Köşe Yazısı

Mimarlıkta Yönetim Nedir? Neden Gereklidir?

Yazan: Alper Gökhan Erdem Tarih: 28 Aralık 2006

Hiç kuÅŸkusuz “tasarım” mimarlık denildiÄŸinde akla gelen ilk olgudur. Öyle ki çoÄŸumuza göre mimarın ilk ve en önemli görevidir tasarlamak; yoktan var etmek. Nedeni ise basit: kiÅŸisellik ön plandadır ve mimar eserinde imzasını görmek ister.

Haklıdır da! Çünkü ortada bir sorunsal vardır ve buna herkesin farklı bir açıdan yaklaÅŸması oldukça doÄŸal bir dürtüdür. Haliyle çözümün kiÅŸisel olması beklenir, hatta verdiÄŸi cevaptaki baÅŸarısı çoÄŸu zaman bu sübjektif yaklaşımın altında aranmaktadır.

Peki, bugünün mimarlık dünyasındaki sürekli rekabet ortamı, salt kiÅŸiselliÄŸi baÅŸarıda tek faktör olarak halen koruyabilmekte midir? Farklı tarz ve yaklaşımlarıyla, bugün mimarlık dünyasına global ölçekte liderlik eden mimarlar, baÅŸarılarını sadece ve sadece iyi mimar olmalarına mı borçludurlar sizce? Yoksa mimarlık sadece kiÅŸisel olmaktan çıkıp kurumsal olma yoluna mı girmiÅŸtir?

Hiç kuÅŸkusuz yapı-üretim süreci bünyesinde barındırdığı ve sayısı her geçen gün artan oyuncuları ile oldukça karmaşık bir süreçtir. Sürekli bir devinim içinde olan sektör bu hızlı deÄŸiÅŸime ayak uydurabilenlerle yoluna devam etmektedir. Son iki yüzyıl göstermiÅŸtir ki, mimarların genel yapı-üretim süreci içerisindeki rolleri, yapı-üretim taleplerindeki dramatik deÄŸiÅŸimlerden dolayı ciddi sektelere uÄŸramıştır. Mimarlar ne yazık ki, kendi büroları içerisindeki lider konumlarına karşın, son yüzyılda bina yapım süreci içindeki geleneksel lider konumlarını kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyadırlar ve buna ek olarak süreçteki bu deÄŸiÅŸim mimarlar gibi en çok tasarım odaklı profesyonel hizmet firmalarını etkilemektedir.

Nedir peki bu stratejik konumu kaybetmedeki temel neden? Elbette farklı perspektiflerden bakıldığında birçok neden saymak mümkün. Fakat meslek otoritelerince ortaya atılan en önemli noktadan bahsetmek istiyorum: yönetsel konulara olan ilgisizlik ve tasarımın hep ve sürekli tek kaygı noktası olması. Öyle ki bu dinamik sürecin yarattığı diÄŸer oyuncular (Project Manager, Quantity Surveyor, Facility Manager... vb) yönetsel becerilerini diÄŸer tasarım odaklı hizmet firmalarına karşı bir silah olarak kullanmakta ve pazarda daha aktif pozisyon ve komisyon elde etmektedirler. Dikkat çekilmesi gereken bir baÅŸka nokta ise, bu oyuncuların baÅŸarısı sadece iÅŸ kaybına deÄŸil aynı zamanda mimar için olmazsa olmaz müÅŸteri ile doÄŸrudan diyaloglara da etki etmektedir. Öyle ki mimar her geçen gün kaybettiÄŸi pozisyonuna paralel olarak müÅŸteri ile arasına yeni oyuncuların girmesine engel olamamakta, tasarımını müÅŸteriye anlatmakta ve kabul ettirmekte zorluklar yaÅŸamaktadır.

O zaman sorulması gereken soru ÅŸudur: Tasarım firmaları, kiÅŸisel tasarım diline ve salt bu noktadaki baÅŸarısına dayandırdıkları iÅŸletmelerini rekabet avantajları kurmak adına kurumsal bir kimlik kazandırarak daha etkin bir ÅŸekilde nasıl yönetebilirler?

