İsrailliler'in Doğu Kudüs'te inşa ettiği "güvenlik çiti".
Kaynak: lebbeuswoods.wordpress.com/

Cambridge Üniversitesi, 2007 yılında kentlerin ve yapısal çevrenin "etnik hatlara" göre nasıl bölündüğünün incelenmesini hedefleyen kapsamlı bir araştırma başlattı. Etnik çatışmaların fazlasıyla yaşandığı bir kent olan Belfast'tan, bugün halen çatışmaların sürdüğü Kudüs için nasıl dersler çıkarılabileceğine ilişkin fikirler oluşturmayı hedefleyen "Conflict in Cities and the Contested State" başlıklı çalışmayı, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Konseyi'nden alınan 3 milyon Pound'luk bir ödenekle, projeyle aynı adı taşıyan "Kentlerde Çatışma Birimi" (The Conflict in Cities Initiative) yürütüyor. Aynı zamanda Exeter Üniversitesi ve Belfast'taki Queen's University ile de iş birliği içinde yürüyen, 2007 yılında başlayan ve 5 yıl sürecek olan çok disiplinli araştırma, devlet, ulusal kimlik, kültür ve sınırlar konularındaki anlaşmazlıklar sonucu bölünen kentlere odaklanıyor. Avrupa ve Orta Doğu'daki bölünmüş kentlerin etnik, dini ve ulusal tartışmalara bağlı olarak nasıl şekillendiğini ve bu kentlerin etraflarında giderek yayılan bölgesel sorunlara nasıl direnebileceği ve bu bağlamda nasıl bir rol üstlenebileceği de cevap aranan sorular arasında bulunuyor. Kent kavramını, mimarlık ve kentsel dokunun gündelik hayatın sahnesini meydana getirdiği ve aynı zamanda önemli bir bileşen de olduğu bir anlaşmazlıklar ortamı olarak algılayan proje, etnik ve bölgesel sınırları yaratan, sürdüren, aşan, yok sayan veya bu sınırların üstesinden gelen her türlü fiziksel ve sembolik olguyu mercek altına alıyor.


Doğu Kudüs
Kaynak: Conflict in Cities

Birimin amacı, karşılıklı güvensizlik ve anlaşmazlığın ön planda olduğu dönemler boyunca, kentlerin mimari ögeleri ve kamusal mekanlarının, toplum ilişkilerine ve bu çatışmaların yapılaşmış çevreye olan etkisini incelemek olarak belirtiliyor. Çalışma kapsamında, öncelikli olarak Belfast ve Kudüs, ek olarak da Mostar, Lefkoşa, Beyrut, Kerkük ve Berlin gibi diğer bölünmüş şehirlerdeki strüktür, doku ve yaşam da inceleniyor.

Ekibin yürütücülüğünü üstlenen öğretim görevlisi Wendy Pullan, kentlerde hüküm süren sorunların, devletler arasındakilerden çok daha karmaşık olabileceğini belirtiyor: "Bu gibi durumlarda, sanki kağıt üzerinde barış sağlandığı andan itibaren her şey hallediliyormuş düşüncesi hakim oluyor. Ancak bölünen bu şehirlerin çoğunun yapısı ve dokusu, tüm olan biten, bir anda unutup hayata devam edebilmek için fazlasıyla zarar görüyor."


Kudüs sınırındaki Filistin kenti Abu Dis.
Kaynak: Conflict in Cities

Kentlerde bölünmeyi ele alan bir başka akademik çalışma ise, konuya farklı bir açıdan yaklaşıyor. Manchester Üniversitesi'nden Dr. Ralf Brand yönetimindeki bir ekip, Belfast, Beyrut, Berlin ve Amsterdam gibi farklılıklardan doğan çatışmaları sık yaşandığı kentlerde, mimarlığın, mekan ve bina tasarımlarının toplumu anlaşmazlıklardan nasıl uzaklaştırabileceğini araştırıyor. Masrafları yine Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Konseyi tarafından karşılanan projede, mimarlar ve plancıların yanı sıra karar mercileri ve kentliler de çalışıyor. Amaç sadece yapısal çevrenin incelenmesi değil, onları kuşatan çevreyi günlükler, kameralar ve zihin haritalarıyla aktaracak gönüllülerden alınacak bilgiler de projede büyük önem taşıyor. Brand, çalışmayı başlatma nedenlerini şöyle açıklıyor: "Bölünme, kentlerde parçalanmış mahalleler, bölgeleri ikiye bölen çitler, sınırlar veya onları işretleyen bayraklar, giriş kapıları şeklinde somutlaşıyor. Binaların bölünmeyi belli edecek şekilde süslenmesi, işaretlenmesi veya planlarının değiştirilmesi de bu mekansal göstergeler arasında. Beyrut ve Lefkoşa gibi kentler bize, yapılaşmış çevrenin insanları birbirinden ayırarak radikalleşmeye olan eğilimlerini arttırabildiğini, ya da tam tersi daha ‘dost canlısı' ortamlar yaratarak bölünmeleri engelleme gücüne sahip olduğunu gösterdi. Yani kent ve mimarlık sadece sosyal durumun brir aynası değil, aynı zamanda onu etkilemeye ve pekiştirmeye de yarayabilir."

Sosyal eğilimler ve kentsel çevrenin farklı dokulara sahip kentlerde farklı özellikler gösterip göstermediğinin incelendiğini belirten Brand, "Bu çalışma bize, giderek kötüye giden ilişkiler ve bölünen kentlerin durumunu düzeltebilecek ve daha kararlı sosyal yapılar oluşturacak ipuçları verebilir."

Bölünmüş Kentler