reklam

2003 Bingöl Depremi Beton Araştırma Raporu:
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Öztaş
Gaziantep Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü

1 Mayıs 2003 Perşembe günü Bingöl'de meydana gelen 6.4 şiddetindeki deprem sonrasında Türkiye Hazır Beton Birliği ve Gaziantep Üniversitesi işbirliği ile Gaziantep Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünden Y. Doç. Dr. Ahmet Öztaş başkanlığında bir deprem araştırma ekibi 4 Mayıs tarihinde bölgede inceleme ve araştırmalarda bulunmuştur. Yapılan çalışmalar özellikle betonarme betonu üzerine yoğunlaşmıştır. Bu çalışmalar çerçevesinde ilköğretim okulu, lise, yurt, kamuya ait lojman, olmak üzere kamu binaları ile bazı yıkılmış konut binalarından alınan beton örneklerinin değerlendirilmesi aşağıda verilmiştir. Bunların yanında çok sayıda az hasarlı 20 den fazla binada da hasar şekilleri konusunda gözlem ve incelemelerde bulunulmuştur.

1. Beton Numunelerinin Değerlendirilmesi :
Depremde yıkılan binalardan alınan betonlar üzerinde "Basınç Deneyi" ve "Agrega Granülometri Deneyi" olmak üzere iki tür deney yapılmıştır. Binalardan alınan beton parçaları Gaziantep Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Malzeme Laboratuvarında kesilerek yaklaşık boyutları 10 cm.'nin üzerinde kalacak şekilde küp örnekler hazırlanmış ve bu örneklere başlık yapılarak basınç dayanımları belirlenmiştir. Elde edilen basınç dayanımları Tablo 1 de verilmiştir:

Tablo 1: Beton Basınç Mukavemetleri

Tablo 1'in son kolonu incelendiğinde tüm değerlerin 11 N/mm2'nin altında kaldığı hatta 4,8 N/mm2'ye kadar düşük değerler elde edildiği görülmektedir. Ortalama beton basınç mukavemeti 8,7 N/mm2 olduğu tespit edilmiştir. Karakteristik dayanımın daha da düşük olacağı açıktır.

TS 500 Standardının 1984 baskısında betonarme yapılarda kullanılmasına izin verilen minimum beton sınıfı C14 (yani karakteristik dayanımı 14 N/mm2) idi. TS 500 standardının 2000 baskısında ise izin verilen en düşük beton sınıfı C16 ve 1998 yılında yürürlüğe giren Afet Bölgeleri'nde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelikte ise bina önem katsayısı 1.5 ve 1.4 olan binalarda (okul binaları da bu gruba girer) en düşük beton sınıfı C20'dir. Bingöl'den alınan örneklerin, bu dayanımların çok altında kaldığı anlaşılmaktadır.

Öte yandan bir binadan alınan beton numuneleri laboratuvarda ufalanarak iri ve ince agrega olarak sınıflandırılmıştır. Betonda 250 kg/m3 çimento bulunduğu varsayılarak çimento fazı ayrılmış ve geri kalan malzemenin agregalardan oluştuğu düşünülmüştür. Buna göre yapılan elek analizi sonuçları Tablo 2'de verilmiştir.

Tablo 2: Agrega Elek Analizi

Bu durumda agregaların %61,8'inin 31.5 mm'den daha iri olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle bu agregalarla hazırlanan betonların kalıplara yerleşmesi ve donatıların etrafını iyi bir şekilde sararak aderans (bağ) sağlaması beklenemez.

Sonuçlar:
- Bingöl depreminde yıkılan binalardan çıkarılan beton numunelerinin basınç dayanımları, taşıyıcı beton sınıflarının çok altında kalmaktadır.
- Yapılarda kullanılan betonların tuvenan agrega ile, yani herhangi bir eleme ve yıkama işleminden geçirilmeyen dere malzemesi ile hazırlandığı kanısına varılmıştır. Bu nedenle betonda yerleşme ve çelik donatılar ile bağ kurma konusunda problemler doğmuştur.
- Beton üretiminde herhangi bir tartı aleti kullanılmamış, beton elle veya basit betoniyerlerle hazırlanmıştır.
- Yapılarda yetersiz donatı çapı, yetersiz etriye aralığı, yetersiz donatı filiz boyu gibi sorunlara rastlanmıştır.
- Bingöl depreminde hasar gören bazı binaların tasarım aşamasındaki sistem seçiminde hataların olduğu gözlenmiştir.
- Bazı yıkılan binalarda yanlış uygulanan yapım tekniklerine rastlanmıştır.