|
‘Karikatürlerle Bir Borç
Ekonomisinin Tarihi’
 Osmanlı
Bankası Müzesi, 15 Ekim 2003-15 Şubat 2004 tarihleri arasında, “Fantazya
Çok Para Yok - Karikatürlerle Bir Borç Ekonomisinin Tarihi (1874-1954)”
sergisine ev sahipliği yapıyor.
“Fantazya Çok Para Yok - Karikatürlerle Bir Borç Ekonomisinin Tarihi
(1874-1954)” başlıklı sergi, I. Meşrutiyet’in öncesinden Osmanlı borçlarının
son taksidinin ödendiği 1954’e kadar uzanan dönemin ekonomisini, karikatürlerin
perspektifinden sunuyor.
Serginin arşiv taramasını karikatür tarihçisi Turgut Çeviker, küratörlüğünü
ise Behiç Ak ve Tan Oral yaptı. Sergileme tasarımını Bülent Erkmen‘in
hazırladığı projenin ekonomik konulardaki danışmanlığını Prof.Dr.
A.Suut Doğruel üstlendi.
Konuyla ilgili basın toplantısında konuşan Garanti Bankası Genel Müdürü
Ergun Özen, “10 ay önce, Osmanlı Bankası Müzesi’nin kapılarını açarken,
öğrenci ve akademisyenlerin yanı sıra, kent aydınlarının buluşma noktası
olan bir kurum hayal etmiştik. Aradan çok kısa bir zaman geçtiği halde,
hayallerimizin gerçekleşmeye başladığını görüyoruz” dedi.
Tarihi Galata ve Pera bölgesini hakettiği canlılığa kavuşturmak üzere
attıkları tohumların etkisini çevrenin hızlı değişiminde görebildiklerini
söyleyen Özen, “Sergideki karikatürler, temsil ettikleri dönemle günümüz
arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları net bir biçimde ortaya koyuyor.
Eminim her karikatür, sizlerde de ilginç çağırışımlar uyandıracak,
tarihimizin dönüm noktalarından birini daha iyi anlamanızı sağlayacak”
diye konuştu.
Özen ayrıca, salonun yılbaşından itibaren tematik filmlerin izleneceği
ve söyleşilerin yapılacağı bir sinema salonu olarak kullanılacağını müjdeledi.
Birkaç kırık dökük 'Çizgi'
“Yüzyılın ötesinden birkaç kırık dökük ‘çizgi’nin, zamanın en
önemli haberleri ve yorumlarıyla yüklü olarak, diriliğinden ve içtenliğinden
hiçbir şey yitirmeden günümüze kadar gelmesini mucize saymak gerekiyor.”
diyen Tan Oral, çizgilerin, yaşanan uzun ekonomik serüvenin, insan belleğinden
silinse bile, kağıt üstünde kalan gerçek izleri olduğunu söylüyor. Oral,
sözlerine şöyle devam ediyor: “Üstelik izler sadece bir olaylar sıralaması
da değil. Bir siyasal ve toplumsal kronolojinin topografyasını tüm ince köşeleri
ve duyarlı ayrıntılarıyla gözler önüne seriyor. Ve ortaya çıkan ‘çizgili
belgeler’e bakılınca görülüyor ki, ‘ekonomik sorun’ her zaman vardı.
Üstelik belli dönemlerde kendini yineleyip duruyordu.”
Behiç Ak, “Yüzlercesinin içinden, döneminin önemli ekonomik olaylarını
en iyi vurgulayan karikatürleri seçerek yorumlamaya çalıştık. Bu süreçte,
ekonomi ve karikatür tarihi bilgimizin zenginleştiğini fark ettik. Bazen bugün
yaşadığımız ekonomik sorunları geçmiştekilerle benzeştirerek
kahkahalarla güldük! Sergiyi gezenlerin de aynı tadı alacağını
umuyoruz.” diyor. İzleyicilerin “alışılmış” bir karikatür
sergisiyle karşılaşmayacağını sözlerine ekleyen Ak, birer “yapıt”
olarak sundukları karikatürlerin, aynı zamanda temsil ettikleri dönemin önemli
ekonomik olayları için “belge” niteliği taşıdığını belirtiyor.
Karikatürün, tarihi daha iyi anlamaya, hatta yazmaya yardım edecek en önemli
görsel malzeme olduğuna inandığını söyleyen Turgut Çeviker ise “Taradığımız
binlerce karikatürde, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan o karanlık,
yoksulluk ve acılarla dolu hayatın gizli tarihini bulduk. Karikatürün atladığı
hemen hemen hiçbir ‘olay’ yoktu.” diyor.
Tüm karikatürler albümleri tarandı
Serginin hazırlık aşamasında, Hayal, Çıngıraklı Tatar, Tiyatro, Meddah,
Çaylak, Kalem, Cem, Dalkavuk, Geveze, Karagöz, Diken, Aydede, Akbaba, Zümrüdüanka,
Yeni Köroğlu, Karikatür, Markopaşa, Amcabey ve Dolmuş gibi, 1870-1954 yılları
arasında yayımlanan önemli mizah dergilerinin yanı sıra, 50’ye yakın
karikatür albümü tarandı. Toplam 50.000 sayfalık araştırmanın sonunda
belirlenen yaklaşık 1.000 karikatürden 200 tanesi sergilenmek üzere seçildi.
