Tarihi süreklilik…
“Zamanın hükümdarı bu mıntıkada da çok sağlam ve çok süslü iki burç yaptırmak istemiş. Bunların planlarını kendi eliyle çizmiş ve yapım için yarışma açmış. Yedi Kardeş burcunu bir usta, Evli Beden burcunu da şagirdi(öğrencisi) yapmaya başlamışlar. Burçların yapımı bitince hükümdara haber salmışlar. Hükümdar maiyeti ve şehrin ileri gelenleri ile buraya gelmiş. Sonunda şagirdin yaptığı Evli Beden burcunun birinciliğine karar vermişler. Buna çok üzülen usta hırsından kendini Yedi Kardeş burcundan aşağı atarak paramparça olmuş. O günden beri buraya Ben u Sen denilir.”

Bugün tarih tekerrür etmektedir. Sayısız medeniyete ev sahipliği etmiş olan bu topraklar kökeninden gelen kültürle yine yarışma yoluyla yeni bir değişime hazırlanmaktadır. Bu değişimin de tıpkı daha öncekilerdeki gibi geçmişi özümseyerek gerçekleşmesi gerekmektedir. Bizim de tıpkı bizden evvelki medeniyetlerin yaptığı gibi geçmişi silmeden ondan esinlenerek bu topraklara kendi katkımızı sunmamız gerekmektedir.

Tarihi miras…
Diyarbakır’ın simgesi niteliğinde olan Diyarbakır surlarının ilk defa MÖ.3.000–4.000 yıllarında Huriler tarafından bugünkü İçkalenin olduğu yerde yapılmıştır. Bu surlardan günümüze yok denilecek kadar az kalıntı gelebilmiştir. Bugünkü surlar MS.346 yılında İmparator II.Constantinius tarafından yaptırılmıştır.

Günümüzde bir açık hava müzesi konumunda olan Diyarbakır sur ve kaleleri Roma döneminden sonra bölgeye egemen olan Bizans, Abbasi, Mervan, Selçuklu, Artuklu, İnallı, Nisanlı, Eyyubi, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde de önemini korumuş ve yeni eklemeler yapılarak onarılmıştır. Ancak yapılan bütün bu onarım ve korumaya karşılık ana mimari özelliğini kaybetmemiştir. Bununla beraber her dönem kendi özelliğini de buraya yansıtmıştır. Nitekim burçlar üzerinde değişik dillerde yazılmış kitabeler, güneş, yıldız, çift başlı kartal, aslan, kaplan, boğa, at ve akrep gibi kabartma motifler de bunu açıkça göstermektedir.

Surların Diyarbakır kenti için önemi
Derler ki:

• Diyarbakır denilince surlar gelir akla... Surlar denilince Diyarbakır… Ve Diyarbakır’da Sur demek; “taş”la, “düş”ün; “geçmiş”le “gelecek”in iç içe geçmesi demektir.

• Dünyanın gelmiş geçmiş en uzun surları Çin Seddi’dir. İkincisi Antakya’da, üçüncüsü İstanbul’da, dördüncüsü Diyarbakır’dadır. Oysa onların çoğu Diyarbakır Surlarının gölgesinde kalır. Diyarbakır surların diğerlerinde olmayan birçok üstünlüğü vardır. Çünkü o surların hiçbiri bu denli yüksek ve heybetli değildir; hiç biri yazıtları ve burçlarıyla bu denli zengin ve görkemli değildir.

• Surlar yüzyıllar boyunca Diyarbakır’a kanat germiş, onu çepeçevre sarmış-sarmalamış, koruması altına almıştır.

• Geçmişin geleceğe aktarılmasını sağlamıştır. Tarihi geleceğe bağlayan açık hava müzesidir adeta.

Konsept: Surlu vadi fikrinin ortaya çıkması
İnsanoğlu varolduğundan buyana doğadan çeşitli biçimlerde faydalanmıştır. Ne yazık ki bu faydalanma doğayı yok eden biçiminde gerçekleşmektedir. İçinde bulunduğumuz dönemde tükenen kaynaklardan dolayı zorunlu değişim yaşanmaktadır ve yok etmeye dayalı faydalanma koruyarak kullanmaya dönüşmektedir. Artık insanoğlunun kendisini koruduğu gibi doğayı da koruması gerekmektedir. Çünkü doğayı yok etmekle kendisini de yok ettiğinin farkına varmaktadır.

