Fin dilinde, Türk dilinde olduÄŸu gibi aynı anlama gelen, benzer formda yazılan bir sürü kelime vardır. Buna karşın, bir sürü de aynı biçimde yazılan ama farklı anlamlara gelen kelimeler ile karşılaşılır. ÖrneÄŸin patikka bizdeki patika kelimesiyle benzer anlamda kullanılır. Kaide kelimeside hem yazılış hemde anlam bakımından iki dilde de aynıdır. Fincede yer alan olohuone bizdeki yaÅŸam odasıdır. Ol ma odası olarak kullanılır. Yani Türkçedeki olma ile aynı kullanılan baÅŸlangıç, kelimenin ikinci parçası huone (bizdeki anlamı hane, oda) ile birleÅŸtirilmiÅŸtir. Varasto fin dilinde depo anlamında kullanılır. Yani var olanların bir araya geldiÄŸi, konulduÄŸu yerdir. Örnekleri çoÄŸaltabiliriz. KALABALIK kelimesi, Fince'ye Türkçe'den geçmiÅŸtir. Benzer formda ve benzer anlamda kullanılır. Garip tesadüf Fin dilindeki KALA Türkçe'de BALIK anlamındadır. Bu yazıya konu olan ALA ise çaÄŸrışımı ile bize yakın bir havadadır. Bizde renkli anlamında kullanılan “ala” Fin dilinde ise alan, bölge ya da arazi anlamındadır. Soyut anlamda ise branÅŸ, iÅŸ dünyası, iÅŸ alanı demektir. ALA ile alan iki ayrı dilde benzer anlamları ile yanyana gelir.

ALA Fin mimarisindeki yeni seslerden birisi. Son zamanlarda gerek burada ve gerekse de ülke dışında adını duyurmaya baÅŸlayan bir mimarlık atelyesinin, bir mimarlık grubunun adı. Ä°lk uluslararası çıkışlarını 2005 yılında, 92 yabancı grubu arkalarında bırakarak jürinin oybirliÄŸi ile büyük ödülü verdiÄŸi Norveç’deki uluslararası konser salonu yarışmasında gerçekleÅŸtiren ALA, yaÅŸları otuz olan dört genç mimardan oluÅŸuyor. Ä°simleri Juho Grönhölm, Antti Nousjoki, Janne Teräsvirta ve Samuli Woolston. Üçü baÅŸkent Helsinki’den biri ise ülkenin kuzeydeki Oulu kentinden. Grubu oluÅŸturan elemanlar biraraya gelmeden önce, mimarlık eÄŸitimleri sırasında ya da okullarını bitirdikten sonra 6 ya da 7 yıl Koolhaas, Wartiainen, Siitonen, Tasa, Salminen, Paavilaien, Lahdelma ve Mahlamäki gibi, oldukça farklı, önemli isimlerin mimari bürolarında çalışıyorlar. Ä°ki sene önce biraraya gelip ALA’yı kurduktan sonra da birçok yarışmadan çeÅŸitli ödüller kazanıyorlar.

ALA’nın net bir stratejisi var. Seçimleri oldukça açık. Kendilerini yerel bir ofis olmaktan öte artık Global bir ofis olarak görüyorlar, görmek istiyorlar. Hedefleri bu. Kazanan projeler yapmak istiyorlar. Stilimiz olsun diye bir kaygımız yok diyorlarsa da çok net bir mimari dilleri olduÄŸu açık. Yakın zamana kadar herÅŸeyi dört kiÅŸi gerçekleÅŸtirmiÅŸler. Fakat grupları ÅŸu anda 8 çalışanı ile 12 kiÅŸi. Bu da beraberinde yeni bir deneyim ve çaba gerektiriyor. Daha çok tanınmaya, daha meÅŸhur olmaya daha büyük iÅŸlere doÄŸru tam bir dönüÅŸüm noktasındalar her açıdan. Upuzun bir mekanları ve upuzun 20 - 25 metre masaları var. Grubun çekirdek dörtlüsünün ortalara yakın birarada olduÄŸu uzun banttaki masalarda herkes yüz yüze oturuyor. Uzun mekanın baÅŸ tarafında, ekseninde büronun giriÅŸi, masa ekseninin ortalarına doÄŸru koridorun ters tarafında dörtlü grubun kare masalı özel kumanda merkezi var. Uzun eksenin arkasına ve sola doÄŸru mekan açılıyor, büyüyor. Açılan mekanda eksene dik gelen yine uzunlamasına bant masalar ve maketlerin olduÄŸu raflar var.


Norveç Sorlandet Gösteri Sanatları Merkezi

Geçen yıl, birincilik ödülü aldıkları Norveç’deki Sorlandet Gösteri Sanatları Merkezi Uluslararası Yarışması’nda tasarladıkları bina, kıyıdaki büyük bir taÅŸa, kaya parçasına benziyor bazı resimlerinde. Yerden yükselen bir taÅŸ, ileriye doÄŸru hamle yapan bir taÅŸ. Planı kabaca dikdörtgen içine oturtulmuÅŸ. Yan ve arka sınırları oldukça rasyonel olan yapının fuaye kısmındaki atraksiyon binayı tanımlıyor. AhÅŸap olarak tasarlanan bu dalgalı yüzey, siyah metal olarak tasarlanan diÄŸer taraflarlardaki hafif ritmik zig zaglı uzun duvarlarla bilinçli bir kontrast oluÅŸturuyor. Fuaye duvarındaki çabayı, Aalto’nun 1939 yılında inÅŸa edilen yarışma projesi New York Fin pavyonundaki 16 m’lik 4 kat yüksekliÄŸindeki dalgalanan iç duvarının daha büyük ölçekli ve yaklaşık 35 metrelik, 100 m uzunluÄŸundaki çok daha abartılı ve cesaretli yorumu olarak görebiliriz. Projelerine programın planlardaki dikkatli analizi ile baÅŸlarlar. Giderek çok net bir ÅŸemaya ulaşırlar.

Üç ana zone, ana çizgi var. Ortada farklı ölçülerdeki 700 ve 1.300 kiÅŸilik konser salonları ve 250 kiÅŸilik çok amaçlı salon, arkada bunlara destek veren mekanlar bölümü servis giriÅŸleri ve üzerinde bürolar, salonların önlerinde ise büyük fuaye, cafe, restaurant ve giriÅŸler vardır. Ve sonunda darbeyi vururlar. Binayı tanımlayan, giriÅŸi belirleyen, davetkar, özgürce dalgalanan eÄŸimli dev ahÅŸap duvarı tasarlarlar. Ve aslında bu duvar projenin kendisi olur ve projeye bir anlamda adını verir. Sanki bütün çaba bu duvarı keÅŸfetmek için olur adım adım. Bu duvar ile ALA yarışmada ÅŸah-mat der ve büyük ödüle ulaşır. Zannederim bu bina eÄŸer bazı eksiklikleri giderilip gerektiÄŸi ÅŸekilde inÅŸa edilirse Fin mimarisindeki son birkaç on yılın en önemli mimari örneklerinden, yorumlarından biri olabilir, Sevilla’daki genç öÄŸrencilerin tasarladığı Fin Pavyonu ve son yıllarda tasarlanan Berlin’deki içinde Fin ElçiliÄŸinin de olduÄŸu Ä°skandinav Büyükelçilik Kompleksi gibi.

Kamppi Küçük Kilise Yarışması

Çok daha küçük ölçekteki, Kamppi Küçük Kilise Yarışması’ndaki projeleri ise kent merkezinde Scandic otelin önündeki fonda, doÄŸadan alınmış masif bir taÅŸ yumrudur. DoÄŸa parçasını kentin tam ortasına getirmiÅŸlerdir sanki. Bu projeleri ile birçok kiÅŸi arasından satın alma kazanırlar. Kent ve çevre ile kontrast bir uyum aramaktadırlar. TaÅŸ kentin bir heykeli olur.

Kotka Deniz Müzesi

DoÄŸa ile birebir özdeÅŸleÅŸen bir diÄŸer projeleri Kotka Deniz Müzesi’nde ise tasarladıkları metal bir örtüdür aslında. Yine doÄŸadan alınıp getirilen bir formdur ve limanın yayvan kaidesi üzerine konmuÅŸtur. Planında yine rasyonel bir anlayış görülür. Ana kalın zonun iki yanındaki koridorlara bitiÅŸik yan mekanların konturları organik çizgilerle biter. Ortada sıralanan sergi mekanları ve yan servis, toplantı ve giriÅŸ mekanları net bir ÅŸekilde okunur. Bina bir izdir, doÄŸal bir metal birikinti, yayılmış yayvanlaÅŸmış metal damla gibidir ve herÅŸeyin üzerini örter. Buradan da mansiyon alırlar.

Tikkurila’daki ölçeÄŸi oldukça büyük, karma bina gruplarının oluÅŸturduÄŸu Heureka Bilim Merkezi’nin tam karşısındaki kültür merkezi yarışmasında ise özgür bir ÅŸekilde yan yana getirilen eÄŸimli çatılı yüzeyler, binayı kompleksini oluÅŸturur. Sanki birçok Finlandiya Evi (Aaltonun son yapısı) oradadır, bir çizgide biraradadır. Buradan da 3. ödül gelir.

Su damlalarından yola çıktıkları Ä°spanya’da Madaras Havaalanı yanındaki, Adalet Kampüsü projelerinde, plandaki yuvarlaklar ciddi mekanik halkalara dönüÅŸür. Güvenlik nedeniyle yuvarlak avlular iç dünyaları ile yanyana gelir.

Yukarıdan kelepçeler gibi içiçe girmiÅŸ gibi gözüken hacimler üç boyutta ise sanki Gaudi’nin cephe çizgilerini hatırlatır sanki. Tikkurila meydan düzenlemesi yarışma projelerinde ise pop öÄŸeler kendini gösterir. Buradan da mansiyon alırlar. Mansiyon aldıkları bir diÄŸer proje de Åland Deniz Müzesi yarışmasıdır.

Kamppi’deki kilise projesi ve Kotka projelerinde olduÄŸu gibi doÄŸa ile birebir flört, Tikkurila projesinde olduÄŸu gibi Aalto yorumları ve Norveç deki Sorlandet Gösteri Sanatları Merkezi projesinde olduÄŸu gibi yine ileri Aalto yorumları ile doÄŸanın biraraya gelmesi belirgin özelliklerdir.

Ä°kincilik ödülü aldıkları son yarışmaları Uluslararası Estonya Milli Müze Yarışma Projesi’nde ise ALA daha baÅŸka bir tasarım araÅŸtırmasına yönelir. Proje doÄŸaya döner, suyla, göletle bütünleÅŸir ama bina bütünüyle doÄŸa parçasının üzerine konmuÅŸ suni bir objedir. GiriÅŸ yanındaki ince uzun kütle haricinde dikdörtgen bir kutudur.

Bu formun içinde sanki ekrana benzer ön cephesi ve çatı tarafı içbükey darbelerle, kesmelerle oyulmuÅŸ gibidir. ALA nın yakıştırdığı, bu objeyi etkileyen doÄŸa motifleri diÄŸer projelerinden daha deÄŸiÅŸiktir. GiriÅŸ yanı duvarı serbestleÅŸir ve davetkarlaşır. Plan yine birçok projelerinde olduÄŸu gibi sakin, dik açısal hatlarda ve basittir. Kare planın ortada açılan ekseni ve yanında lobinin ve ortak mekanların yer aldığı göl ekseni çakişır.

Estonya Milli Müze Yarışma Projesi

T ÅŸeklindeki her kol istenildiÄŸi zaman kapanıp ayrı salonlara dönüÅŸen bir oditoryum ya da kademeli oturma yeridir. Yanlarındaki sergi mekanları da eksenin sağında solunda biraraya getirilir ve köprü ile baÄŸlanır. Yukarıda ise bu planlamaya uygun arÅŸiv katı bulunur. Projenin neresinde atraksiyon olacağını, farklılık yaratacak öÄŸeler olacağını tadında ve çok iyi hesaplarlar. Bina tavanının bir kenarından baÅŸlayarak çatının anfitiyatroya dönüÅŸmesini saÄŸlayan içbükey çizgi ile binadan ayrılan üçgen büro binasının arasındaki açıklığı örten çadır ise bir fantazi örtüdür.

ALA basit hacimlerle uÄŸraşıyor. Bazen bunları ritmik bir ÅŸekilde yanyana getiriyor bazende tek bir mekana ya da mekanları toplayan örtüye dönüÅŸüyor ya da basit bir volume renk verecek darbeleri vuruyor, motifleri arıyor. Ama oldukça disiplinli, rasyonel, adım adım giderek gerçekleÅŸtirdikleri bir proje yapma stilleri var. Tabii bu da sonda gelmeyi istedikleri nokta, ve bulmayı umdukları sürprizler için tazelik veriyor onlara çoÄŸu zaman.

