Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’na İlişkin Açıklamalar
Gündem > Ulus Projesi

Ulus kent merkezine ilişkin Arkeolojik ve Kentsel Sit Alanları ile Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıkları Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun 12.4.1980 gün ve A-2167 sayılı kararı ile belirlenmiştir.
Söz konusu karar ile Ulus yöresinde kimi alanlar Sit Alanı ilan edilmiş ve alana ait koruma planının elde edilmesi için yarışma çıkarılmıştır. 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nın yapımı birinci gelen ekip tarafından yüklenilmiş ve Sayın Raci Bademli’nin yönetiminde hazırlanan plan Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 10.11.1989 gün ve 954 sayılı, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi’nin l5.01.1990 gün ve 33 sayılı kararları ile onaylanmıştır. Onaylı Plan’ın ana özellikleri aşağıda özetlenmektedir:

- 2. Derece Kentsel Sit Alanı sınırı 1. Derece Kentsel Sit Alanı” ile “Arkeolojik Sit Alanını da kapsayacak şekilde plan sınırlarına kadar genişletilmiş, tüm planlama alanı 2. Derece Kentsel Sit Alanı statüsüne alınmıştır.
1/5000 ölçekli Bölge Kat Nizamı Planı yürürlükten kalkmıştır. 1/1000 ölçekli Ulus - Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı alışılmışın ötesinde ayrıntılar içermesine karşılık, bir “uygulama planı” olarak değil, bir “çerçeve plan” olarak tanımlanmıştır.
- Bu çerçeve Plana bağlı olarak “1/500 ölçekli İmar Uygulama Planları” yapılana kadar aşağıdaki süreç geçerli kılınmıştır:

Niteliği ve büyüklüğü ne olursa olsun gündeme gelen her parsel için çap alındıktan sonra, söz konusu parsel ve mücavir parsellerdeki mevcut yapılaşma durumunu, saçak kotlarını, tabii zemin ve teşekkül etmiş yol kotlarını, mevcut cephe ve mimari özellikleri ile peyzaj ögeleri vb. gösteren 1/500 (gerektiğinde 1/200) bir halihazır “Çevre Tesbit ve Değerlendirme Çalışması” ile söz konusu parsel için düşünülen yapının oturuşunu, saçak kotunu, cephe düzenini, malzeme kullanım özelliklerini, çevre düzenlemesini ve çevre ilişkilerini gösteren 1/500 (gerektiğinde 1/200) “Vaziyet Planı Önerisi” hazırlanarak “Ön İzin” için ilgili Belediye’ye başvurulacak; daha sonra “Ön İzin”de belirlenen esaslar doğrultusunda hazırlanacak mimarlık, mühendislik ve peyzaj uygulama projeleri Ankara Koruma Kurulu’nun onayından geçirilerek, inşaat izni için sunulacaktır.

Kale görünümünü korumak amacıyla; tabii zemin kotu 900.00 m ve daha fazla olan iki katın üzerindeki yapılaşmalarda saçak kotunun 915.00 m sınırını aşmaması esası getirilmiş, tabii zemin kotu 915.00 m ve üstünde olan parsellerde yapılacak uygulamalarda saçak kotunun 6.50 m’yi aşamayacağı hükme bağlanmıştır.

Planlamada Program Alanı kavramı getirilerek yapılacak uygulamaların koşulları tanımlanmıştır. Koruma, Koruma Ağırlıklı Islah ve Yenileme Ağırlıklı Islah program alanlarında:
• Mülkiyet
• Yapılaşma (Korunacak, Doygun, Yeni Yapı)
• İşlevlendirme
• Ulaşım, Dolaşım, Otopark
• Altyapı
• Çevre Düzenleme, Peyzaj, Kent Mobilyası
• Projelendirme - Uygulama

Süreçlerinin tanımları yapılmıştır. Gene bu bağlamda Yapılaşmada Korunacak Yapı, Doygun Yapı ve Yeni yapı kavramları getirilerek her parseldeki uygulamanın niteliği belirlenmiş, bir çok durumda parsellerin birleştirimesi özendirilerek, korunacak yapı sahiplerine de imar hakkı sağlanmıştır.

Kamu Proje Alanı kavramı getirilerek 11 farklı proje tanımlanmıştır. Kamu Proje Alanı: “Genellikle kamu mülkiyetinde (özel ise kamulaştırılmalıdır) bulunan bu alanlar, kente yeni bir imaj kazandırmak, içinde bulunduğu bölgenin yeniden yapılanmasını sağlamak ve kamu yararını maksimize etmek gibi amaçlarla, yapılaşma ve dış mekan düzenlemeleri ile işlevsel dönüşümleri de içeren proje paketleri olarak tanımlanmıştır.

1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı rahmetli Raci Bademli denetiminde yürütülmüş ve planlama çalışmasına ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nin tüm bölümlerinden katılan öğrenci ve öğretim elemanları ile birlikte tamamlanmıştır. Bu plan ekte sunduğum Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi 14.01.2005 gün ve 210 sayılı iptal kararına karşın kanımca halen yürürlüktedir.

Bildiğiniz gibi planlama uzun soluklu bir süreçtir. Raci Bademli bu süreci de tanımlamış ve yapısal bir anlayışla ele alınan planlama yaklaşımı içinde tanımlanan tüm proje alanlarında ve her parseli ilgilendiren uygulamalarda ve değişiklik önerilerinde bir dosya hazırlanması gereğini ve bu dosyanın karşılıklı etkileşim içinde değerlendirilmesini koşul olarak koymuştur.

Planın öngördüğü projelere bağlı olarak her proje alanında problem mimari ve kentsel tasarım ölçeğinde yeniden ele alınmış ve gerekiyorsa planda değişiklikler yapılmış, üniversitelerde kuramı yapılan katılım ve yönetişim pratiğe aktarılmıştır. Hacıbayram çevresi, Keklik Sokak, Saraçlar bu bağlamda yapılmış uygulamalardır. Bademli’nin ölümünden sonra onun adına hem müelliflik, hem de hakemlik görevi bana önerilmiş ve bu bağlamda Büyükşehir ve Altındağ Belediyesi plancıları ile Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu arasındaki karşılıklı etkileşim süreci sürdürülmüştür. Projede tanımlanan kimi uygulamaların (parselasyon planları) sonuçları ise yeni alınmaktadır.

Bu bağlamda, parsel ölçeğindeki plan önerileri değerlendirilmiş, yapılan parselasyon planları irdelenmiş, müellifi ODTÜ ekibi olan Keklik Sokağın devamındaki proje alanının gene ODTÜ ekibi tarafından projelerinin revize edilmesi süreci sağlanmıştır. Modern Çarşı’nın Hal ile birlikte ele alınmasına, kimi eleştirilere karşın, yarışma yapılması koşuluyla tarafımca olumlu bakılmıştır.

Son aldığım habere göre ise, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi 14.01.2005 gün ve 210 sayılı kararı ile /1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nın kapsadığı alanı da kapsayan bir bölgedeki tüm planları iptal etmiş ve “Ulus Tarihi ve Kültürel Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" diye bir bölge tanımlamıştır. Aynı kararda Hal ve Modern Çarşı’yı kapsayan 6 numaralı Kamu Proje Alanı (KPA6) ayrıca belirtilerek iptal edilmektedir.

Usul açısından bir yönetimin plan iptal etmek diye bir yetkisi olduğuna inanmıyorum. Bu hukuksuzluk demektir. Ancak yeni bir plan eskisinin yerine geçebilir. Bu planın da onaylanmasında kanıma göre yetkili kurum Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’dur.

Bu bağlamda bu Kurulun yapısını değiştirmek üzere girişimlerin olduğu basına da yansımıştır. Gene bildiğim kadarıyla örneğin Hergelen Meydanında spekülatif gökdelen önerileri geliştirilmekte, Hal ve Modern Çarşı’nın yerine 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nda belirlenen kullanım ve yoğunluklardan farklı projeler geliştirilmek istenmektedir.

Bu konular henüz belirginleşmemiştir. İptal kararı ise henüz Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından karara bağlanmamıştır. Ancak burada önemli bir meseleye dikkatinizi çekerim. 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nin onlarca öğrencisi ve öğretim elemanı tarafından ortak olarak üretilmiştir. Bir Belediye Başkanı’nın yasal zemini de olan bir planı “ben bunu iptal ediyorum” deme hakkı hiç bir katılımcı ya da yönetişimci planlama modelinde bulunmadığı gibi, genelde ahlâk ve özelde meslek ahlâkı içinde de yer almamaktadır ve tümüyle hukuka aykırıdır. Yönetimler hukuksuzluk yaratamazlar. Bir planı ancak yargı organı; planlama ve şehircilik ilkelerine, mevzuata ve kamu yararına aykırı bulursa iptal edebilir.

Son dönemde kamuoyunda yoğun bir tartışma ortamı bulan Ulus yöresine ilişkin düşünceler kararlar, karşı tavırlar kanımca tek bir noktada odaklanmalıdır. Mimarlık toplumu yıkılacağı savlanan kimi yapılara ilgi duymakta, konuyu bunlarla sınırlamaktadır. Örneğin kanımca halen geçerliliğini koruyan 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nda Şehir Çarşısı ve Kültür Merkezi olarak dönüştürlmesi önerilen Hal Binası’nın (Modern Çarşı da bu alana eklenmiştir) korunmasına kadar inilmektedir. Kanımca burada savunulması gereken öncelikle 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’dır. Yıkılacağı savlanan tüm binaların yasal temeli de bu plan ile korunmaktadır.

Yukarda özetlediğim görüşler çeçevesinde Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar Daire Başkanlığı ile Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na 27.02.2005 günü ilettiğim yazı da kamuoyuna sunulmaktadır.

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı İmar Daire Başkanlığı'na

15.02.2005 gün ve 610 sayılı yazınız ile, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 4.01.2005 gün ve 210 sayılı kararı ve eki tarafıma iletilmiş, 24.12.2004 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren 5272 Sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesine (Büyükşehir Belediyeleri, büyükşehir belediyeleri sınırları içindeki ilçe ve ilk kademe belediyeleri ve il belediyeleri ile nüfusu 50,000'in üzerindeki belediyeler; kentin gelişinim? Uygun olarak eskiyen kent kısımlarım yeniden inşa ve restore etmek; konut alanları, sanayi ve ticaret alanları, teknoloji parkları ve sosyal donatılar oluşturmak, deprem riskine karşı tedbirler almak veya kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir) dayanılarak; Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planının tamamını, "Tarihi Kale" içini, Kale'nin doğusunda yer alan bölgeye ait Eski Kent Dokusu Koruma Amaçlı imar Planı'nın kuzey bölümünü, Atıfbey 1. Etap Park ve Rekreasyon Alanı Uygulama İmar Planını, İsmetpaşa Mahallesini ve Roma Hamamını kapsayan "Ulus Tarihi ve Kültürel Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" oluşturulduğu ifade edilmiştir.

Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 14.01.2005 gün ve 210 sayılı kararı ile kabul edilen "Ulus Tarihi ve Kültürel Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" içinde kalan ve yukarıda anılan tüm planların iptal edildiği de bu meclis kararında ifade edilmiştir.

Bu sava ilişkin olarak iki konuya değinme gereği görüyorum:
1. Bir yönetimin plan iptal etme yetkisi olmadığı açıktır. Bir plan ancak yerine yenisi konulduğunda yürürlükten kaldırılabilir. Olağan koşullarda bir planı, ya da plan kararını yalnızca ilgili yargı organları iptal edebilirler. Yargı organının bu iptal kararını verebilmesi için anılan planın; planlama ilkeleri, şehircilik esasları ve kamu yararı açısından değerlendirilmesi, ya da, anılan planın ilgili mevzuata aykırı olduğunun belirlenmesi gerekir. Bu bağlamda, Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planının bu koşullara aykırı olduğunun saptanması gerekir ki bu konuda her hangi bir yargı kararı ya da gerekçe bulunmamaktadır.