Koruma fikri bu topraklarda yaşamış olan onlarca medeniyetin binlerce yıllık birikimiyle dünyanın en önemli eserlerinden biri olan Diyarbakır kalesiyle vücut bulmuştur. Bizim önerimize göre bu topraklardaki koruma geleneğinin oluşturduğu bu birikim doğayı koruyarak kullanma stratejileriyle örtüştürülerek buraya özgü bir model geliştirilebilir. Ve böylelikle önemli bir kültürel değerin (Diyarbakır Kalesinin) günümüzün yepyeni ihtiyacını (Doğayı Koruma) karşılayacak yepyeni bir yorumu bu proje için yeterli derinlikte bağlam oluşturacaktır. Böylelikle projeci olarak misyonumuzu yerine getireceğimize inanıyoruz.

Tasarımın Biçimlenmesi: konvansyonel kale fikriyle doğal yasamı korumaya yönelik mekânsal örgütlenmenin örtüştürülmesi

Burçların vadideki yorumu:
İhtiyaç programının gerektirdiği aktiviteler mümkün olduğunca biotoptan uzaklaştırılarak yarışma sinirinin dış çeperlerine doğru yanaştırılmıştır ve böylelikle “Surlu Vadinin Burçları” ortaya çıkmıştır. Bu aktivite burçları artık insan yoğunluğunu üstünde tutacak ve doğaya daha fazla zarar vermeden uzaklaşmalarını sağlayacaktır.

Surların vadideki yorumu:
Büyük araziye yayılan fonksiyonların gerektirdiği farklı ulaşım sistemleri de en zararlısı proje alanının dış çeperine olacak şekilde dış çepere doğru geri çekilmiştir. Böylelikle kaledeki gibi sirkülâsyonu sağlayan surlar ortaya çıkmıştır. Ulaşım sistemlerinin oluşturduğu aktif tasarlanan bu alanlar arazi topoğrafyasını takip ederek yerleştirilmişlerdir. Böylelikle araziye minimum dokunulmuştur.

Kale kapısının Biotop Kapısı yorumu:
Diyarbakır kalesinde insanların geçiş için kullandığı kapılar gibi gerekli yerlerde bu ulaşım sistemleri topoğrafyanın sunduğu olanaklar ile zeminden kopartılıp yaban yaşamının geçiş kapılarını oluşturmuştur.

Surlu vadinin mekânsal organizasyonu
Surlu vadinin Diyarbakır kentiyle farklı hiyerarşilerdeki temasıyla bağlantısı sağlanmıştır. Böylelikle kentin batı yüzeyi sahip olduğu dokunun gerektirdiği karakteristiği vadiye akıtmıştır. Ana bağlantı ise Dr. Yusuf Azizoğlu caddesinin makas rampalarını vadiye indirilmesiyle sağlanmaktadır. Makas rampalar surlu vadiye girişte farklı vistalar oluşturmaktadır. Surlu vadiyi saran yaya yolları kesintiye uğramadan devam etmektedir. Yaya yolları parkın güney yakasında su yüzeyinin altına inerek sürekliliğin sağlaması amaçlanmıştır. Kültür merkezi üniversite ile ilişkili olarak tasarlanmıştır. Kültür merkezinin kuzeyinde yüzme havuzu konumlandırılmıştır. Yapılar sürekli yaya yolları ile bağlanırken ara noktalarda bakı terasları ve dinlenme noktaları oluşturulmuştur. Devamında arboretuma ulaşılmaktadır. Alanın kuzeyinde spor aktiviteleri alanı bulunmaktadır. Ana akstan güneye doğru inildiğinde doğu yakasında nehir araştırma merkezine ulaşılmaktadır. Batı yakasında ise amfi tiyatro bulunmaktadır. Yarışma alanının güneyi ise doğa parkı olarak tasarlanmıştır.Dicle Vadisi Peyzaj Planlama Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışması