|
Bölücü Elemanlarda Malzeme Ve Detay
Tasarımıile İlgili Sistem Özelliklerinin Tasarım Sürecinde Mekan Kurgusuna
Etkileri - Cam Bölücü Sistem Örnekleri
Didem Baş (Yanarateş) ¹
Özet
Yaşayan mimari tasarımlarda, zamana karşı esneklik kazanan mekan kurgularının
etkileri görülmektedir. Mekan kurgusunda esnekliği sağlayan bölücü
elemanlar, malzeme ve detay tasarımından oluşan sistem özellikleri ile değerlendirilmekte
ve bu özelliklerin mekan kurgusuna etkileri "cam bölücü sistem örnekleri"
üzerinde tartışılmaktadır.
l.Giriş
Zamanla değişen toplumsal anlayışlara karşı mekan olarak tanımlanabilen
mimari tasarımlar, dördüncü boyut içinde varlıksal bir nitelik kazanarak
hayata geçmektedir. Mekanda zamana karşı söylemini kaybetmeyen tasarım
anlayışı ise ancak esnek mekan kurgusu içinde sağlanmaktadır. Mekan
kurgusunda esneklik, kurguyu etkileyen ortamların zamana bağlı olarak değişen
niteliklerini sağlayan sistemlerin kurulması ile mümkün olmaktadır. Bu
anlamda detay tasarımı, mekan kurgusuna esneklik kazandıran sistemleri
etkileyerek mimari tasarımların hayata geçirilmesinde önemli bir etken
olarak değerlendirilmektedir.
Zamana bağlı olarak mekan kurgusuna esneklik kazandıran bölücü
elemanlar, öncelikle mekan bütününde kurgusal farklılık gösteren
hacimleri sınırlandırmaktadır. Bu sınırların belirlenmesinde bölücü
elemanın sistem özellikleri, mekan kurgusundaki farklılaşmaların zaman içindeki
etkinlik periyotlarına göre "süreklilik" veya "değişkenlik"
gösteren yapısal kuruluşa sahip sistemler olarak iki grup halinde
belirlenebilmektedir.
2. Süreklilik Gösteren Yapısal Kuruluşa Sahip Bölücü Sistemler
Mekan kurgusunda farklılık yaratan kullanıcı ihtiyaçlarının belirdiği sınırların,
uzun periyotlar içinde değişim göstermesi bekleniyorsa bölücü eleman, bu
zaman zarfı içinde mekanın ayrılmaz bir parçası olarak, "süreklilik
gösteren yapısal kuruluşa sahip" bir sistem içinde kurulmaktadır.
Bu sistemler bölücü eleman olarak kullanılan malzemenin üretim özelliklerine
göre "modül, pano ve blok" bölücü sistemler olarak genel bir çerçeve
içinde değerlendirilebilmektedir.
2.1. Modül Bölücü Sistemler
Tüm bağlantı geçiş detayları ile tek defada uygulanabilen malzemelerin
kendi içinde bitmiş, tekrarlanabilir birimler halinde kullanılmasına imkan
veren sistemlerdir. Ancak cam bölücü elemanların, malzemenin tek defada
biten detay tasarımlarına imkan vermeyen fiziksel ve mekanik özellikleri
sebebi ile bu sistem içinde kullanımı tercih edilmemektedir.
2.2. Pano Bölücü Sistemler
Pano oluşturacak şekilde bir araya getirilmiş tabakalar halinde üretilen
malzemelerin, "taşıyıcı bir çerçeve" veya "noktasal tespit
elemanları" ile kullanılmasına imkan veren sistemlerdir.
Mekanı sınırlayan yapısal elemanların en az biri ile devamlı birleşimler
meydana getirerek levha halindeki cam malzemenin, düşey konumda sabit kalması
için gerekli stabilizeyi sağlayan çerçeve sistemi içinde kurulan cam bölücüler,
"taşıyıcı çerçeve sistemi ile kurulan pano cam bölücüler"
olarak tanımlanmaktadır.
