|
Çatalhöyük’te son
gelişmeler
 Çatalhöyük’te
sürdürülen yeni dönem uluslararası arkeolojik kazı ve araştırmalara
destek veren Boeing Firması’nın düzenlediği tanıtım gezisinde, gizemli
bir kültürün bugüne dek aydınlanan yüzü gösterildi.
Çatalhöyük: Atalarımızın evine ziyaret
İnsanlık tarihinin bilinen en eski yerleşimi Çatalhöyük, dünyanın ilgisi
çekmek için halka açılıyor. İçlerinde arkeolog, antropolog, jeolog,
botanikçi ve analistlerin bulunduğu 120 kişilik bir ekip düşünün. Bu
ekip, 1993'ten bu yana büyüleyici bir proje için el ele vererek, sabır
isteyen, çok zahmetli bir kazının üzerine insanlık tarihinin en eski dönemini
aydınlatmaya çalışıyor.
Aslında bu çalışmaların geçmişi daha
eskilere dayanıyor. İngiliz arkeolog James Mellaart 1960'lı yıllan başında
kazıya başladığında bu kadar büyük süprizle karşılaşacağını tahmin
bile edemezdi. Henüz bir metreye bile ulaşmadan, ortaya balpeteği biçiminde
sıralanmış neolitik çağa ait evlerden biri çıkıverdi. Bunu topraktan yapılmış
anatanrıça heykelcikleri, çeşitli avlanma sahneleri, hayvanlar ve geometrik
desenlerin yer aldığı duvar resimleri takip etti.
9 bin yıl öncesinin yaşamı canlanıyor
Ve bütün bunlar bir anda dünyanın gözünü Çatalhöyük'e çevirdi. Ortaya
çıkan evler ve diğer buluntular günümüzden 9 bin yıl öncesinin yaşamını
aydınlatma yolunda ipuçları veriyordu. Mağaralarda yaşayan, avlanan atalarımız
bir şekilde beraber yaşama ve paylaşma bilincine ulaşıp, yerleşik toplum düzeyine
geçmişti.
Bu düzen içerisinde günlük yaşamını nasıl
yaşıyor, sanatını nasıl şekillendiriyor, nasıl besleniyor, hangi
hayvanları evcilleştiriyor, yiyeceklerini nasıl saklıyor, ölülerini nasıl
gömüyor, evlerini hangi teknikle yapıyor, nasıl ısınıyor, hangi hastalıklardan
ölüyor gibi sorular yanıt bekliyordu.
Mellaart, o dönemde 150'ye yakın evi katmanlarıya
beraber kazdı. Bu kadar hızlılık içinde bazı detaylar gözden kaçtı, bazı
soruların yanıtını incelemek ise sonraya bırakıldı.
İşte bu detayları araştırmak, Cambridge Üniversitesi'nden Prof. Ian Hodder
ve başkanlığındaki ekibe kaldı. Kazı 1993'de aralarında Güney Afrikalısından,
Pakistanlısına, Amerikalısından Polonyalısına kadar uluslararası bir ekip
tarafından gelişmiş ileri teknolojilerle yeniden başladı.
Bu gün bu çalışmalar büyük bir hızla devam
ediyor. Ana sporsorluğunu Boeing firmasının üstlendiği Çatalhöyük'te yapılan
çalışmaları yerinde izledik.
Kazı başkanı Prof. Ian Hoddler projenin esas olarak üç kısımdan oluştuğunu
söylüyor. İlki arkeolojik yönünü oluşturan kazı, yüzey araştırmaları,
kemik, tohum, keramik, taş ve toprak analizi çalışmalarını oluşturuyor.
İkincisi kazı alanını yağmur, erozyon ve doğal afetlerden korumayı amaçlıyor.
Üçüncüsü ise Çatalhöyük'ün tanıtımının ziyarete uygun hale
getirilmesini, müzenin büyütülmesini, halkın ve turistlerin ziyaretine açılmasını
sağlamak olduğunu belirtiyor.
Kazılar hakkında bizi bilgilendiren Pakistan kökenli İngiliz arkeolog
Shahine Farid, evlerin yapısını, malzemeyi, bu malzemenin nereden geldiğini,
tekniğini, değişimleri ve evlerdeki yaşayış biçimlerini anlattı.. Kerpiç
ev yapma tekniğinin bugün Anadolu'da çok az farklı biçimleriyle hâlâ
kullanıldığını söyleyen Shahine "Yazın serin, kışın ise sıcak geçmesini
sağlayan en eski ama en etkili teknik" diyor.
O dönemin şartları doğrultusunda aslına benzer bir biçimde yeniden yaratılan
evin içine girdiğimizde ise bu doğrulanıyor. Üstü kamış otlarla kaplı düz
damlı , girişi üstten yapılan bu kerpiç ev son derece serin ve aydınlık.
En iyi bilgi insan iskeletinde
Kazısı devam eden başka bir evde ise kuyumcu titizliği ile çalışan bir
arkeolog cenin vaziyetinde gömülmüş 4 tane ergenliğe yeni geçmiş çocuğun
cesetlerinin temizlenmesi üzerinde çalışıyor. Üçünün erkek, birinin kız
olduğunu söyleyen uzman, kemik, doku ve diş analizlerinin yapılacağını ve
buradan bir çok bilgiye ulaşabileceğini söylüyor. Bu temizleme işlemi sırasında
hiç bir materyal atılmıyor, herşey numaralanıp, poşetlenip, envanteri çıkarılıyor.
Polonyalı bir ekip ise 4 senelik bir kazı üzerinde
henüz işin çok başında. Meraklı gözlerle izleyişimizi bile
farketmiyorlar. Onlar da diğerleri gibi buluntuların, mimarinin ve analizlerin
ardındaki insanı, Çatalhöyük insanını tanımayı ona ulaşmayı
hedefliyorlar. Bu nedenle kazı ekibi verilerin değerlendirilmesine ilişin her
türlü soru ve yoruma açık. Herşey açık gibi gözüküyor ama yanıtsız yüzlerce
soru var.
Milliyet
|
