|
Paşabahçe Cam
Fabrikası'nın kapatılmasına yönelik olarak Mimarlar Odası bir basın açıklaması
yaptı
Uzun bir süredir gündemi meşgul eden Beykoz'daki Paşabahçe Cam Fabrikası'nın
kapatılmasına yönelik olarak "Kapatılmasının esas hedefi imar rantıdır!"
şeklinde açıklamada bulunan Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yönetim
Kurulu, konuyla ilgili bir basın açıklaması yaptı.
"Teknoloji Tarihi Bilimi açısından Paşabahçe Cam Sanayii denilince,
akla "Çeşm-i bülbül" gelmektedir. Çeşm-i bülbüllerin kökeni
ise Anadolu'dur. Cam obje imalatında önemli devrim M.Ö. 8. ve 9. yüzyıllarda
Güneydoğu Anadolu'da gerçekleşmiş ve ilk çeşm-i bülbüller üretilmişti.
M.S. 9. ve 10. yüzyıla kadar Anadolu'da ve kuzey Suriye'de merkezleşen cam
sanayiinin özgün örnekleri bugün sualtı arkeolojisi buluntuları olarak özellikle
Bodrum Müzesi'nin vitrinlerini süslemektedirler. M.S. 10. yüzyılda Venedik
kenti yöneticilerinin uzak görüşüyle Güneydoğu Anadolu'nun cam
teknolojisi Murano adasına transfer olur, Venedik cam endüstrisi Avrupa'nın
gereksinimini karşılar, 15. yüzyıldan sonra ise mercek teknolojisinin geliştirilmesi
sonucu gözlük ile teleskop ve mikroskop icat edilir ve Avrupa "Bilimsel
Devrimi" gerçekleştirir.
Anadolu'nun Çeşm-i bülbül geleneği ise hem Bizans hakimiyetinde, hem de
Osmanlı yönetimi boyunca Paşabahçe yöresindeki cam atölyelerde kesintisiz
sürdürülür. 250 yıllık Paşabahçe Cam Fabrikası ise Anadolu Uygarlığı'nın
bu görkemli sanat eserlerinin teknolojisinin üretimini sürdürmüştür. Dünyanın
herhangi bir ülkesinde, herhangi bir cam fabrikası ekonomik sebeplerle kapatılabilir,
ancak Anadolu'nun 3000 yıllık bu teknoloji harikası Çeşm-i bülbülün
varisi Paşabahçe Fabrikası kapatılmamalıdır!
Fabrika'nın kapatılmasının esas hedefi imar rantıdır!
Paşabahçe Cam Fabrikası'nı, ekonomik (!) gerekçelerle önce üretimi
durdurma, sonra kapatma kararı alan yönetim nihayet gerçek niyetini, 1983 yılında
askeri dönemde yapılan imar planlarına dayanarak "iyi bir otel için
Beykoz'daki arsayı satmaya hazırız" demekle ortaya koydu. 250 yıllık
bir üretim geleneği olan ve cama adını veren bölgedeki yapılar yıkılıp
yerine otel inşaatı yapılması amaçlanmaktadır.
Boğaziçi İmar Planı öngörünüm bölgesinde kalan Paşabahçe Fabrikası'nın
olduğu alan 1983 yılında askeri dönemde yapılan planlara bağlı olarak
"Turizm ve Konaklama" alanı olarak planlanmıştı. Plana göre önerilen
yapılaşmanın bugün, çevresel duyarlılık ve kültür mirasının korunması
bakımından yeterli duyarlılığa sahip olmadığı ve bu haliyle de şehircilik
ilkeleriyle bağdaşmadığı açıktır. Paşabahçe bir kültürel miras
olarak değerlendirilmemiş, Türkiye'de özellikle 1980'li yılların ikinci
yarısında başlayan çevre-kültürel miras tartışmalarının oluşturduğu
birikimden mahrum olarak hazırlanmıştır.