Tabakalar halindeki cam malzemenin (lamine cam), pano oluşturacak şekilde
bir araya getirilmesinde belirli noktalardan asılmasını sağlayan bağlantı
elemanlarının kullanılması ile kurulan cam bölücüler, "noktasal
tespit elemanları ile kurulan pano cam bölücüler" olarak tanımlanmaktadır.
Taşıyıcı çerçeve sistemi ve noktasal tespit elemanları ile kurulan
pano cam bölücülerin, mekan içinde belirlenen özel ihtiyaçları karşılamak
üzere detay tasarımının ön plana çıktığı uygulama örnekleri üç ana
başlık altında değerlendirilmektedir:
- Açılır Kanatlı Pano Cam Bölücülerin Oluşturulması
- Sürülen Kanatlı Pano Cam Bölücülerin Oluşturulması
- Eğrisel Hatlar Üzerinde Pano Cam Bölücülerin Oluşturulması
2.3. Blok Bölücüler
Bloklar halinde üretilen malzemelerin, yatay ve düşey derzlerde kullanılan
birleştirici malzemelerin yardımı ile örülerek uygulanmasına imkan veren
sistemlerdir.
Blok cam malzemelerin yatay ve düşey derzlerde bağlayıcı esaslı karışımların;
yapıştırıcı şerit elemanların veya profilli plastik ara elemanların
kullanılması ile örülerek uygulanması sonucunda oluşturulan cam bölücüler
"harç; yapıştırıcı şerit elemanlar ve profilli plastik elemanlar
kullanılarak örülen blok cam bölücüler" olarak tanımlanmaktadır.
Harç, yapıştırıcı şerit elemanlar ve profilli plastik ara elemanlarının
kullanıldığı blok cam bölücüler, detay tasarımının ön plana çıktığı
farklı yarı çaplı dairesel hatların oluşturulması başlığı altında değerlendirilmektedir.
3. Değişkenlik Gösteren Yapısal Kuruluşa Sahip Bölücü Sistemler
Mekan kurgusunda farklılık yaratan kullanıcı ihtiyaçlarının belirdiği
sınırların, kısa periyotlar içınde değişim göstermesi bekleniyorsa bölücü
eleman mekanın ihtiyaç duyulduğu zaman kullanılan hareketli bir parçası
olarak "değişkenlik gösteren yapısal kuruluşa sahip" bir sistem içinde
kurulmaktadır.
Bu sistemler bölücü eleman olarak kullanılan malzeme özelliklerinin
belirlediği hareket şekillerine göre "katlanan kayan ve sökülüp takılabilen"
panelli bölücü sistemler olarak genel bir çerçeve içinde değerlendirilebilmektedir.
Bununla birlikte tabakalar halindeki malzemelerin, mekanda ihtiyaç oluştuğu
anda kurulup ihtiyaç ortadan kalktığı anda sökülebilen bir bölücü
eleman olarak kullanımına imkan veren "sökülüp takılabilen
sistemler"içinde, özgül ağırlığı fazla olan cam malzeme montaj ve
depolama sorunları yaratmaktadır. Bu sebepten sökülüp takılabilen cam
panelli bölücü sistemler tercih edilmemektedir.
3.1. Kayan Panelli Bölücü Sistemler
Tabakalar halindeki malzemelerin (lamine cam) tavan ve/veya döşeme elemanları
içinde asılarak belirlenen hatlar boyunca kaydırılarak depolanabilmesine
imkan veren hareketli panellerin oluşturduğu sistemlerdir.
Kayan cam panelli bölücüler, tavan sistemi içinde yer alan ray elemanının
tuttuğu makaralar yardımı ile asılarak döşeme sistemi içine yerleştirilen
ray hattı boyunca dönen bilye elemanları üzerinde veya döşeme sistemi içinde
herhangi bir eleman olmaksızın sadece tavan sistemi içindeki ray hattı
boyunca makara elemanları üzerinde kayarak hareket edebilmektedir.
Kayan cam panelli bölücülerin mekan içinde belirlenen özel ihtiyaçları
karşılamak üzere detay tasarımının ön plana çıktığı uygulama örnekleri
iki ana başlık altında değerlendirilmektedir.
