GeçtiÄŸimiz günlerde YeldeÄŸirmeni’nin en eski esnafı Terzi Salamon SeviÅŸ’i kaybettik. Salamon elli yılı aÅŸkın bir zamandır YeldeÄŸirmeni’nde zenaatını sürdürüyordu.
Bu acı olay bana büyüdüÄŸüm semtin eski esnaflarını hatırlattı doÄŸal olarak. Bakkal Albert, Lostra Salonu çalıştıran Jak Usta, bugünkü tanımıyla iÅŸportacı sayılacak olan Arnavut Dede, aslında avukat olan Bakkal Sabahattin, Kuru Kahveci Halil, Simitçi Fırıncı Ä°hsan, Ekmek Fırıncısı Mehmet ve Ortağı, Bakkal Remzi ve KardeÅŸi Muzaffer, bacanak olan Mustafa ve Rıfat AÄŸabeyler’in Çamlıca Bakkaliyesi, Balıkçı Halit, Meyhaneci Halit, Nedim’in Kahvesi, bugün yaÅŸayan en eski esnaf olan Muslukçu (Tesisatçı) Artin Usta, Sütçü Bulgar Ailesi, Berber Bekir, Buzcu Pire Mehmet, Hallaç (Yorgancı), Kundura Tamircisi Yusuf, her gün aynı saatte evimizin önünden geçen Sokak Simitçisi, Kalaycı Niyazi, sokak satıcısı ama bugünkü tanımla seyyar satıcı olan Dondurmacı Abdullah, her sabah kapılarımızın altından gazetelerimizi atan Gazeteci Yılmaz, kısaca süb dediÄŸimiz süpanglesiyle meÅŸhur Florya Pastanesi, Tuhafiyeci Yani, kilolu hali ile amuda kalkıp dolaÅŸabilen Manav Hasan Polo, içi dikenli sepetler içerisindeki cam damacanalarda Çamlıca Suyunu getiren Sucu, Ä°brahimaÄŸa’da yetiÅŸtirdiÄŸi sebzeleri atına yükleyip satan Zerzevatçı Ali, sesinden çok çıngırağı ile bilinen YoÄŸurtçu, herkesi tek tek tanıyan Postacı, o yıllarda taksi yerine kullanılan Faytonlar ve Faytoncular.
Her biri ile ilgili çeÅŸitli anılar anlatılabilecek olan bu insanlar semtin ve semtlinin hem hizmetkarı hem de rengi olurlardı. ÖrneÄŸin: Semtte hiç kimsede telefon yokken bile esnaf dükkanlarındaki sohbetlerle haberler en kısa zamanda tüm insanlara yayılabilirdi. Hele Fenerbahçe –Galatasaray maçlarından sonra maÄŸlup taraf Fenerbahçe ise Galatasaraylı esnafın küçük bir tabut yapıp üzerini sarı lacivert renkli kağıtlarla kaplaması, Galatasaray maÄŸlupsa bu sefer Fenerbahçeli esnafın üzeri sarı kırmızı kağıtlarla kaplı bir kovayı dükkanlarının önüne asmaları çocukluk anılarımdan hiç çıkmamaktadır.
Her evde bulunan en önemli eÅŸya ise özellikle çorapların yamanmasında kullanılan tahta yumurtalar idi o zamanlar.
Renkli esnafları , mutlu insanları ile orta hallilerin yaÅŸadığı dingin bir semtti YeldeÄŸirmeni. Bu dinginliÄŸe ve mutluluÄŸa sebep olan en önemli etkenlerden biride semtin binaları idi doÄŸal olarak. Denize bakan yamaçlardaki Yahudilere ait yığma apartmanlar Ä°stanbul’un ilk apartmanlarıdır diyebiliriz. Ayrılık ÇeÅŸmesi Mezarlığı’na doÄŸru olan üst düzlükte ise daha çok Türkler’e bunu yanında Ermeni ve Rumlar’a da ait olan iki katlı cumbalı ahÅŸap veya ahÅŸap üstü sıvalı evler bulunmaktaydı. Camisinden ezan, kilisesinden çan sesleri gelen, her kesimin dini günleri diÄŸerleri tarafından saygı ile karşılanan dengeli ve sakin bir yaÅŸam sürerdi o yıllarda YeldeÄŸirmeni’nde.
