|
Çatalhöyük: Atalarımızın
evine ziyaret
İnsanlık tarihinin bilinen en eski yerleşimi Çatalhöyük, dünyanın
ilgisi çekmek için halka açılıyor
İçlerinde arkeolog, antropolog, jeolog, botanikçi ve analistlerin bulunduğu
120 kişilik bir ekip düşünün. Bu ekip, 1993'ten bu yana büyüleyici bir
proje için el ele vererek, sabır isteyen, çok zahmetli bir kazının üzerine
insanlık tarihinin en eski dönemini aydınlatmaya çalışıyor.
Aslında bu çalışmaların geçmişi daha eskilere dayanıyor. İngiliz
arkeolog James Mellaart 1960'lı yıllan başında kazıya başladığında bu
kadar büyük süprizle karşılaşacağını tahmin bile edemezdi. Henüz bir
metreye bile ulaşmadan, ortaya balpeteği biçiminde sıralanmış neolitik çağa
ait evlerden biri çıkıverdi. Bunu topraktan yapılmış anatanrıça
heykelcikleri, çeşitli avlanma sahneleri, hayvanlar ve geometrik desenlerin
yer aldığı duvar resimleri takip etti.
9 bin yıl öncesinin yaşamı canlanıyor
Ve bütün bunlar bir anda dünyanın gözünü Çatalhöyük'e çevirdi. Ortaya
çıkan evler ve diğer buluntular günümüzden 9 bin yıl öncesinin yaşamını
aydınlatma yolunda ipuçları veriyordu. Mağaralarda yaşayan, avlanan atalarımız
bir şekilde beraber yaşama ve paylaşma bilincine ulaşıp, yerleşik toplum düzeyine
geçmişti.
Bu düzen içerisinde günlük yaşamını nasıl yaşıyor, sanatını nasıl
şekillendiriyor, nasıl besleniyor, hangi hayvanları evcilleştiriyor,
yiyeceklerini nasıl saklıyor, ölülerini nasıl gömüyor, evlerini hangi
teknikle yapıyor, nasıl ısınıyor, hangi hastalıklardan ölüyor gibi
sorular yanıt bekliyordu.
Mellaart, o dönemde 150'ye yakın evi katmanlarıya beraber kazdı. Bu kadar
hızlılık içinde bazı detaylar gözden kaçtı, bazı soruların yanıtını
incelemek ise sonraya bırakıldı.
İşte bu detayları araştırmak, Cambridge Üniversitesi'nden Prof. Ian
Hodder ve başkanlığındaki ekibe kaldı. Kazı 1993'de aralarında Güney
Afrikalısından, Pakistanlısına, Amerikalısından Polonyalısına kadar
uluslararası bir ekip tarafından gelişmiş ileri teknolojilerle yeniden başladı.
Bu gün bu çalışmalar büyük bir hızla devam ediyor. Ana sporsorluğunu
Boeing firmasının üstlendiği Çatalhöyük'te yapılan çalışmaları
yerinde izledik.
Kazı başkanı Prof. Ian Hoddler projenin esas olarak üç kısımdan oluştuğunu
söylüyor. İlki arkeolojik yönünü oluşturan kazı, yüzey araştırmaları,
kemik, tohum, keramik, taş ve toprak analizi çalışmalarını oluşturuyor.
İkincisi kazı alanını yağmur, erozyon ve doğal afetlerden korumayı amaçlıyor.
Üçüncüsü ise Çatalhöyük'ün tanıtımının ziyarete uygun hale
getirilmesini, müzenin büyütülmesini, halkın ve turistlerin ziyaretine açılmasını
sağlamak olduğunu belirtiyor.
Kazılar hakkında bizi bilgilendiren Pakistan kökenli İngiliz arkeolog
Shahine Farid, evlerin yapısını, malzemeyi, bu malzemenin nereden geldiğini,
tekniğini, değişimleri ve evlerdeki yaşayış biçimlerini anlattı.. Kerpiç
ev yapma tekniğinin bugün Anadolu'da çok az farklı biçimleriyle hâlâ
kullanıldığını söyleyen Shahine "Yazın serin, kışın ise sıcak geçmesini
sağlayan en eski ama en etkili teknik" diyor.
O dönemin şartları doğrultusunda aslına benzer bir biçimde yeniden yaratılan
evin içine girdiğimizde ise bu doğrulanıyor. Üstü kamış otlarla kaplı düz
damlı , girişi üstten yapılan bu kerpiç ev son derece serin ve aydınlık.
En iyi bilgi insan iskeletinde
Kazısı devam eden başka bir evde ise kuyumcu titizliği ile çalışan bir
arkeolog cenin vaziyetinde gömülmüş 4 tane ergenliğe yeni geçmiş çocuğun
cesetlerinin temizlenmesi üzerinde çalışıyor. Üçünün erkek, birinin kız
olduğunu söyleyen uzman, kemik, doku ve diş analizlerinin yapılacağını ve
buradan bir çok bilgiye ulaşabileceğini söylüyor. Bu temizleme işlemi sırasında
hiç bir materyal atılmıyor, herşey numaralanıp, poşetlenip, envanteri çıkarılıyor.
Polonyalı bir ekip ise 4 senelik bir kazı üzerinde henüz işin çok başında.
Meraklı gözlerle izleyişimizi bile farketmiyorlar. Onlar da diğerleri gibi
buluntuların, mimarinin ve analizlerin ardındaki insanı, Çatalhöyük insanını
tanımayı ona ulaşmayı hedefliyorlar. Bu nedenle kazı ekibi verilerin değerlendirilmesine
ilişin her türlü soru ve yoruma açık. Herşey açık gibi gözüküyor ama
yanıtsız yüzlerce soru var.
Cumhuriyet - Bilim Teknik
|
