|
Merdiven üzerinde kullanıcı davranışlarına yönelik yapılan araştırmalar
iki başlık üzerinde yoğunlaşmıştır.
- Kullanıcıların
merdiven üzerinde takip ettikleri yolu neye göre belirledikleri
- Merdiven kullanımı sırasındaki davranışları
Merdivenin kullanımı sırasında,
kullanıcıların gidecekleri yere hızlı ulaşabilmelerine, güvenli ve rahat
olmasına bağlı olarak hareket doğrultusunu belirledikleri ortaya çıkmıştır.
Bu, merdivenlerde meydana gelen aşınmadan kolaylıkla anlaşılabilmektedir. Aşınma
iniş ve çıkışta farklı özellik göstermekte, bu özelliklerden yol çıkarak
hangi doğrultunun daha sık kullanıldığı anlaşılabilmektedir.
Merdiveni çıkarken,
ayakkabının topuğu ve burnu ikisi birden sürtünmeyle basamağın ortasında
erozyona neden olmaktadır. Merdiveni inerken, ayakkabının burnu ilk olarak değdikten
sonra insanın ağırlığı öndeki ayağa aktarılır, inişin hızı ve
basamağın uzunluğuyla ilgili olarak ayak bazen basamağın ucuna bazen de
basamağın üzerine basar. Bu iki hareketin bileşkesi sonucu, basamağın uç
kısmında erozyon meydana gelir. Basamağın uç kısmının yüzeyi, basamak yüzeyine
göre daha küçük olduğu için aşınma ilk olarak uç kısımda meydana
gelir. Merdiven iniş ve çıkışta yoğun olarak kullanıldığı için
merdivende bileşik erozyon meydana gelir.
Tek Kollu Merdivenler:
Değerlendirmenin yapılmasında New York'taki tek kollu bir merdiven esas alınmıştır.
Merdiven seçilirken sık kullanılan ve gözlemin kolaylıkla yapılabileceği
bir merdiven olmasına dikkat edilmiştir. Yapılan gözlemeler sonucunda tek
kollu merdivende insanların çoğunlukla iniş ve çıkışta doğrultu olarak
merdivenin sağ tarafını, 15 insandan birinin de inerken merdivenin sol tarafını
tercih ettikleri gözlenmiştir. Bunun nedeni, manevra ve yön değiştirmenin,
çıkışa oranla daha kolay olmasıdır.
Çift Kollu Merdivenler:
Çift kollu merdivenlerde yapılan gözlem ve araştırmalar, farklı aşınma
şekilleri olduğunu ortaya koymuştur. Çift kollu merdivenlerde meydana gelen
aşınmanın, sahanlıkta korkuluk etrafında yoğunlaştığı, çıkış doğrultusunda
merdivenin sağ tarafında yoğun olduğu gözlenmiştir. İniş doğrultusunda
ise, merdivenin hangi tarafının kullanıldığı belirgin değildir. Yapılan
araştırmalardan çıkarılan sonuçlar;
- İnişte ve çıkışta, pek çok insan merdivenin sağ tarafını tercih
ettikleri
- Merdivende kısa yolu kullanmanın yaygın bir davranış şekli olduğu
- Bazı insanların çıkışta, doğrultularını sola çevirerek daha kısa
yolu tercih ettikleri
- Kullanılan doğrultunun belirlenmesinde izlenen doğrultunun girişi ve çıkışı
yönlendirmesinin önemli olduğu gözlenmiştir.
Üç Kollu Merdivenler:
Üç kollu merdivenlerde yapılan araştırmalarda;
- Kullanıcıların merdivenin iki tarafının değişik doğrultularını takip
ettikleri
- Doğrultularını belirlerken çoğunlukla giriş ve çıkışlara yönlendikleri
- Kullanıcılar inişte ve çıkışta çoğunlukla merdivenin sağ tarafını
kullandıkları
- Sahanlıklarda en kısa doğrultuyu takip ettikleri
- Bazı kullanıcılar merdiveni kullanmanın en kısa doğrultuyu tercih ederek
sık sık doğrultu değiştirdikleri, gözlenmiştir.
Dairesel Merdivenler:
Dairesel merdivenlerde, basamak boyutları merkezden dışa doğru genişlediği
için kullanıcıların merdivenin kendileri için rahat olan kısmını tercih
etmektedirler. Araştırmacılar dairesel merdivenleri, insanların en kısa
yolu kullanma eğilimlerinin en iyi örneği olarak görmektedirler. Dairesel
merdivenlerde, kullanıcılar doğrultularını belirlerken, küpeşteye yakın
olmaya çalıştıkları ve en kısa yolu kullanmayı tercih ettikleri gözlenmiştir.
Sonuç:
Farklı merdiven tipleri üzerinde yapılan araştırmalar, merdivenin kullanımı
sırasında kullanıcıların benzer davranışlar sergilediklerini ortaya koymuş,
bu araştırmaların sonucunda ortaya çıkan sonuçlar, bazı sorulara da açıklık
getirmiştir.
- Eşit özelliklere sahip
birden fazla çıkış hattı varsa, kullanıcılar gidecekleri yerin giriş ve
çıkışına yakın olanı doğrultuyu tercih ettikleri,
- Kolay ulaşım için kısa yolun seçiminin bir başka etken olduğu,
- Kullanıcılar inişte ve çıkışta sağ tarafı kullanmaya eğilim gösterdikleri,
- Küpeştenin kullanım oranı %50 olduğu, bunun da yolun seçiminde çok
etkili olmadığının göstergesi olduğunu,
- Kullanıcıların ilk basamaktan sonra genelde kısa bir süre duraksadıkları,
- Bazı merdivenlerde sağ ayakla çıkılmaya başlanması sola ayakla başlamaya
oranla daha yaygın olduğu,
- Küpeşte genellikle merdivenin başlangıcında ve bitişinde kullanıldığı,
- İnerken küpeşteyi bayanların daha çok kullandıkları,
- Küpeştenin kullanımı merdivenin türünden çok bulunduğu ve kullanıcıların
yaş ile ilgili olduğu,
- Sahanlıkta en kısa yolu tercih etmek yaygın bir davranış şekli olduğu,
- Üç Kollu ve Çift kollu merdivenlerde meydana gelen çarpışmalar tek kollu
merdivenlere oranla daha fazla olduğu, dairesel merdivenlerde de çok fazla çarpışma
olduğu,
- Merdiven dar bir merdivense genelde en kısa yolun tercih edildiği
Yukarıdaki sonuçlar, sıkça akla gelen sorular cevap teşkil etmesi ve yaygın
bazı davranış şekilleri olduğunu ortaya koyması açısından önemli sonuçlardır.
|