Aralarında Nişan G. Berberyan, K. Ofsanadassis, Santr, Cemil Cem, Sedat Nuri
İleri, Halit Naci, Mehmet Baha, D’Ostoya, L. Andreas, A. Rigopulos,
Phatrakas, Sedat Simavi, Ahmet Rıfkı, Münif Fehim, Cemal Nadir Güler, Ramiz
Gökçe, Ratip Tahir Burak ve Turhan Selçuk’un yer aldığı 41 karikatürcünün
eserlerinden oluşan sergi, dönemin önemli ekonomik olaylarına karikatürlerin
tanıklığıyla yaklaşarak, bugünün sorunlarına farklı bir gözle bakmamızı
sağlıyor.
Proje ekibi
Tan Oral
1937’de doğan Tan Oral, eğitimini Anadolu’nun birçok kentinde dolaşarak
tamamladıktan sonra, 1963’te Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi)
Mimarlık Bölümü’nü bitirdi. 1963-66 arasında, aynı okulun Yapı Kürsüsü’nde
Prof. Dr. Sedad H. Eldem’in asistanı olarak çalıştı.
Türk Milli Talebe Federasyonu Uluslararası Kültür Şenliği Karikatür Yarışması’nda
(1967) ve Gayrettepe Resim Yarışması’nda (1969) ödül aldı. Cumartesi
Pazar adlı filmiyle Hisar Kısa Film Yarışması’nda birincilik (1969), Sansür
adlı çizgi filmiyle TRT Kültür Sanat ve Bilim Ödülleri Yarışması’nda
Büyük Ödül (1970) ve Üsküp Uluslararası Karikatür Yarışması’nda
Onur Ödülü aldı (1978).
Ankara Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından 1980, 81, 83, 84, 85 ve
1992’de Yılın Karikatürcüsü seçildi. İstanbul Gazeteciler
Cemiyeti’nden 1989, 90, 91, 93 ve 94 yıllarında Gazetecilik Başarı Ödülü
ve Basın Sağlık Hizmet Ödülü (1990) aldı. Japon Yomiuri Şimbun Karikatür
Yarışması’nda Excellence Ödülü’nü (1983), Üsküp Mizahi Afiş Yarışması’nda
İkincilik Ödülü’nü (1984) kazandı. Deventer Cartoon Festival’inde
“Altın Kalem” (2001), St. Just-le-Martel’de “En İyi Basın Çizeri”
ödülüne (2002) layık görüldü.
Tan Oral karikatür üzerine çeşitli yazılar yazdı, yerli ve yabancı
karikatürcülerle söyleşiler yaptı. Yurtiçi ve yurtdışında çeşitli
sergi ve albümlere katıldı. Yapıtları, Almanya, Yunanistan, Kıbrıs,
Fransa ve Romanya’da sergilendi. Halen Cumhuriyet gazetesinde ve birçok
dergide yapıtları yayımlanıyor.
Başlıca yapıtları: Sansür (1977) Böyük Türkiye (1978); Iki Minik Kentli
(1980), Gözağrısı (1986), Sus ve Dinle (1989), Pencereler (1993), IsTANbuI
(1986), Yaza Çize (1998) Yürüyenler (1999), Bu Kitabın Kuyruğu Var (2003)
Behiç Ak
1956 yılında doğan Behiç Ak, Yıldız Teknik ve İstanbul Teknik Üniversitelerinde
mimarlık okudu. Oyunları İstanbul’da Şehir ve Devlet Tiyatroları ile
Aksanat Prodüksiyon Tiyatrosu’nda; Ankara, Adana, Gaziantep, İzmir, Konya, Münih
ve Berlin’de sergilendi. Karikatür kitapları Türkiye ve Almanya’da, çocuk
kitapları da Türkiye ve Japonya da yayımlandı. Karikatürleri Türkiye’nin
birçok kentinin yanı sıra Hollanda, Almanya ve İsviçre’de sergilendi.
1982 yılından bu yana Cumhuriyet gazetesinde “Kim Kime Dumduma” adlı çizgi
bandı hazırlıyor. Türk Sinemasında Sansürün Tarihi/ Siyah Perde adlı
belgesel filmin yönetmenliğini yaptı.
Ak, Kültür Bakanlığı Özel Ödülü (1993), Ankara Film Festivali, En
iyi Belgesel Film ve Kültür Bakanlığı Özel Ödülü (1994) ve Cevat Fehmi
Başkut (1996, 2003) ödüllerini aldı.
