Köşe Yazısı

Dijital Medya, Teknoloji, Mimaride Yeni Arayışlar

Yazan: Figen Gül Tarih: 21 Ağustos 2008

Bilgi ve iletiÅŸim teknolojilerindeki geliÅŸmeler günlük yaÅŸantımızı, sosyal iliÅŸkilerimizi, dünyayı algılayışımızı ve en önemlisi de çevre ile olan iliÅŸkimizi çeÅŸitli ÅŸekillerde etkiliyor ve biçimlendiriyor. Bu etkileÅŸimin kaçınılmaz bir sonucu olarak mimari mekan ve yapı üretimi de deÄŸiÅŸiyor. Özellikle dijital medyanın yapıların bünyesinde, bazen dış cephede bazen de iç mekanda iÅŸitsel ve görsel duyularımıza hitap eden plastik bir öge olarak kullanılmasına ait pek çok uygulama var. Son senelerde dijital medyanın hem binaları güzelleÅŸtirici, hem de bilgi ve çevre ile etkileÅŸim saÄŸlanmasına imkan veren dinamik birer yapı elemanı olarak kullanıldığı yepyeni mekan arayışları mevcut.

Öncelikle dijital medyanın görsel ve iÅŸitsel duyularımızı hedef alan mekanı belirleyici ve zenginleÅŸtici bir unsur olarak kullanıldığı çalışmalardan bahsetmek gerekir. Sidney Üniversitesi’nde arayüz ve iletiÅŸim teknolojileri konularında çalışan araÅŸtırmacılar, giyilebilir cihazları bilgiye ulaÅŸmada arayüz olarak kullanarak, kullanıcının kendi bedenini de içinde algıladığı dijital mekanı ÅŸekillendirebileceÄŸi sistemler üzerinde çalışıyorlar. Bu uygulamalarda kullanıcı özel gözlükler sayesinde algıladığı gerçekliÄŸi, elindeki cihazı (uzaktan kumanda ve bazı durumlarda eldiven) kullanarak renk ve ÅŸekil olarak görselleÅŸen bilgiye ulaÅŸabiliyor onu biçimlendiriyor ve deÄŸiÅŸtiriyor.


Bilgiyi görselleme ve Digital Mekan
Kaynak: Information Visualization, A.V. Moere


Günlük hayatta kullandığımız eÅŸyaların bilgiye ulaÅŸmak, bilgiyi deÄŸiÅŸtirmek ve en önemlisi hayatımızı düzenlemek için birer arayüz olarak kullanılması fikri yaygınlaşıyor. Bilginin fiziki objelerin üzerinde sunulduÄŸu "ambient" eÅŸyaları artık internetten satın almak da mümkün. Bu akıllı eÅŸyalara örnek olarak "Ambient Orb" ve "Nabaztag Akıllı TavÅŸan" ilk akla gelenlerdendir. Bu küçük taşınabilir, kablosuz, dokunmatik eÅŸyalar yaÅŸadığımız mekanı çeÅŸitli ÅŸekillerde renklendirmeyi ve hayatımızı kolaylaÅŸtımayı hedef almaktadırlar. Ambient eÅŸyaların tasarımının altında yatan anafikir, geleneksel bilgi-insan iletiÅŸim aracı olan bilgisayarın sunduÄŸu iletiÅŸim ve bilgiye ulaÅŸma imkanlarını zenginleÅŸtirmek, yeni ve daha renkli insan ve teknoloji etkileÅŸimlerine imkan tanımaktır. Bu dijital arayüzler kullanıcısını tanıyorlar, aynı zamanda harekete, sese duyarlı, dokunmatik, elektronik postaları okuyan, en son haberleri ve mesajları bildiren yeni bir bilgiye ulaşım anlayışını da temsil ediyorlar.


