|
Tuğla-Kiremit Sektörü
Profili ve Eskişehir'in Sektördeki Yeri
Prof.Dr.Muammer Kaya,
Eskişehir-Osmangazi Üniversitesi Teknoloji Araştırma Merkezi (TEKAM) Müdürü
Türkiye'de tuğla kiremit sektörü ülkenin dört bir yanına dağılmış
çok sayıda üretim birimi olan bir sanayi türüdür. Üretim hammaddelerinin
kolay temin edildiği bölgelerde küçük yoğunlaşmalar gösteren sektörde
498 adet tuğla kiremit fabrikası vardır. Türkiye içinde dağılan Tuğla-Kiremit
Fabrikaları bölgeler itibarıyla yoğunlaşmalar göstermektedir. Tekirdağ,
Turgutlu, Salihli, Burdur, Afyon, Çorum, Boyabat, Erbaa, Yozgat, Osmancık,
Avanos önemli üretim bölgeleri içindedir. 498 tesisin 70 tanesi kiremit (10
tanesi hem tuğla hem kiremit) geri kalan 418 tanesi çeşitli boyutlarda tuğla
fabrikasıdır.
En çok tuğla fabrikası Turgutlu (67), Çorum (38), Boyabat (31), Salihli
(29), Afyon (23), Erbaa (22), Tekirdağ (20), Ankara (16), Yozgat (15), Osmancık
(14), Konya (13), Tosya (11), Diyarbakır (10) da bulunmaktadır. Eskişehir'de
6 fabrika bulunmaktadır. Tuğla-Kiremit fabrikası açısından ilimiz Türkiye'de
18. sırada yer almaktadır.
Türkiye'nin toplam tuğla üretim kapasitesi yıllık 7 milyar 353 milyon
adet ve kiremit üretim kapasitesi 717 milyon 500 bindir. Tuğla üretim
kapasitesi açısından Eskişehir 21 milyon tuğla ile Türkiye'de 87 merkez içinde
48. sırada yer alırken 130 milyon kiremit üretimiyle 21 merkez içinde Çorum'dan
sonra 2. sırada gelmektedir. Eskişehir, Türkiye tuğla üretim kapasitesinin
%0.3'ü ve kiremit üretim kapasitesinin %18'ine sahiptir.
Tuğla kiremit sektöründe üretim günün koşullarına göre ayarlanmaktadır.
Ekonomik krizlerde üretim azaltılmakta veya tamamen durdurulmaktadır. Tuğla
kiremit sektöründe kapasite kullanım oranı ortalama %75'ler civarında
seyretmektedir.
Tuğla kiremit üretiminde teknoloji adlandırması kurutma sistemine (doğal/suni),
üretim yöntemine (emek/teknoloji yoğun), otomasyona (otomatik/yarı
otomatik), hammadde işleme ve şekillendirmeye (vakumlu/vakumsuz) ve Pişirme
şekline (Hoffman/tünel) göre yapılmaktadır. Tuğla-Kiremit üretim
kademeleri hammadde hazırlama, şekillendirme, kurutma, pişirme, ambalajlama
ve sevktir. Türkiye'de en çok pişirmede Hoffman fırınları ve daha sonra tünel
fırınlar kullanılmaktadır. Hoffman fırınlar daha çok katı kömür yakıtı
kullanır, enerji kullanımı tünel fırınlardan daha fazla, emek yoğun ve
maliyeti yüksektir. Tünel fırınlarda ise daha çok sıvı ve katı yakıtlar
kullanılmaktadır. Tünel fırınlarda ürün kalitesi yüksek, yakıt ve emek
tasarrufu sağlayan, fabrikasyon süresi kısa olan sistemlerdir.Bu fırınların
ilk yatırım ve bakım maliyetleri yüksektir.
Tuğla kiremit üretiminde maliyetlerin dağılımına bakıldığında işçilik
%45, kömür ve genel giderler %12'şer, akaryakıt %10, elektrik %8, amortisman
%7 ve hammadde %6 paya sahiptir. Emek yoğun bir sektör olan tuğla-kiremit üretiminde
çoğunlukla mevsimlik çalışma yapılmaktadır. Bu sektörün ülkemizde
35-40 kişiyi istihdam ettiği tahmin edilmektedir.
Dünyada tuğla-kiremit sektöründe Hoffman fırın kullanımı pek kalmamıştır.
Tünel fırınlar her geçen gün geliştirilmiş, çelik fırın, sulu fırın
ve rule fırınlar kullanılmaktadır. Otomasyon artmış, çamur, toz ve duman
iş ortamından kalkmıştır. Yakıt olarak daha çok doğal gaz kullanılmakta
olup paketlenmiş ürünler şeklinde sevkiyat yapılmaktadır. Hammadde hazırlamadaki
önemli sorunlar için bazı cevher hazırlama tekniklerinin tuğla-kiremit sektörüne
girmesi gerekmektedir. Örneğin Eskişehir Tuğla-Kiremitlerinin kireç patlağı
ve hidrasyonu sorunu birçok firma için yıllardan beri çözülememiştir.
Türkiye'de tuğla-kiremit sektöründe, ISO-9000/14000 çalışmaları çok
yavaş ilerlemektedir. Üretim daha çok emek yoğun ve eski teknolojilerle yapılmaktadır.
Bunlarda ihracatta sorunlar yaratmaktadır.
Tuğla-kiremit sektöründe bazı yörelerde hammadde sorunu vardır.
