|
YATIRIMLARA KRİZ
DARBESİ
2002 yılı Yatırım Programı Hazırlama Esasları, bir Başbakanlık
Genelgesi’yle Resmi Gazete’de yayımlandı. Başbakan Ecevit imzalı
Genelge’de 2002 yılı Yatırım Programı’nda kamu kesimi yatırımlarının
ekonomik ve sosyal altyapı alanlarında yoğunlaştırılmaya devam edeceği
vurgulandı.
Kamu yatırımlarında temel amacın mevcut sinirli kaynaklar da dikkate alınarak
toplumun ihtiyaç duyduğu acil ve öncelikli hizmetlerin bir an önce sağlanması
olduğu kaydedilen Genelge’de daha sonra su görüşlere yer veriliyor:
"2002 yılı yatırım tekliflerinin hazırlanmasında kuruluşların
temel hedefi, önceliği ve yapılabilirliği devam eden yatırımları
tamamlamak olacaktır. Kamu kuruluşları, 2002 yılı yatırım tekliflerini
YPK Kararında belirtilen tavanlar içinde hazırlarken, acil ve zorunlu haller
dışında gerçekleştirilmesi 1 yıldan fazla sürecek yeni proje teklifinde
kesinlikle bulunmayacaklardır. Çok zorunlu hallerde yapılacak yeni proje
tekliflerinde ise seçici davranacaklar ve proje tekliflerini sağlıklı yapılabilirlik
etüdlerine dayandıracaklardır. Yıllık proje tekliflerinde ise mevcut
tasarruf genelgelerini de dikkate alarak azami ölçüde seçici olacaklardır."
ÖNCELİKLİ PROJELER
Genelge’de kamu yatırım tahsislerinde eğitim, sağlık, teknoloji altyapısı,
enerji, sulama, kentsel altyapı yatırımlarına ve ulaştırma alt sektörleri
arasında dengeyi sağlayıcı yatırımlara bölgesel gelişme stratejileri de
dikkate alınarak öncelik verileceği belirtildi. Proje bazında ise devam eden
projelerden 2002 içinde ekonomiye kazandırılabilecek, uygulamasında önemli
fiziki gerçekleşme sağlanan, dış finansmanı sağlanmış olanlar ile
afetlerin önlenmesi ve afet hasarlarının telafisine yönelik projelere öncelik
verileceği ifade edildi.
ÖDENEKLERDE YÜZDE 45 ARTIŞ
Söz konusu düzenlemede daha sonra 2002 yılı yatırım programının hazırlama
esasları yeraldı. Bu esaslardan bazıları şöyle sıralandı:
2002 konsolide bütçesinin yatırım ödenekleri toplamı 5 katrilyon 53
trilyon lira seviyesinde tutulacak ve kamu kuruluşları 2001 başlangıç ödeneklerinin
en fazla yüzde 45 oranında artırılmasıyla bulunacak tavan içinde fiyat hazırlayacak.
Gösterge niteliğinde olmak üzere 2002 yılı kur değeri 1 ABD Doları’nda
1 milyon 300 bin lira olarak kullanılacak.
Güvenlik nedeni ve işin yürütülmesi açısından mutlak zorunluluk
bulunmasi hali dışında yeni lojman, memur evi, kamp, kreş, misafirhane,
hizmet binası, lojmanlı hizmet binasi ve sosyal tesis yatırımı teklif
edilmeyecek.
Kamu kuruluşları, kaynağı ne olursa olsun ambulans, itfaiye aracı gibi
sağlık, savunma, güvenlik ve iş koşulları açısından özel öneme sahip
taşıtlar dışında taşıt alım teklifinde bulunmayacak.
Yeni işler, acil işler, müteahhit nam ve hesabına yapılan işler gibi
genel adlarla yatırım teklifinde bulunulmayacak.
Halen yatırım programında yeralan ancak cari harcama niteliğinde olup,
sabit sermaye yatırımına uymayan projeler 2002 yatırım programından çıkartılacak.
Dış kredi ile yürütülen projelerde iç para ve dış kredi ödenek
teklifleri tavan içinde kalmak kaydıyla önerilecek.
Sosyal amaçlı yatırımlarla, hizmet sektörlerine ait bina yatırımlarında
arsası sağlanmamiş projeler için kesinlikle teklif getirilmeyecek.
Yatırım tahsislerinde kalkınmada öncelikli yörelerin kalkınmasına hız
kazandırıcı, ekonomik ve sosyal altyapı yatırımları ile istihdam ağırlıklı
projelere öncelik verilecek.
Yatırım programında yer alan projeler yeniden önceliklendirilerek, sektörlere
özgü durumlar da dikkate alınmak suretiyle kamu yatırım programındaki
proje stokunun ortalama tamamlama süresini yüzde 20 azaltacak gerekli düzenlemeler
yapılacak.