Tiyatro Eserleri: Bina, Ayrılık, Tek Kişilik Şehir, Hastane, Fay Hattı,
Newton Bilgisayardan Ne Anlar
Çocuk, karikatür ve hikaye kitapları: Yüksek Tansiyonlu Çınar Ağacı, Gökdelene
Giren Bulut, Büyükannem ve Miyop Ejderha, Uyurgezer Bir Fil, Rüzgarın Üzerindeki
Şehir, Kedi Adası, Bizim Tombiş Taştan Hiç Anlamıyor, Ben Ne Zaman Doğdum,
Benim Bir Karışım, Karadeniz’deki Yunus, Doğumgünü Hediyesi, Kim Kime
Dumduma, Ben Yapmadım Öğretmenim, Galiba Seni Seviyorum, Korkma Ben Hümanist
Değilim, Ne Biçim Kurbağasın Sen?, İletişim Karikatürleri, “Yıldızların
Tembelliği”
Turgut Çeviker
1950’de Samsun’un Çarşamba ilçesinde doğan Turgut Çeviker, ilk, orta ve
lise eğitimini aynı kentte tamamladı. Yüksek öğrenimine, 1974 yılında İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde başladı,
Ankara Üniversitesi DTCF’nde aynı bölümde son sınıfa kadar devam etti.
Aralarında hikâye denemelerinin de yer aldığı ilk yazı çalışmaları,
1967-71 yılları arasında lise dergisinde yayımlandı. Lise yıllarında
tiyatroyla ilgilendi. 1972-88 arasında Yeşilçam’da yönetmen yardımcısı
olarak çalıştı. 1975 yılında karikatür üzerine yazmaya başladı.
1980-1992 yılları arasında Türkiye Yazıları, Oluşum, Sesimiz, Edebiyat
Cephesi, Dönemeç, Çarşamba Kitabı ve Adam Öykü’de hikâyeleri yayımlandı.
Haftalık mizah dergisi Diyojen (1997), mizah kültürü dergisi Güldiken
(1993) ve posta kültürü dergisi Posta Kutusu (2003) olmak üzere üç dergi
projesini hayata geçirdi. Güldiken ve Posta Kutusu halen yayımlanıyor.
Kitapları: Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-I, II, III / 1876-1923
(1986-1993); İbret Albümü - 1908 (1991); Hayal (1995); Karikatür Üzerine
Yazılar (1997)
Video Belgeseli: Türk Canlandırma Sineması Tarihi / 1931-1995 (1995)
Bülent Erkmen
Mart 1947’de doğdu / İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (DGSA) Grafik
Bölümü’nü bitirdi (1972) / DGSA Devlet Film Arşivi Genel Sekreterliği
(1970) / DGSA’dan sonra Mimar Sinan Üniversitesi’nde öğretim görevliliği
(1976) / DGSA Uygulamalı Endüstri Sanatları Yüksek Okulu Grafik Tasarım Bölüm
Başkanlığı / Kurucu ortakları arasında yer aldığı “Reklamevi”
kuruldu (1980) / Cumhuriyet Gazetesi’nin yeniden tasarlanması (1983) / Şehir
Mobilyası konulu seminer için “Kent Kimliği” isimli bildiri / Moda Konuşmaları
Semineri için “Moda ve Stil” isimli bildiri (1986) / “Grafik Tasarım Üzerine
Yazılar”ın yayın yönetmenliği (1987) / Graphis’in 256. sayısında, yapıtlarından
örneklerin yer aldığı bir yazı yayımlandı (1988) / Almanya
Lambsheim’da, Art Poster Gallery’de kişisel afiş sergisi / Almanya Münih’te
1. Uluslararası Kiosk Art Bienali için “Self-promotion” isimli çalışma
(1989) / “Kitap” isimli kitabın konsept ve tasarımı, Türk ve İslam
Eserleri Müzesi’nde “Bir Kitabın Oluşumu” sergisi / Almanya
Stuttgart’ta yapılan 7. Forum Typographie toplantısı için “Tipografinin
Resmi, Resmin Tipografisi” isimli multivizyon bildiri (1990) / Sanat Dünyası
dergisi için “Self-promotion II” isimli çalışma / 70th New York Art
Directors Awards, “Kitap” çalışmasıyla başarı ödülü / Arredamento
Dekorasyon Dergisi’nin 23. sayısında kapak konusu, profil ve söyleşi
(1991) / “Bir Kitabın Organları” başlıklı toplantı için bildiri
(1992)
Prof. Dr. A. Suut Doğruel
A. Suut Doğruel, lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimini Boğaziçi Üniversitesi
İktisat Bölümü’nde tamamladı. 1990 yılında doçent unvanını alan Doğruel,
1991- 1992 yıllarında Fulbright Misafir Öğretim Üyesi olarak Central
Michigan Üniversitesi’nde görev yaptı. 1996 yılında profesör oldu. 1988
yılından bu yana Marmara Üniversitesi’nde görev yapan Doğruel’in
iktisadi kalkınma ve büyüme konularında, yurtiçi ve yurtdışında yayımlanmış
makaleleri ve kitapları bulunuyor.
NTVMSNBC
|
