Julius Shulman, Case Study House #22, Los Angeles, 1960
Kaynak: Wirtzgallery.com
Buna en iyi örnek Los Angeles tepelerinde bulunan Stahl Evi'nin fotoğrafıdır. Defalarca yayınlanan bu fotoğraf ile ikonik bir gelecek imgesi yaratılmıştır. Şimdi, 50 yıl sonra bile fotoğrafın, bakanlar üzerinde etkisi büyüktür. Şehrin üzerine doğru uzanan, boşlukta asılı gibi duran bir cam kutu içerisinde oturmuş konuşan iki genç kız, arkada şehir akşamı. Evin taviz vermeyen katı hatları, fondaki şehir gridi. Shulman, zaten göz alıcı elemanlardan -farklı ve yeni bir mimarlık, yaşam tarzı, ışıklar ile aydınlanmış şehir görüntüsü- oluşan bu dekoru, çektiği fotoğraf ile ideal bir imgeye dönüştürmüştür. Kuşkusuz fotoğrafın 60'lı yıllarda yarattığı etki çok daha büyük olmuştur. Ne de olsa o dönemde yaratılan/yakalanan bir imgenin, "İmge" olabilme şansı çok daha yüksekti. Zaten, Arts & Architecture Dergisi için çekilen fotoğraf(lar)ın amacı da buydu. Fotoğraftan beklenen, yalnızca bir mimari eseri değil, bu modern mimarinin getireceği "arzu ve hayal edilen" yaşam tarzını da gözler önüne sermesi idi.
Mimar Pierre Koenig ile evsahibi Buck Stahl'ın sıkı işbirliği ile ortaya çıkan ev, Case Study House programındaki 22 numaralı evdi. "Arts & Architecture" dergisinin sahibi John Entenza'nın girişimi olan programda, mimarlardan orta sınıfın konut açığını karşılamak için ucuz, kolay inşa edilebilecek, rasyonel konutlar tasarlamaları istenmişti.
1945'ten 1966'ya kadar süren bu deneysel program aynı zamanda modern konutu ve yaşamı tanıtmayı amaçlayan bir kampanya olarak da görülebilir. Fotoğraf, modern mimarinin niteliklerini ve ruhunu temsil etmek için en uygun araçtı. Tabii ki iyi bir kurgu, bu görselin yaratacağı etkiyi daha pekiştirecekti. Shulman'ın fotoğrafı evin inşaası biter bitmez çekildi. Fotoğraftaki modeller -ki evin kullanıcıları değildiler- yeni tamamlanmış evde, tozlar arasında, oraya geçici olarak getirilmiş mobilyalar üzerinde poz verdiler. Sonraki günlerde programın parçası olan halka açık gezi günleri yapıldı. Mobilyalar mağazaya geri gönderildi ve sonunda asıl sahipleri eve taşındı. Geriye ise sayılamayacak kadar çok basılan/çoğalan ve bir ikon haline gelen bu fotoğraf kaldı.
Mimarlık fotoğraflar ile varolur, hareket olanaklarımız ne kadar artmış olursa olsun yine de binaların çoğunluğunu görseller sayesinde tanıyor, biliyoruz. 60'lı yıllardan farkımız ise günümüzde görsellerin inanılmaz bir hızla üretiliyor ve katbekat çoğalarak dolaşıma çıkıyor olması. Bu sayede bir mimari ürün hemen birçok farklı açıdan ve farklı bağlamda -ki bunların içerisinde profesyonel mimarlık fotoğrafının payı gün geçtikçe azalmakta- görüntülenebiliyor.
Elbette bu ortamda tek anlamlı bir görüntüye imkan yok. Yine de mimarlar çalışmalarının yayınlarında inatla denetimi elden bırakmamaya uğraşıyorlar. Genelde dergiler yayımladıkları görsel malzemede mimarlara bağımlı durumda. Peki ama işveren -bu durumda mimar- bu fotoğraflar ile neyi göstermeyi amaçlıyor? Kendi yaptığı işi - verilecek en mantıklı cevap. Ama nasıl? Dergileri karıştırıp, internetteki websitelerine baktığımızda, ortaya çıkan ürünlerin çoğunlukla -perspektif kaçışları düzgün, mavi gökyüzü, beyaz bulutlu- "objektif" kayıtlardan/belgelerden oluştuğu sonucuna varıyoruz. Mimarların diğer bütün ifade tekniklerine -çizimlere, kolajlara, animasyonlara- yansıyan vizyonlarının yankısı fotoğraflarda görülmüyor. Mimar ve fotoğrafçı arasında çetin bir ilişki söz konusu, fotoğrafın mimarın çalışmasına bir şeyler kattığı durumlara verilebilecek örnek çok az. Halbuki iyi bir fotoğrafçı, ortaya çıkan yapıtın anlamını güçlendireceği gibi yapıta yeni anlamlar da katabilir.
Bir imgenin, o tek "İmge" olabilme şansının hemen hemen hiç olmadığı günümüzde, mimarlar yapıtlarında "beklenilmeyene" imkân tanıma konusunda cesaretli olmalı. Fotoğraf aracılığı ile yapıtların imge ve yorumlarının sınırları yeniden keşfedilebilir. Bunun için belki de görsel skalanın tam da uçlarında dolaşmak/dolaşabilmek gerekli.
Örnek olarak, fotoğraf sanatı. Herzog & de Meuron, sanatçı Thomas Ruff'u seçerek binalarını bilinçli olarak yeni yorumlara açtılar. Ruff, görüntüsünü yaratırken tamamıyla özgürdü. Ve mimar - sanatçı arasındaki bu uzun soluklu ilişkinin sonucunda Eberswalde Kütüphanesi gibi, Ruff'un tanımlaması ile "kendisi fotomontaj olan" özel bir ürün ortaya çıktı.
Thomas Ruff, Herzog & de Meuron Bibliothek, Eberswalde, 1999
Kaynak: Proa.org
Örnek olarak internette dolaşan sayısız görseller. Kullanıcılar ve ziyaretçiler tarafından çekilmiş -gerek obje gerekse fon olarak görselde yeralan- bilinen binaların yüzlerce fotoğrafı. Mimarlığı mevcut durumdaki görsel alışkanlığından azat etmek için Beastie Boys'un deneysel çalışması bir esin kaynağı olabilir. Amerikalı grup 2004'te Madison Square Garden'da verdikleri konser öncesinde izleyicilere -konser boyunca çekim yapmaları şartı ile- kameralar dağıttı. Konser sonunda toplanan kameralardaki kayıtlardan derlenen belgesel ile grup iki yıl sonra Sundance Film Festivali'ndeydi.
Biraz cesaretle yapılan tercihler ve beklenilmeyene korkusuzca açılan kapı halâ ilginç sonuçlara sebep olabilir.
Yazara Görüşlerinizi Bildirmek İçin