de, kentlerin ve betona ihtiyaç duyulacak diğer birimlerin fazla uzağında olamayacağı gerçeği ortaya çıkar.

Bu noktada önemli olan, taşıma sorumlusundan, tesis sorumlusuna kadar her kademedeki görevlinin, çevre konusunda eğitilerek, bilinçlendirilmesidir. Tesisin, atıkları yoluyla kurulu olduğu alanın doğal çevresine, üretim ve taşıma işlemleri yoluyla da kent çevresine zarar vermesi bu sayede en aza indirgenecek ve çevreyle her anlamda uyumlu bir endüstriyel süreç işleyecektir.

Taşıma ve Teslimde Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Beton santralından, özel olarak tasarlanmış transmikser aracına aktarılarak taşıması yapılan hazır betonun, en kısa zamanda alıcıya ulaştırılması ve kullanılması gerekir. Betonun taşınmasına ilişkin yol ve süre belirlemeleri önceden, hataya yer bırakmayacak kesinlikte yapılmalıdır, çünkü üretimle kullanım arasındaki sürenin uzaması, betonun niteliğini olumsuz yönde etkiler.

Bu noktada, transmikser operatörünün rolü önemlidir; transmikseri kullanan kişi, aracın ve yükün tüm özelliklerini bilerek, buna uygun hareket etmenin yanısıra, doğal ve kentsel çevrenin sağlığı konusunda da duyarlı olmalı, bu konuda eğitilmelidir. Yüksek tonajlı ve dikkatli kullanılması gereken bu aracın sürücüsü, trafik kurallarına uygun davranmalı ve önceden belirlenen yol güzergahları konusunda dikkatli olmalıdır.
Pek çok transmikserde, aracın arkasından yola beton artıklarının dökülmesini engelleyen "ekolojik kapak" bulunmakla birlikte, hazır beton üreticileri transmikser alımlarında tercihlerini bu doğrultuda yapmalıdır. Ekolojik kapak bulunmayan araçlara, kapak taktırılmalıdır. Transmikser sürücüsü bu konuda da son derece dikkatli olmalı, yolları ve diğer kent alanlarını kirletmemeye özen göstermelidir. Özellikle boş transmikserin santraldaki özel yıkama yerleri dışında, örneğin yol kenarlarında temizlenmemesi kuralına riayet edilmelidir.

Hazır betonun tesliminde, transmikser operatörüyle birlikte görev alan beton pompası operatörü de aynı şekilde trafik ve çevre güvenliği kurallarına uygun davranmalı, şantiye alanı ve çevresinin artıklarla kirlenmemesine dikkat etmelidir.
Ayrıca, tesis dışındaki tüm araçlar temiz tutulup, bakımlı bir görüntü sağlanmalıdır. Düzenli bakımla, araçların iyi çalışması ve gürültü düzeyi ile egzos yayımının kabul edilebilir limitler içinde kalması sağlanmalı, herhangi bir yakıt veya yağ sızması hemen giderilip, sızıntı temizllenmelidir.

Hazır Beton Üretimi ve Çevre:
Hazır beton üretiminin çevreye olan etkisi sanıldığından çok daha azdır; özellikle de şantiyelerde, standartlara aykırılık ve çevre kirliliği pahasına üretilmeye çalışılan elle dökme betonlarla karşılaştırıldığında.

Bununla birlikte, çevre yönetimine ilişkin kurallara uyulmadığı takdirde, her endüstriyel üretim süreci gibi, hazır beton üretiminin de çevreye olumsuz etkide bulunabilecek birtakım unsurları söz konusudur. Hazır beton tesisinin, bulunduğu doğal ve kentsel çevreyle kuracağı uyum, muhtemel olumsuz etkilerini de en aza indirecektir. Bunun yolu da, kuşkusuz akılcı planlama ve sürekli eğitimden geçmektedir.

Tesis Tasarımı ve Çevre:
Doğru tasarlanarak kurulmuş bir hazır beton tesisinde, çevresel önlemlerin hepsi düşünülmelidir. Bu önlemler, gürültü, vibrasyon, hava kirliliği, atıkların yokedilmesi ve genel çevre düzenlemelerini kapsamaktadır. Ek olarak, atıksu azaltımı ve deşarj edilen atıksu kalitesinin kontrolü yapılmalıdır. Çözümlerin tesis yaşı, boyutları ve coğrafi konumu gözönünde bulundurularak, ekonomik ve pratik açıdan uygulanabilir olmasına dikkat edilmelidir.

Türkiye'deki hazır beton sektörü, hızlı bir gelişim ve yaygınlaşma süreci yaşamakta, buna paralel olarak doğal ve kentsel çevreye yönelik etkilerin değerlendirilmesi giderek daha sık gündeme gelmektedir.

Hazır beton endüstrisinin çevreyle olan etkileşimi, tesis tasarımı, üretim süreci ve taşıma olarak özetlenebilecek üç ana bölümde değerlendirilebilir. Bu üç unsuru kapsayan işlevsel bir çevre yönetimi mekanizması uygulandığında, hazır beton üretiminin çevre için doğuracağı muhtemel olumsuz etkiler de en aza indirilmiş olacaktır. Çevresel etki değerlendirmesi yapılırken, tesisin konumu, yeri ve yaşı da gözönüne alınmalı, kullanılan teknoloji ve yöntemlerin tesise her açıdan uygulanabilir nitelikte olmasına dikkat edilmelidir.

Avrupa ülkelerinde uygulanmakta olan çevreye ilişkin standart ve yönetmelikler, giderek ülkemizde de yerleşmekte, Avrupa Hazır Beton Birliği'nin (Ermco) aktif bir üyesi olan Türkiye Hazır Beton Birliği, diğer konularda olduğu gibi, çevre konusundaki yenilik ve gelişmelerin de zamanında ülkemize aktarılmasını hedeflemektedir.

Temiz Hava İçin Beton:
Japonya'da yapılan araştırmalar, taşıtlardan çıkan egzos dumanlarındaki zararlı maddelerin yeni geliştirilen bir beton yolla etkisiz hale getirilebildiğini ortaya koydu.

Buna göre, beton yol yüzeyinde bulunan titanyum oksit güneş ışınlarının etkisiyle katalitik bir reaksiyona girerek, çevresindeki havada bulunan nitrojen oksiti temizliyor. Bu etkileşim sürecinde açığa çıkan nitrik asit ise yağmur suyu ile temizlenebiliyor.

Laboratuvar araştırmalarının sonuçları, beton yol yapımında kullanılmaya başlanan yeni bileşenlerin havadaki nitrojen oksiti % 80 oranında ortadan kaldırılabileceğini ortaya koymakta.

Beton Diğer Yapı Malzemelerine Oranla Çevreyi Daha Az Etkiler:
Avrupa Beton Birlikleri Çevre Konseyi'nin (ECCO) bir araştırmasına göre, beton için hammadde çıkarılmasının çevreye olan etkisi, ağaç ya da çelik yapı malzemelerine oranla daha az. Çimento fabrikaları, doğal hammaddeleri sanayi atık yan ürünleri ile karıştırarak üretim yapmakta, ihtiyaç fazlası sertleşmiş beton ise öğütülerek agrega yerine kullanılmaktadır. Buna göre; hammadde çıkarımıyla tahrip olan toprakların büyüklüğü ve önceki haline dönüş süresiyle, çevreye olan etkinin derecesine göre, her malzeme için bir etki endeksi belirlenmiştir.