Ä°ki hafta önce Ä°ngiltere’den, mimarlık fakültesinden eski bir stüdyo yöneticisi arkadaşım 13-14 diploma öÄŸrencisi ile burada çalışma yapmak için Finlandiya’ya geldi. Tampere’den Pietila’ların yapıtları ile baÅŸladıkları gezilerinde, Aalto’nun izlerini takip ederek Jyväskylä’dan Ä°matra’ya doÄŸru devam indiler. Leiviska’nın Kouvola kent holünü görerek baÅŸkente geldiler. Sonra da eski ve yeni birçok binanın, birçok farklı mimarın yapıtları arasında Helsinki’yi ve çevresini gezdik beraberce. David Grindly tam bir Aalto meraklısıydı. Tabi ki bir çok farklı mimarın eski yeni yapıtları her yeri süslüyordu. Ama baÅŸkentte ünlü usta Alvar Aalto’nun tasarımları da hala bir çok köÅŸede duran, güncelliklerini koruyan, aktif olarak hala kullanılan, eskidikçe yenilenen, günlük yaÅŸamın vazgeçilmez parçalarıydı.

Geçen ay, bir hafta sonunda, Fin devlet televizyonundaki belgesel bir mimari bir film seyrettim. Belgeselde konu edilen Gehry’nin Los Angeles Walt Disney Konser Salonu idi. Özgürce dalgalanan iç bükey, dış bükey metal örtülü mekanın müzikle beraberliÄŸi, Frank Gehry ile Finli orkestra ÅŸefi Esa Pekka Salonen’in dialogları, yapım ile ilgili anekdotlar belgeseli süslüyordu. Filmin sonuna doÄŸru Gehry ve buradaki tanınmış mimar ve düÅŸünürlerden Juhani Pallasmaa ile yanyana Aalto’yu tartışıyordu. Gehry Aalto’dan çok etkilendiÄŸini açıkca vurguluyordu. Pallasmaa’ya dönerek ”Belki senin için durum farklı idi” diyerek sözü ona verdi. Pallasmaa Aalto için “O her yerdeydi” derken çok ÅŸey özetliyordu. Belki de Aalto’nun vazgeçilmez varlığının ve popülaritesinin gölgesi altında olmanın zorluÄŸunu, kendi dönemindeki mimar olarak bulunmanın zorluklarını dile getiriyordu. Ama o da artık Aalto’yu baÅŸka türlü yorumladığını, yıllar geçtikten sonra daha iyi anladığını dile getirdi. Film hala Aalto ile yaÅŸamanın Finli mimarlar için hem çok güzel, hem de oldukça zor olabileceÄŸini düÅŸündürüyordu. Aalto ise hala bir çok yerde, derinlerde herÅŸeyden önemlisi hala akıllarda.

Evet büyüÄŸünüz, çok yakınınız eÄŸer ünlü usta, dünya çapındaki Alvar Aalto ise bu keyifli bir iÅŸtir ama gideceÄŸiniz yolu bulmak sizin için çok kolay olmaz. EÄŸer özellikle bir de mimarsanız başınız biraz dertte demektir. Grubun üyelerinden Antti ile ALA‘nın sohbet ederken yukarıdaki belgesel filmin replikleri hatırladım. Fin literatüründen bildiÄŸim ALA’nın projelerini izlerken Aalto’nun bu mimarlık kültürü üzerine örttüÄŸü büyük battaniyenin hızla kalktığını düÅŸündüm. Bu Finli gençler artık onu ve onun dünyaya tanıttığı Fin doÄŸasını daha da kendilerince yorumluyorlar. ALA biraradalıkları iki yıl olmasına karşın, geçmiÅŸi, doÄŸayı Aaltoyu çok iyi tanımlayarak, cesaretli çaÄŸdaÅŸ repertuarları ile yeni bir yolda, kendi yolunda yürüyor. Bu gençlerin kısa zamanda yaptıkları projeler, çaÄŸdaÅŸ yorumları ile kendi ülkelerinden birÅŸeyler anlatıyor çoÄŸunlukla. Åžimdi bu deÄŸerlerini, bu bulgularını son iki yarışmada Norveç ve Estonya’da yaptıkları gibi uluslararası arenaya taşıyorlar. Tam bir transformasyon aÅŸamasındalar. Aynılıkların benzerliklerin çok olduÄŸu global okyanusta bakalım suyun başındaki bu orijinalliklerini nasıl koruyacaklar ya da nasıl, ne ÅŸekilde deÄŸiÅŸecekler. Genç ALA, gençlere, önemli, cesaretli dersler veriyor ÅŸimdiden, ÅŸimdiye kadar yaptıkları, kendi mimari kiÅŸilikleri ve uçarı heyecanları ile.