Her ne kadar yönetim sözcüÄŸü mimarlık dünyası için halen yabancılığını korusa da “mimarlık yönetimi” kavramı 1960’lardan beri batıda kullanılmakta olan bir terimdir. Brunton, Baden Hellard ve Boobyer ilk tanımlamalarında mimari yönetimin ofis yönetimi ve proje yönetimi olarak iki esas parçadan oluÅŸuÄŸundan bahseder. Onlara göre ofis yönetimi projelerin hazırlanması ve organize edilmesi için zemin hazırlar. Prensipte benzer hedefleri olan bu iki yönetim, uygulama ve teknik açıdan farklılıklar göstermektedir ve mimari yönetim çatısı altında birleÅŸirler1.

Konu ile ilgili birçok farklı tanımlamaya ve yaklaşıma rastlamak mümkün. Freling, mimari yönetimi ürüne ulaÅŸmak için oluÅŸturulan ofis kültürünü geniÅŸleten bir araç olarak görürken2, Emmitt mimarın kiÅŸi ve kurumlarla olan diyaloguna gösterdiÄŸi duyarlık ve katkısının altını çizmektedir3.

Global ölçekte konuyla ilgili ilk önemli toplantı 1992 yılının Kasım ayında Glasgow’da ve ardından 1993’te Eindhoven ve Antwerp ÅŸehirlerinde gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. Ä°lk olarak akademisyenlerin ilgisini çeken ve daha çok tanımı ve uygulama alanları üzerine tartışmaların gerçekleÅŸtiÄŸi bu toplantılar çok geçmeden akademik ortamda da kendine yer etmeye baÅŸlamıştır. Mimarlık dünyasında baÅŸarı yolunun sadece iyi tasarım yapmaktan geçmediÄŸini, gelecek nesil mimarlarının ofis ve proje yönetimini tasarım kadar ciddiye almalarının gerekliliÄŸini vurgulamak isteyen Ä°ngiltere’deki Nottingham Üniversitesi 79/80 döneminde yüksek lisans ve doktora düzeyinde mimari yönetim programları baÅŸlatmıştır. Son 50 yıl içerisinde gerek RIBA yayınları gerekse akademik ortamdaki çalışmalar ile mimari yönetim bugünün batı dünyasını meÅŸgul eden ve aynı zamanda meslekteki herkes tarafından dikkate alınması gereken bir konudur.

Peki akademik ortamda bu kadar yer bulan bu kavram ofisler bazında nasıl ele alınmaktadır? Bu soruyu cevaplayabilmek için öncelikle dünyanın önde gelen ofislerinin bugünkü büyüklüklerinin farkında olmak gerekmektedir. Sanırım Architectural Journal dergisinin 2005’de yayınladığı Britanya içerisindeki lider firmaların yıllık gelirlerini gösteren aÅŸağıdaki tablo fikir sahibi olmamız için yeterli olacaktır.



Tablo bize açıkça göstermektedir ki bugünün lokomotif mimarlık ofislerinin hedefleri, yapı ve buna baÄŸlı büyüklükleri son elli yıl içerisinde ciddi deÄŸiÅŸimler göstermiÅŸtir. Dünya pazarında rekabet etmeyi kendisine hedef olarak seçen mimarlık ofisleri 3-5 kiÅŸilik tasarım atölyelerinden yüzlerce farklı disiplinlerden kiÅŸinin bir arada çalıştığı servis kurumlarına doÄŸru bir deÄŸiÅŸimle yüzleÅŸmek durumundadırlar. Artan sayı, iÅŸ hacmi ve ekonomik büyüklük çok doÄŸaldır ki yönetilmek ve organize edilmek ihtiyacını doÄŸurmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, genel yönetim bilgilerinin tasarım odaklı hizmet firmaları için her zaman geçerli olamadığı ve mimarlık yönetiminin bu boÅŸluÄŸu doldurmak için tartışıldığı ve geliÅŸtirildiÄŸidir. Tasarım, pazar, proje, insan kaynakları, kalite, bilgi... vb konular, mimari yönetim ÅŸemsiyesi altında tasarım hizmetinin kendine özgü sorunsallarını modern yönetim teknikleriyle özdeÅŸleÅŸtirerek yönetilmelidir.

Elli yıllık bir geçmiÅŸi olmasına raÄŸmen aktif batı dünyası için dahi çok yeni bir kavram olan mimari yönetim olgusunun bugün sektörün lider firmaları tarafından dikkatle incelendiÄŸini ve konuyla ilgili gerekli departmanların ÅŸirket bünyelerinde kurulduÄŸunu görmekteyiz. Avrupa BirliÄŸi süreci içerisindeki Türkiye’de uluslararası rekabetin bir parçası olmayı hedefleyen Türk mimarlık ofisleri rekabet düzeylerini koruyabilmek için mimari yönetim tekniklerini çok geçmeden ofis içerisindeki günlük yaÅŸama entegre etmek için gerekli altyapıyı hazırlamalıdırlar. Elbette burada sorumluluk sadece iÅŸverene düÅŸmemektedir. Konunun öÄŸrenciler ve meslektaÅŸlar tarafından da iyi kavranması sistemin hızlı iÅŸlemesi açısından oldukça önemlidir. Avrupa ve Amerika’daki mimarlık fakültelerinde son on yıldır iÅŸlenmekte olan yönetim teknikleri bir an önce Türk Üniversitelerinin müfredatlarına da girmeli ve özellikle Mimarlar Odası etkinliklerinde konuyla ilgili bilgilendirmeler yapmalıdır.

Tasarım, mimarlık dünyası için önemlidir, var oluÅŸunun nedenidir ve hep öyle olacaktır. Fakat var oluÅŸunun tek aracı deÄŸildir artık. Mimarlık kiÅŸisel önceliklerden çıkıp kurumsal becerilerin bir ürünü olmaktadır ve takım oyununu deÄŸiÅŸen ÅŸartlar altında iyi oynayabilen kazanacaktır hiç kuÅŸkusuz. Türk mimarlık ofisleri için bu ülkede yapılacak daha çok iÅŸ olduÄŸunu görmek bir beceri deÄŸildir artık ve bu pazarı kaynaklarımızı yönetemediÄŸimiz için yönetebilen diÄŸerlerine kaybetmeyi hiç birimiz istemeyiz sanırım? Umarım yanılmıyorumdur...

-------------------------------------------------------------------------------------------------

1 Brunton J.; Baden R. and Boobyer E.H., 1964, Management applied to architectural practice, George Godwin for The Builder.

2 Freling R., 1995, Project management by architects, International Journal of Architectural Management

3 Emmitt S., 1999, Architectural Management in Practice: A Competitive Approach, Longman UK

Konu ile ilgili bazı kaynaklar:
Coxe W., 1980, Managing Architectural and Engineering Practice, Van Nostrand Reinhold Company, New York

Nicholson P., 1992, Architectural Management, Practice and Research, CIB, Rotterdam

Emmitt S., 1999, Architectural Management in Practice: A Competitive Approach, Longman UK

Erdem A.G., 2006, The necessity of architectural management for design orientated professional service firms, ITU

Yazara Görüşlerinizi Bildirmek İçin
Buraya yazacağınız görüşleriniz, Arkitera Forum bölümüne yansımayacak, sadece yazara ulaşacaktır. * İşaretli alanlar mutlaka doldurmanız gereken alanları belirtmektedir.
Sizin:
Adınız, Soyadınız *
E-Posta Adresiniz *
MesleÄŸiniz *
Telefon Numaranız Adres seçimi:
Adresiniz
Mesajınız:

ÝPUCU: büyük harf "U", büyük harf "B", küçük harf "y", büyük harf "J", sayý iki, sayý sekiz

Lütfen sol imajdaki resimde görülen dizgiyi yandaki kutucuğa giriniz.
Köşe Yazısı Arşivi
Dönem içindeki köşe yazarlarının listesi aşağıdadır. Yazısını okumak istediğiniz yazarı listeden seçiniz. Bütün yazarların listesini görmek için buraya tıklayınız