- Kayan Cam Panellerinin Hat Boyunca Depolama Alanlarına Yerleştirilmesi
- Kayan Cam Panelli Bölücülerde Eğrisel hatların Oluşturulması
3.2. Katlanan Panelli Bölücü Sistemler
Tabakalar halindeki malzemelerin tavan ve/veya döşeme elemanları içinde asılarak
belirlenen hatlar boyunca katlanarak toplanabilmesine imkan veren hareketli
panellerin oluşturduğu sistemlerdir.
Katlanan cam panelli bölücüler, panellerin üst taşıyıcı çerçevesinin
üst ucunda veya ortasında yer alan makara elemanın yardımı ile tavan ve döşeme
içinde bulunan ray elemanları boyunca asılı olarak katlanan sistemlerdir.
4. Sonuç
Bölücü elemanların süreklilik ve değişkenlik gösteren yapısal kuruluşlarına
göre değerlendirilmesi sonucunda aşağıda ana başlıkları ile belirlenen
ortamlarda mekan kurgusunda esneklik etkisi yarattığı görülmektedir:
- İnsan Eylemlerine Dayanan İşlevsel Ortamda
- Algılanan Fiziksel Ortamda
-Yangın ve/veya Suç Unsurlarına Karşı Güvenlik Ortamında
Buna göre; mekan kurgusunda kullanıcı ihtiyaçlarmın zaman içinde farklılık
göstermesine bağlı olarak mekan bütününde özelleştirilen alanların sınırlandırılmasında
kullanılan bölücü elemanlardaki sistem özellikleri, kurgusal bir bütünlük
oluşturan ortamları etkileyerek esneklik kazandırmaktadır. Öncelikle, mekanın
işlevi olarak tanımlanan ortamda zarnan içinde farklılaşan kullanıcı
eylemlerinin alan sınırlarını belirleyerek, bu ortam içinde gerekli mekan
parçalarını özelleştirmektedir. Daha sonra, yaratılan işlevsel farklılığın
getirdiği konfor şartlarına göre algısal ortamı (aydınlatma, ısıl ve
akustik ortamlar) düzenleyerek özelleştirmektedir. Tüm bunlarla beraber bölücü
sistem özelliklerine bağlı olarak, sınırlandırılan mekan parçasının
yangın ve/veya şiddet içeren suç unsurlarma karşı güvenlik ortamı da oluşturulmaktadır.
Ortaya konulan sonuçlar ışığında bölücü elemanlarda malzeme seçimi
ve buna bağlı olarak gerçekleştirilen detay tasarımının, bölücü sistem
özellikleri başlığı altında mekan tasarım sürecini etkileyen önemli bir
unsur olduğu vurgulanmaktadır.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
¹ Arş.Gör. Ç. 0., Güzel Sanatlar Fakültesi, Adana
Kaynaklar
1. (Baş) Yanarateş, D., (!998) Cam Malzemenin İç Mekanda Bölücü Eleman
OlarakKullanım Şekillerinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Fen
Bilimleri Enst.. Ç.Ü. Adana
2. (Baş) Yanarateş. D., (2000) "Farklı İç Mekan Kurgularında Cam Bölücü
Elemanların Kullanım Şekillerinin Belirlenmesi" Yapı Dergisi. sayı:227.
ss. 97-102, Yem Yayınları. İstanbul
3. Gürpınar. Y.. (1995) Konutlar için Sökülüp Takılabilen Bir İç Duvar
Sistemi Geliştirilmesi, Araştırma Projesi. Ç.Ü. Adana
4. De Chiara , J., (1992) Time Saver Standards For Interior Design and Space
Planing. McGraw-Hill Inc.. New York
5. Baş. D., (2001) Yüzeylerin Dokusal İfadeleri ile Mekan Kimliğinin Oluşturulmasına
Yapısal Çözümlemeye Dayanan Bir Yöntem Önerisi, Sanatta Yeterlik Tezi. Fen
Bilimleri Enst.. MSÜ, İstanbul.
|
