reklam

Louis Kahn (1901-1974):

Louis Kahn, geç 20. yüzyılın en başta gelen mimarlarından birisidir. 1901'de Estonya'nın Osel adasında doğan Kahn, dört yaşındayken ailesiyle beraber Philadelphia, ABD'ye göç etti. Pennsylvania Üniversitesi'ne burslu olarak kabul edildikten sonra, burada Paul Cret'in sorumluluğunda Beaux Art geleneğine uygun olarak eğitimini tamamladı ve 1924 senesinde mezun oldu.

Mimarlık okulunu bitirdiğinde 1929 ekonomik bunalımı nedeniyle yıllarca verimli bir çalışma ortamı bulamadı. Bu dönem genel olarak kendi sanatsal ifade şeklini araştırdığı bir süreçti. 1974 senesinde, Yale Üniversitesi'nde profesör olarak göreve başladı ve böylece tüm yaşamı boyunca, önce Yale'de, sonra da Pennsylvenia Üniversitesi'nde sürdüreceği öğretim hayatına başlamış oldu. Bu senelerde, Yunanistan, Roma ve Mısır'a yaptığı bir gezi sırasında, Kahn modernizmin çelik ve cam mimarisinde eksik olan etkenin gezdiği tarihi kalıntılarda gördüğü anıtsallık ve gizem olduğunu fark etti.

İlk önemli yapılarını 1950'lerin başlarında 50 yaşını aştığında gerçekleştirmeye başladı. Kendisinin uluslararası saygınlığa kavuşması Yale Üniversitesi Sanat Galerisi ile oldu (New Haven, Connecticut, 1951-1953). 1957-1964 senelerinde inşa edilmiş olan Alfred Newton Richards Tıbbi Araştırmalar Merkezi'nde (Philadelphia, Pennsylvania), Yale Sanat Galerisi'nde uygulamaya başladığı 'hizmet gören' mekan ve 'hizmet alan' mekanı ayırma anlayışını yetkinleştirdi. Laboratuvar birimlerini ve servis mekanlarını ince kuleler biçiminde tasarlayarak, yapıya güçlü bir anıtsallık aşıladı. Kahn'ın "hizmet gören" ve "hizmet alan" mekanların birbirinden ayrılmasının gerekliliğine olan inancı Salk Biyoloji Araştırmaları Enstitüsü'nde (La Jolla, Kaliforniya, 1959-1965) daha ileri bir düzeye taşındı. Yapıdaki tasarım ilkesi basit ve güçlüydü: Araştırma yapılan laboratuvar mekanları ile düşüncelerin üretildiği büro mekanları birbirinden ayrılarak bir anlamda eylem ve aklın birlikteliğiyle elde edilmiş uyum ve anıtsallık hakim kılınmıştı. Fort Wayne Sahne Sanatları Merkezi'nde ise (Fort Wayne, Indiana, 1959-1973), tuğla mimarlığının önemli örneklerinden birisini verdi. 

Phillips Exeter College Kütüphanesi (Exeter, New Hampshire, 1965-1972) titiz detaylandırması ve kontrollü geometrisi ile, Kahn'ın daha sonraki yapılarında da göze çarpan 'düzen' ve 'ağırbaşlılık' değerlerini vurgulamaktaydı. Kahn'ın hem bu yapısında, hem de Yale Britanya Sanat Merkezi (New Haven, Connecticut, 1969-1974) ile Kimbell Sanat Müzesi'nde (Fort Worth, Texas, 1966-1972) "ışık", tasarımı yönlendiren ana elemandı. Günün zamanına, mevsimlere ve hava koşullarına göre mekanların da nitelikleri çarpıcı biçimde değişmekteydi.

Yaşamının son yıllarında, en büyük projeleri olan Hindistan İş İdaresi Enstitüsü (Ahmedabad, Hindistan, 1962-1974) ve Bangladeş Parlamento Binası (Dhaka, Bangladeş, 1962-1983) yapılarını uygulamaya başladı. Kahn'ın geleceğin kentini tasarlama hayali, çok gerçekleştirmek istediği anavatanı Philadelphia'da olmasa da başka bir kıtada hayat buldu. Öldüğü sırada yaratıcı gücünün doruk noktasında olan Kahn'ın Kudüs, Avrupa ve Amerika'da gerçekleştireceği birçok projesi yarım kaldı.

Diğer Önemli Projeleri:

Trenton Bath House, Trenton, New Jersey, ABD, 1954-1959
Üniteryen Kilisesi ve Okulu, Rocherster, New York, ABD, 1959-1969
Esherick Evi, Chestnut Hill, Pennsylvania, ABD, 1959-1961
Norman Fisher Evi, Philadelphia, Pennsylvania, ABD, 1960
Bryn Mawr College Eleanor Donnelly Erdman Öğrenci Yurdu, Bryn Mawr, Pennsylvania, ABD, 1960-1965

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kaynaklar:
Louis Kahn ve Tarih, Modern Mimarlığın Öncüleri Dizisi, İstanbul, Boyut Yayın Grubu, Temmuz-Ağustos 2002.
Curl, J.S., Oxford Dictionary of Architecture, Oxford, Oxford University Press, 1999.