Yatırım programında yer alan ancak ivedi olmayan projeler, ikinci derecede
öncelikli proje paketi olarak daha sonraki yıllarda devam ettirilmek üzere iz
ödenekler teklif edilecek.
Hem önceliğini, hem de yapılabilirliğini yitirmiş projeler bir liste
halinde DPT’ye bildirilecek.
Kadir Sever
Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı:
Müteahhitlerimiz kamu ile yaptıkları mukavelelerde, ödenek yetersizliği,
ödemelerde aşırı gecikmeler, fizibilitesi ve ödeneği olmadan ihale edilen
plansız projeler, mukavele şartlarına tek taraflı uyulmaması dolayısıyla
müteahhidin hak kaybı gibi çok önemli sorunlarla karşı karşıya
bulunmaktadır. Yıllardan beri müteahhitler, üstlenmiş oldukları ödeneği
her yıl azalan, bu nedenle müteahhit haklari dikkate alınmadan süre uzatımı
ile zamana yayılan işlerin yükü altındadır.
Yarım Kalmış Yatırımlar:
Çesitli siyasi nedenler, idari baskılar ve mahalli idare talepleriyle,
fizibilitesine bakılmadan cüzi ödeneklerle ihaleler yapılmıştır. Bu tür
birikmiş işlerin toplamı 2000 yılında 105 katrilyon tutmakta idi. 2001 yılında
bu miktar 72 katrilyon, yıllık ödenek de 6.9 katrilyondur. Ilk bakışta işlerin
bu sürede ancak 11 yılda biteceği sanılabilir. Oysa ki yıllık birikimlerin
bu zamanı en az iki katına çıkaracağı anlaşımaktadır. Zaten karayolları
DSİ Genel Müdürlerinin INTES (Türkiye İnşaat ve Tesisat Müteahhitleri
İşveren Sendikası) dergisinde yayınlanan yazılarında bu zamanlamayı 20-26
yıl arasında belirttiklerini görmekteyiz. Bu ihaleleri üstlenen firmaların
siıkıntıları ve zararları bir yana devlet çok büyük zarar içindedir. Ülke
yapı çöplüğüne dönmüştür ; ayrıca geçen süre içinde tesisler için
seçilen teknoloji de demode olmustur. Uygulama bitince yatırım ise yaramaz
halde tamamlanmış olacaktır.
Yarım Kalan Yatırımların Ekonomiye Kazandırılması:
Yapımı süren projeler, siyasi etkilerden arınmış bir uzmanlar komisyonunca
ciddi bir incelemeye tabi tutulmalı, önceliği olan ve olmayan şeklinde iki
gruba ayrılmalıdır. Bir an önce ekenomiye kazandırılması son derece yarar
taşıyan öncelikli projeler sıraya konarak, mevcut imkanlarla veya yeni
imkanlar da yaratılarak makul sürelerde bitirme sürecine sokulmalı, önceliksiz
projeler yeniden değerlendirilmelidir. Devam edecek projelerin hangi sistemle
bitirileceği, kesin rakamlarla maliyeti belirtilmeli ve müteahhidin hakları gözetilmek
süretiyle mukavele tadilatı yapılmalıdır. Devam eden önceliksiz projelerin
idarenin veya müteahhidin talebi halinde tasfiye edilmesine imkan verilmelidir.
Haluk Doğançay
TürkMMMB Yönetim Kurulu Baskani:
TürkMMMB olarak yaptigimiz araştırmaların ortaya çıkardığı sonuç
son derece ürkütücü. Şu anda Türk inşaat sektöründe yüz milyar dolarlık
yarım kalmiş proje söz konusu. Yüz milyar dolarlık yarım kalmış bir
proje portroyu demek ülkemiz ekonomisine, cari dolar faizleri ile her yıl onbeş
milyar dolarlık bir yük demektir. Bu projelerin önemli bir bölümü geçmiş
politik görüşler iradeler yada bölgecilik anlayışlar yüzünden gereksiz
yere başlatılmış ve her sene sadece durmadan şantiye kapanmasının adı
altında ek bütçeye ödenekler koyularak yürütülen ve Türkiye ekonomisine
kan kaybettiren unsurlardır. Öncelikle yapılması gereken, yarım kalmış
projeler üzerine odaklanarak bu projeleri belirli öncelikler ve önem sırasına
göre dizerek, ülke ekonomisine yük olanlar ital etmektir. Her sene Türkiye
ekonomisinden bu projeler için on milyar dolar kaynak ayrılması demek yarım
kalmış projelerin on yıl içinde tamamlanması demektir. Türkiye
ekonomisinin bu günkü durumunu değiştirmek için önümüzdeki on yıl içerisinde
bu projelerle ilgili olarak politik bir görüşün ötesinde partiler üstü bağımsız
objektif bir değerleme kuruluşları tarafından akılıcı bir planlama şarttır.
Levent Uyanıker
|