Hammadde işleyen, hazırlayan özel firmalar yoktur. Üretimde çoğunlukla toz
kömür azda olsa LPG ve doğal gaz kullanan tesisler vardır. Eğer tesisler kükürtlü
yüksek kalitesiz kömür kullanırlarsa çevre kirliliğine yok açabilmektedirler.
Bu olay özellikle Kütahya ilinde açıkça gözlenebilmektedir. Kütahya
ilinde hava kirliliğine Tuğla-Kiremit Fabrikalarının katkısı oldukça
fazladır. Bu sektöre yan sanayi olan kalıp, makine, imalat ve sarf malzemesi
üreticileri genellikle fabrika sayısı fazla olan yerlerde yoğunlaşmıştır.
Bunlar daha çok alaylı olup araştırma-geliştirmeye pek önem vermemektedir.
Tuğla Kiremit sektöründeki üreticiler karşılaştıkları ortak sorunları
gidermek, kaliteyi yükseltmek ve rekabet gücünü artırabilmek için 1997'de
TUKDER "Tuğla-Kiremit Üreticileri Derneği" çatısı altında
toplanmışlardır.
Kılıçoğlu Kiremit Fabrikası
1927 yılında Aslan Kiremit Fabrikası alınarak kuruldu. 1947'de suni
kamara ve 1948'de zig zag fırın kuruldu. 1972-74'de otomatik Yalçın Kiremit
tesisini kurdu. 1997'de Organize sanayi bölgesinde Endel tesislerinde Akdeniz
kiremitleri üretimi başladı. Toplam 120 milyon adetlik kapasiteye sahiptir. Kılıçoğlu
bugüne kadar bir milyar yedi yüz milyon adet kiremit üretmiştir. Bu miktar
100 milyon m2 den fazladır ve Türkiye'deki kiremitli konutların % 30' undan
fazlasını halen korumaktadır. Akdeniz kiremitleri, mikronize hazırlama tekniği
ve doğalgaz ile pişirilerek üretilmektedir. Türkiye'de ilk paletli ve
paketli sevkıyat olanaklarını yine Kılıçoğlu sunmuştur. Bugün 77 yaşında
olan Kılıçoğlu Kiremit fabrikası Türkiye'de kiremit sektöründe öncü ve
liderlerden biri olup ISO-9000 kalite güvence sertifikasına sahip ülkemizin
ilk ve tek kiremit üreticisidir. Kılıçoğlu bugün kiremit, tuğla, ateş tuğlası,
kaplama tuğla, terra cotta üretimi yapmaktadır.
Başak Kiremit ve Tuğla Fabrikası
35 yıllık bir geçmişe sahip olup Marsilya tipi kiremit, mahya, yığma
tuğla, baca tuğlası ve kaplama tuğla üretmektedir. Fabrikası Aşağı Söğütönü
köyü mevkiindedir.
Özaltın Toprak Sanayi ve TAŞ.
1969 yılında kurup 1970 yılında üretime geçmiş olup fabrikası Aşağı
Söğütönü Köyü mevkiindedir. Blok tuğla, kiremit, harman tuğla, süs tuğla,
pres tuğla ve kaplama tuğla üretimi yapılmaktadır.
Tuğla - Kiremit Sektöründeki Gelişmeler
1950'lerdeki şehirleşme ve sanayileşme insanların tuğla ve kiremite ihtiyacını
artırmıştır. 1955'te 30 ilde 78 fabrika varken bugün 500 yakın fabrika ülkemizde
bulunmaktadır. Tuğla dünya tarihinde ilk imalatı yapılan yapı
malzemesidir. Tuğla sektörü hafif blok malzemelerle rekabet içindedir. Kil
esaslı özellikle geleneksel kiremit sektörü, çatı pazarında %70-75 pazar
payına sahiptir. DİE'e göre Türkiye'nin yılda 20-25 milyon m2 yeni çatı
ihtiyacı bulunmaktadır. Geleneksel kiremit ürünleri su geçirgenliğini
azaltmak için silikonlu ürünleri üretme yoluna giderken son yıllarda çimento
esaslı renkli tuğlalar ve hafifliği, dayanıklılığı, uzun ömrü, çatlama
ve kırılma göstermeyen metal esaslı kiremitler ile rekabet durumda kalmaktadır.
Geleneksel esaslı tuğla ve kiremitlerde 300 km'den sonra nakliye açısından
maliyet avantajı kalmaması hafif ürünlerin yangın ve depremlerde avantajlı
olmasını sağlamaktadır. Ülkemizde bazı illerin sanayisinin belkemiği olan
tuğla-kiremit sektörü son yıllarda karşılaştığı rakipleriyle başa çıkabilmesi
için Araştırma-Geliştirmeye önem vermesi kaçınılmaz olacaktır.
Eskişehir'de tuğla sektörü çok küçük iken kiremit sektörü oldukça
önemli bir pazar payına (%18) sahiptir. İlimizde tuğla-kiremit sektörü
eskiye nazaran sayısal küçülmüştür. Fabrikalar bölgesinde şehir içinde
kalan tesislerin bazıları kapanmıştır. Eskişehir'de bu tuğla-kiremit sektöründe
sektörel birleşme ortak Ar-Ge olanakları geliştirmek bu sektörü daha da
canlandıracağı tahmin edilmektedir.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kaynaklar:
1. ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/tastopra/oik546.pdf
2. kilicoglu.com.tr
3. basakkiremit.com.tr
|