Bu gün az katlı binaları çoÄŸunlukla kat karşılığı müteahhitlere gitmiÅŸ, ama yığma taÅŸ apartmanları kat karşılığı kazançlı olmadığı için olsa gerek günümüze kalabilmiÅŸtir. Kilisesi, sinagogu, camisi, okulları, hamamı, çeÅŸmeleri ve apartmanları ile hala eski günlerini anımsatabilmektedir YeldeÄŸirmeni. Bu binalar aracılığı ile eskiler eski günleri düÅŸlerine tekrar getirebilmektedirler.
Ben semtimin sokaklarında saatlerce dolaşıp yaÅŸadığım günleri hayalimde canlandırmaktan büyük keyif alırım. Aslında o günleri yaÅŸamayanlar da bu binalar vasıtasıyla yaÅŸadıkları kentin geçmiÅŸini öÄŸrenebilmektedirler. Åžüphe yoktur ki benim gibi baÅŸka insanlarda yaÅŸadıkları semte bu ÅŸekilde duygusal bakmaktadırlar.
Ancak YeldeÄŸirmeni’ne bir proje olarak bakanlar da olabilmektedir. Bu kiÅŸiler semtin tamamını yıkmayı ve daha yoÄŸun olarak yeniden yapmayı düÅŸünebilirler. Hatta ada ölçeÄŸinde binalar yapıp eskilerin cephelerini bu büyük ölçekteki yenilerin önüne resmederek, hem yeni binalarda bu güne göre geniÅŸ hacimler elde etmeyi hem de cephelerde eskiyi yaÅŸatmayı saÄŸlamış olduklarını düÅŸünebilirler. Bu arada semtte yaÅŸayan insanlar yok sayılır, bir ÅŸekilde evlerini ellerinden çıkarmaları da saÄŸlanabilir. Bu ÅŸekilde geçmiÅŸle hiçbir baÄŸlantısı olmayan binaların oluÅŸtuÄŸu ve burada hiçbir anısı olmayan insanların yaÅŸadığı yeni bir yerleÅŸim meydana getirebilirler. Sanki yabancıların her yaptığı doÄŸru imiÅŸ gibi onlardan örnekler bularak içlerini de rahatlatabilirler. Ama eminim ki kendileri de kendilerine itiraf ederler ki , yapılan hafızasız bir yerleÅŸim yaratmaktan baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Üstelik böyle bir proje yapmak çok kolaydır. Çünkü: Yapacağınız ÅŸey , her tarafı dümdüz ettikten sonra yeni bina yapmaktan baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir.
Halbuki esas yapılması gereken iÅŸ gerçekten zordur. Zira amaç hem insanı hem de binaları koruyabilmek olmalıdır. Bunun için ada bazında deÄŸil parsel bazında koruma anlayışını kabul etmek gerekmektedir. Her yeri yıkıp yeniden yapmak yerine , binaları tek tek ele alıp , mümkünse yıkmadan aslına uygun restore etmek düÅŸünülmelidir. Yani yenileyerek koruma deÄŸil korunarak yenileme anlayışı ile hareket edilmelidir.
YeldeÄŸirmeni’nde büyümüÅŸ bir kiÅŸi olarak, eski tabirle, ödüm kopmaktadır yenilemecilerin bu semti de korumaya kalkmalarından.
Bazen Kentsel DönüÅŸüm yıkımlarında çalışan iÅŸ makinelerinde , o mahallede oturan insanların çalışmakta olduÄŸu görülmektedir. Sanki 5366 Sayılı Yasa, bu kiÅŸilerin psikolojik rahatsızlığını mimarlara da yaÅŸatmak için hazırlanmış diye düÅŸünmemek elde deÄŸildir.
Åžaka bir yana bu evlerin her taşında, tuÄŸlasında, tahtasında, camında binlerce anı ve iz yapışmış kalmıştır. Bunların hepsini hurda , çöp yerine koyup süpürüvermek kolay bir ÅŸey deÄŸildir. Ä°nsanın içini acıtır, acıtmalıdır.
Bu bahane ile belirtmekte yarar vardır ki, bir gün böyle bir amaç olur ise eÄŸer uzak dursunlar YeldeÄŸirmeni’nden. Burada sadece h=5 kat kaldırılsın, semtimiz yavaÅŸ yavaÅŸ kendini onarır, kimse endiÅŸe etmesin.
Ä°ÅŸte semtli, eski tabirle muhit çocuÄŸu olmak böyle bir ÅŸey olsa gerek. SevdiÄŸiniz birini kaybetmek size semtinizle ilgili bu kadar çok ÅŸeyi anımsatıyor, düÅŸündürüyor.