Nabaztag Akıllı Tavşan

Dijital medyanın mekanı oluÅŸturan "ambient" yapı elemanı olarak kullanılmasına örnek olarak "Not So White Wall Papers" ile "Activity Wallpaper" iç mekan uygulamalarını gösterebiliriz. "Activity Wallpaper", Ä°sveç Viktorya Enstitüsü’nde çalışan bir grup araÅŸtırmacının Informative Art projeleri bünyesinde geliÅŸtirdiÄŸi ambient bilgi görselleme sistemlerinden bir tanesidir. Bu ambient eÅŸyanın çalışma esasını kısaca özetlemek gerekirse, sensörler sayesinde ortamdan elde edilen mekana ve insanlara ait bilgi (ses, müzik ve gürültü v.s. gibi) sistemin hafızasında depolanır, özel algoritmlerle hesaplanır ve ardından sürekli deÄŸiÅŸen renk ve ÅŸekillerden oluÅŸan görsel bir eleman olarak projeksiyondan yansıtılır. Geometrik desenli bir duvar kağıdını andıran bu ambient sunumu oluÅŸturan her bir kolon, sistemin hafızasındaki bir günü temsil etmektedir. Kullanıcılarla etkileÅŸime giren ambient mimari eleman olarak yine bir araÅŸtırma projesinden yola çıkarak kinetik bir arayüz olarak geliÅŸtirilen ve son senelerde ticari olarak da pazarlanmaya baÅŸlanmış olan "Not So White Wall Papers" uygulamasından bahsedebiliriz. Ä°lk bakışta sıradan bir duvar kağıdı gibi görünen bu uygulamada aslında önce duvara bir aÄŸ ÅŸeklinde sensör ve resistörler yerleÅŸtirilmektedir. Dokunmaya ve sese duyarlı bu büyük arayüz sayesinde elektronik posta, SMS mesajlarını okumak ve bilgisayarınızdaki fotoÄŸraflara ulaÅŸmak veya evdeki bazı çihazları açmak ve kapatmak mümkün olabilmektedir. Pasif dekoratif bir mimari eleman olmanın çok ötesinde, bu yeni dijital medya kullanımı sayesinde iç mekanı oluÅŸturan duvarlar insanların iletiÅŸim kurulabileceÄŸi medya arayüzleri haline gelmektedir.


Activity Wall (solda), Not So White Walls (saÄŸda)

Dijital medyanın geleneksel bilgisayar ortamından çıkıp, mimari yapı elemanı olarak kullanılmasına dair ilginç örneklerden biri de Avusturya’daki Kunsthaus Graz Sergi ve Kültür Merkezi'dir. Londralı mimar Peter Cook ve Colin Fournier’in, 2000 yılında kazandıkları Mur Nehri kenarında konumlanan bu yarışma projesinin inÅŸaatı 2003 yılında tamamlanmıştır. Proje ve inÅŸaat sırasında ileri yapım teknolojilerinin kullanıldığı bu biyomorfik formdaki bina tarihi çevrede yer alması, ilginç formu ve sınırları belirlenmemiÅŸ izlemi veren iç mekanı ile öne çıkar. Tüm bunların ötesinde geçici sergilere ev sahipliÄŸi yapan kültür merkezinin akrilik cam cephesinde yaklaşık 930 güçlü neon lamba kullanılarak bir medya arayüzü de yaratılmıştır. Bilgisayarlarla kumanda edilen binanın bu ileri teknoloji ürünü cephesi, aynı zamanda saniyede 20 kare hızla film ve animasyon gösterilebilen dev bir bilgisayar ekranına dönüÅŸmüÅŸtür. Bu animasyonlar özellikle gece görülmeye deÄŸer.


Kunsthaus Graz Sergi ve Kültür Merkezi
Kaynak: Biz.at


Son senelere ait dijital medya uygulamaları Berlin’de önümüzdeki Ekim ve Kasım ayları arasında gerçekleÅŸecek olan Medya Cepheleri Festivali bünyesinde sergilenecekler. Bu sergide yer alacak olan bir kaç medya cephesi uygulamasından da söz etmek gerekir. Bu uygulamalardan en dikkat çekici olanı belki de Danimarka’nın önemli konser salonlarından biri olan Aarhus Konser Salonu’nun cephesinde yer alan medya uygulamasıdır. Binanın ana giriÅŸ cephesinde yer alan bu uygulama sokaktan geçenleri veya konser izlemek için binaya girmek üzere olan insanları hedef almakta, onlara kendilerinin de bir parçası olabilecekleri ilginç bir deneyim yaÅŸatmayı amaçlamaktadır. Her yerde karşılaÅŸabileceÄŸimiz ışık, renk ve desenden ibaret görsel objelerden çok farklı olarak, izleyenlerin aktif olarak içinde yer aldığı, adeta sahnelediÄŸi bu deneyim, 180 m2’lik dev bir interaktif cephede izlenmektedir (Resim 5). Bu dev LCD cephe aynı zamanda mimari ile bütünleÅŸmiÅŸ ve onun bir parçası olarakta algılanmaktadır. Kısaca uygulamayı anlatmak gerekirse, binanın biraz ötesinde yayalaÅŸtırılmış geniÅŸ bir alanda konumlandırılmış olan sensörler (resimdeki pembe halının altında) ve kameralar vasıtasıyla toplanan forma ve büyüklüÄŸe dayalı bilgi, binanın cephesindeki dev LCD ekrana deÄŸiÅŸik renkte ve harekette insan siluetleri olarak yansıtılmaktadır. Kendi siluetinin ekrana yansıtıldığını farkenden insanlar durup bu gösterinin bir parçası olmaktan kendilerini alamamaktadırlar.


