Gündem

Konut

Tarih: Ocak 2009 Derleyen: Deniz Boran
Konut Sunumu


Konut sunumları konut gereksinimine karşılık gelen, kar amacı gütmeyen konut sunumu ve spekülatif konut sunumu olmak üzere iki farklı şekilde yapılır.

Bireysel konut üretimi, kamuya lojman üretimi, belediye ortaklıklı konut üretimi ve Toplu Konut İdaresi'nin orta ve düşük gelir grubuna yönelik olarak ürettiği konut oluşumlarını kapsayan kar amacı gütmeyen konut sunumunda projenin büyüklüğüne bağlı olarak taşeron ya da müteahhit bir firma ile yapılan bu tür konut çalışmalarda kar, ucuz işgücü, uygun üretim teknikleri yoluyla elde edilir. Spekülatif konut sunumu denen sunum türü ise bir nevi toprak rantının bir sonucu olup satma amacıyla konut üretim faaliyetidir ve bunlarda sunumunda üreticinin piyasa koşullarında talep yaratacağını düşünülerek hareket edilir.

Piyasaya sunulacak olan konutun maliyetini etkileyen etmenler arasında inşaat kesimindeki üretim faktörlerinin maliyetinin yanı sıra ipotek faiz oranları da denen çok genel bir tabir ile de para politikalarındaki gelişme ve değişmelerden de etkilenir. İpotek faiz oranları ile konut üretim hızı arasında ters bir orantı bulunur. Uzun vadeli ve sabit ödemeli kredilerden yararlanılarak alınıp satılan konut talebi reel faiz oranlarındaki değişmelere de duyarlıdır. Aynı durum kredi maliyetinin artacağı gerekçesiyle faizlerin arttığı dönemde konut yatırımlarını azaltan üreticiler için de geçerlidir.

İlhan Tekeli'nin 7'ye ayırdığı konut sunum biçimlerine değinecek olursak bunlar:
Bireysel Üretim
- Yapı Kooperatiflerinin Üretimi
- Yap - Satçı Üretim
- Toplu Konut Şirketleri
- Yapı Kooperatifleri Ve Yerel Yönetimler Ortaklığı İle Üretim
- Bireysel Gecekondu Üretimi
- Yarı Örgütlenmiş Gecekondu Üretimi

Bireysel konut üretimi, 1930'lara denk gelen kentleşme hızının yavaş olduğu dönemlerde arsa fiyatlarının konut maliyetinde önemli bir payının olmadığı, konut üretimin yerli malzeme, geleneksel yapım yöntemleri ve yerel yönetimlerden altyapı talebinde bulunmadan geliştirildiği süreç kentleşme hızının artması, arsa fiyatlarının yükselmesi ile bireysel konut üretiminin yalnızca üst gelir grubuna dahil olanların kullanabildiği bir yapıya dönüşürdü. Kent toprağının pahalılaşması ve İstanbul toprağını daha da değerli hale getiren imar hareketleri toplumsal ve ekonomik ilişkiler ağına henüz tutunamamış dar gelirli kesim için bireysel konut üretimini imkansız kılarak amacı yalnızca kentte geçici olarak bir yer edinme olan ilk dönem gecekondu üretimini devreye soktu. 1970'lerin ikinci kuşak gecekondu oluşumları ise aflar ve altyapı hizmetleri ile ilişkilendirmeler sonucu bir konut piyasası yarattı. Asıl dönüm noktası ise büyümeye devam eden kentin gecekondu bölgelerini de içine alacak şekilde gelişmesi ile bu alanlardaki kentsel toprak rantının dönüşmesi sonrası oldu. Kat Mülkiyeti Yasası'nın ardından 2981 Sayılı İmar Affı Yasası'nın çıkması bu alanlarda iyileştirmeyi değil, dönüşümü hazırladı. Değişim değeri ön plana çıkan gecekondu alanları bu yolla ranta endekslendi ve kent merkezleri kat karşılığı yap saçtı müteahhitlerin elinden çıkan apartman yığınına dönüşerek yeni bir rantiye sınıf oluşturdu.

1981- 1984 yılları arasında konut arz ve talebinde görülen düşüşün nedeni ise 24 Ocak ekonomik krizi ve 12 Eylül yönetimi dönemlerine denk gelen faizlerin serbest bırakılma süreçlerinde vadeli mevduata yapılan yatırımların konuta yapılacak olandan daha karlı oluşudur. Konut üretiminin büyük oranda gerilediği 1981 yılının sonrasında 1984 yılında Toplu Konut Fonu kredilerinin devreye girerek getirdiği konut sunum modeli ile toplu konut projeleri hareketlendi ve holdingleşen toplu konut şirketlerinin yanı sıra büyük ölçekli kent parçalarını geleneksel, alışılagelmiş biçimde üretmek üzere birlikler biçiminde örgütlenen konut kooperatifleri, kent kooperatifçiliğini de oluşturdu.

Bu dönem sonrasında hızla artan konutların üreticisi ise üst-orta sınıflar için özel yaşam alanları üreten örgütlü büyük sermaye şirketleri oldu ve sektörde ağırlıklarını arttıran bu şirketlerin kendi kar güdülerine dayalı lüks konut üretimine kaydıkları süreci de beraberinde getirdi. 1984 sonrasından günümüze kadar gelen süreçte bu şirketler toplu konut türü büyük ölçekli projeleri arsa edinip üretimlerini kendi arsaları üzerinde gerçekleştirir hale geldi.


Konut
Konut
Gündem Arşivi
Dönem için hazırlanan gündemlerin listesi aşağıdadır. Ayrıntılarına ulaşmak istediğiniz gündem başlığını listeden seçiniz.