2. Yöneticisi ve müellifi bulunduğum Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planının “ilk sit kararının alındığı 1980 yılından itibaren Ulus Tarihi Kent Merkezinde köklü değişim/dönüşüm sağlanamadığından mevcut dokudaki yapılar yıkılmaya, yıpranmaya yüz tutmuş, alan mezbelelik bir görünüm” kazanmıştır gerekçesiyle iptal edilmesinin, bu iptal kararı için bir gerekçe oluşturamayacağı açıktır. Anılan plan Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 10.11.1989 gün ve 954 sayılı, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi’nin l5.01.1990 gün ve 33 sayılı kararları ile onaylanmıştır. Onaylandığı tarihten beri bir çok yerinde uygulama yapılmıştır ve uygulamalar sürmektedir. 12 yıldır yönetimde olan bir Belediye’nin 20 yıldır köklü değişim/dönüşümün sağlanamamasından yakınmasını anlamam mümkün değildir. Demek ki yönetim Türk planlama deneyiminde önemli yeri olan, kendisinden sonraki tüm koruma amaçlı planlara ışık tutan bir planı okuyamamış, ciddiye almamış ve gereğini yapmamıştır. Alandaki kamu proje alanları uygulanmamış, önerilen trafik düzenine ilişkin her hangi bir projelendirme yapılmamış, koruma amaçlı özendirmelere girişilmemiştir. Konu tekil uygulamalara ve mülk sahiplerinden gelen önerilerin değerlendirilmesine indirgenmiştir. Dolayısıyla Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planının iptali için öne sürülen görüşler gerekçe oluturacak nitelikte değildir.

Bir Belediye yönetiminin her zaman planlamaya esas oluşturacak sınırlar çizme ve belirleme hakkı bulunmaktadır. Bunun için 24.12.2004 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren 5272 Sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesine gönderme yapmanın da anlamı bulunmamaktadır. O maddede anılanlar bir Belediye’nin planlama biriminin kapsamlı bir planlama anlyışı içinde her zaman yapması gereken eylemlerdir, ki bu sürece dayalı olarak Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı için bir sınır belirlenmiş, yarışma yapılmış, ve bir plan hazırlanmıştır. Buna göre de uygulamalar sürdürülmüştür.

Sayın Prof.Dr. Raci Bademli’nin yönetimi sırasında, Hacıbayram Camisi Çevresi Kamu Proje Alanı (KPA2) gerçekleştirilmiştir ve ölümünden önce gene Sayın Bademli tarafından Büyükşehir Belediyesi için revizyon çalışmaları sürdürülmüştür. Saraçlar, Keklik Sokak gene bu bağlamda sürdürülmüş, Büyükşehir Belediyesi’nin istemi üzerine yarışma yapılması koşuluyla Modern Çarşı’nın Hal Kentsel Odağı (KPA6) sınırları içine alınmasına olumlu bakılmıştır.

Aynı şekilde Bent Deresi üzerindeki kavşağın da plan verilerine bağlı olarak projelerinin yapıldığı bilinmektedir. Altındağ Belediyesi ve birim elemanlarınız ile birlikte çok sayıda parsel için görüş bildirilmiş, Bit Pazar’ındaki parselasyon uygulaması tamamlanmıştır. Son olarak da; Samanpazarı Salman Sokak Kentsel Yenileme Projesi kapsamında kalan 21957 ada 1 parsele ait plan ve plan notlarına göre yapılaşmanın Keklik Sokak ve Çevresi Koruma Geliştirme Projesinde belirtildiği şekilde yapılması için mülk sahipleri ile ODTÜ Proje Grubu arasında arabuluculuk yapılmış ve uygulama için mimari projelerin revizyonu başlatılmıştır.

Bütün bu uygulamalar sürerken, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi 4.01.2005 gün ve 210 sayılı kararı ile planı iptal ettiğini savlamaktadır. Anılan çerçeveler içinde Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planının iptal edilmesi için öne sürülen gerekçe inandırıcı değildir. Tarafıma, onaylı planlama alanı içinde; alan araştırmalarına ve çözümlemelere ilişkin çalışmalar ve “Koruma Ağırlıklı” öneriler sunulmadıkça, Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nın sürdürülmesi gerekmektedir. Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 14.01.2005 gün ve 210 sayılı kararı ile iptal edildiği savlanan "Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı "na ilişkin gerekçesiz ve hatalı kararın düzeltilmesi için, konuyu İmar ve Bayındırlık Komisyonu ile Belediye Meclisi Başkanlığı’na götürmenizi talep ediyorum.
(Plan ile ilgili iptal kararına ulaşmak için tıklayın.)

Gereğini saygılarımla bilgilerinize sunarım.