Aarhus Konser Salonu
Kaynak: Aarhusbylight.dk


DiÄŸer bir iç mekan uygulaması da New York’ta, dünyanın çeÅŸitli ülkelerinde yer alan Target alışveriÅŸ maÄŸazalarının reklamının da yapıldığı Rockefeller binasının en üst katında yer almaktadır. Sensör teknolojisinin yine oldukça etkili bir biçimde kullanılmış olduÄŸu bu uygulamada, sistem tavana yerleÅŸtirilmiÅŸ sensörler ve kameralar vasıtasıyla ziyaretçileri algılayarak onların yer ve hareketlerini hafızada toplanmaktadır. Yine özel hesaplamalardan sonra bu ziyaretci bilgisi Target maÄŸazalarının yuvarlak kırmızı logosu, rengi ve ÅŸekli deÄŸiÅŸen desenler olarak mekanın duvar ve tavanlarına projeksiyonla yansıtılmaktadır. Ä°nsanların tepkisi ve ÅŸekillerle oynamak istemeleri gerçekten görülmeye deÄŸer.


Target İnteraktif Uygulaması
Kaynak: Electroland.net


Son olarak ileri teknoloji kullanılanılarak insanların ihtiyaçlarına cevap verecek dinamik ve akıllı mekanlar yaratma fikrinden yola çıkılarak geliÅŸtirilmiÅŸ olan "meraklı odalar" projesinden bahsetmek istiyorum. Sidney Üniversitesi’nde Prof. Mary Lou Maher’in yönetiminde bir grup araÅŸtırmacının yürüttüÄŸü bu simulasyon çalışmasında, mekanın döÅŸemesinde yine sensörler ve tavanlarında da kameralar konumlandırılmıştır. Derslik olarak kullanılacak olan mekanda öÄŸrencilerin sıralara oturmasını algılayan sistem otomatik olarak beyaz perdeyi indirir, ışıkları söndürür, slayt makinesini çalıştırır, öÄŸrenci sayısına göre içeriye verilen havayı düzenler. Teknolojinin yapabilecekleri ancak hayal gücümüzle sınırlı. Günümüzde teknolojinin geliÅŸmesiyle dijital medyanın yaÅŸadığımız fiziki çevre ile bütünleÅŸtiÄŸi ve bazen ikisi arasındaki sınırları ayırmada zorlandığımız bu uygulamalar gitgide yaygınlaÅŸmaktadır. Artık benzer uygulamaların artması ile yaÅŸadığımız mekanlar sadece barındığımız, çalıştığımız veya eÄŸlendiÄŸimiz kapalı korunaklar olmanın ötesinde, aynı zamanda bizlere ait bilgiyi hafızasında depolayan, gerektiÄŸinde sunan, yaÅŸamı kolaylaÅŸtırıcı ve renklendirici arayüzler haline geliyorlar. Yapay zeka ve ileri ajan teknolojileri, sensör ve effektörlerin yaygın kullanılması ile kullanıcısının davranış ÅŸekillerini öÄŸrenen, çeÅŸitli ihtiyaçları belirleyen ve mekansal kurguyu bu ihtiyaçlara göre ÅŸekillendiren yepyeni bir mimari çok da uzakta deÄŸil. Mekandaki kullanım amacına göre harcanan ışık ve ısıyı ayarlamak ya da mekandaki insan sayısına göre duvar panolarını hareketlendirerek mekanı büyütmek ve küçültmek gibi konularda çeÅŸitli üniversitelerde çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar henüz bilgisayar ortamında test ediliyor ve sonuçlar gerçekten oldukça baÅŸarılı. Gelecekte bu araÅŸtırmaların sonuçları alındıkça daha dinamik mekan uygulamalarından da bahsedebileceÄŸiz.

Yazara Görüşlerinizi Bildirmek İçin
Buraya yazacağınız görüşleriniz, Arkitera Forum bölümüne yansımayacak, sadece yazara ulaşacaktır. * İşaretli alanlar mutlaka doldurmanız gereken alanları belirtmektedir.
Sizin:
Adınız, Soyadınız *
E-Posta Adresiniz *
MesleÄŸiniz *
Telefon Numaranız Adres seçimi:
Adresiniz
Mesajınız:

ÝPUCU: küçük harf "m", sayý sekiz, büyük harf "X", küçük harf "h", büyük harf "J", küçük harf "a"

Lütfen sol imajdaki resimde görülen dizgiyi yandaki kutucuğa giriniz.
Köşe Yazısı Arşivi
Dönem içindeki köşe yazarlarının listesi aşağıdadır. Yazısını okumak istediğiniz yazarı listeden seçiniz. Bütün yazarların listesini görmek için buraya tıklayınız