Paşabahçe'nin tarihini, ülkemizin cam sanatında ve üretimindeki yerini
bilen yöneticilerin, sadece İmar Planı'nı esas almaları ve fabrikayı
sadece Boğaz'da bir rant alanı olarak görerek satışını gündeme
getirmeleri, tüm toplumsal değerler adına oldukça düşündürücü ve üzücüdür.
Paşabahçe hak ettiği ve layık olduğu bir şekilde geleceğe hazırlanmalı,
rant / talan alanı olmamalıdır!
Paşabahçe bir "sanayi kültür mirası" olarak
bilimsel, kültürel ve sosyal içerikli bir proje kapsamında
korunmalıdır !
Vaktiyle sanayi çöplüğü haline gelmiş Avrupa'da ekonomik ömrünü
tamamlamış sanayi yapılarının bir kısmı müze, kültürel mekânlar vb.
fonksiyonlarda kullanılarak korunmaktadırlar. Kaldı ki, cam üretimi
tarihinde çok önemli bir yer tutan, Çeşm-i bülbül'ün varisi olan, cama adını
veren bir bölgede yer alan böyle bir yapının korunması daha büyük bir öneme
sahiptir. Tarih ve çevre bilinci değerlendirmede girdi oluşturuyorsa, doğal
olarak Paşabahçe Cam Fabrikası konusunda değerlendirmelerimiz
"koruma" yönünde olacaktır.
Bugün, kıyıda değil, Boğaz'ın herhangi bir yerinde dahi fabrika yapılması
söz konusu olamaz. Ancak, Paşabahçe Cam Fabrikası'nın sadece bir fabrika
binası olarak ele alınması taşıdığı kültürel mirasa denk düşmez.
Geleneksel üretimin kendi binasında ve yerel ortamında sürdürülmesi, kültürel
mirasın gelecek kuşaklara aktarılması bakımından önemlidir. Söylendiği
gibi, Paşabahçe geleneksel üretimini Denizli'de yapmak, geleneksel üretimin
devamı bakımından çok fazla anlam taşımamaktadır ve geleneğin esasta yok
sayılması anlamına gelmektedir.
Koruma, mevcut yapıların aynen korunması anlamına gelmemektedir.
Geleneksel üretimin devam ettirilmesini, sanayi müzesini ve kültürel
fonksiyonları içeren, anlamsız ek yapıları belli bilimsel kriterlere göre
ortadan kaldıran, bilimsel-kültürel-sosyal bir projeye bağlı olarak koruma
gerçekleştirilmelidir!
Asıl hedef Beykoz'daki kamusal alanlara yöneliktir!
Beykoz'da bulunan Beykoz SSK, İspirto-Tekel Fabrikası, Paşabahçe Şişe Cam
Fabrikası, Sümerbank Deri Sanayi Fabrika binaları için kapatma kararları
verilmiş ve tasfiye süreci 10 yıl önce başlatılmıştır. Paşabahçe için
alınan kapatma kararı diğer fabrikalar için de zaman zaman gündeme gelmekte
ve uygun bir an yakalandığında benzer kararların uygulamaya konulacağı
anlaşılmaktadır.
Salt kâr dürtüsüyle işleyen ve piyasa egemenliğine dayanan koşullarda;
çevre her yönüyle "rant" aracı olarak görülmekte ve hızla tüketilmektedir.
Oysa bugün gereksinimimiz, tarihsel-doğal çevrenin korunması, kamu ve toplum
yararına düzenlemelerin hızla yaşama geçirilmesi doğrultusundadır.
Toplumun geleceğine, yaşam alanlarına ipotek konulması anlamına gelen bu
uygulamalar asla kabul edilemez!
Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi olarak, toplum ve kamu yararına,
İstanbul'un kentsel kimliğinin-yaşam kaynaklarının korunması yönünde yapılacak
düzenlemelere mesleki katkı sağlamaya hazır olduğumuzu, diğer taraftan
toplumsal ve kamusal değerlerin yağmalanmasına karşı kararlı tutumumuzu
"Paşabahçe Cam Fabrikası" konusunda da devam ettireceğimizi
kamuoyuna duyurmak isteriz!"
Arkitera
|
