Kaynak: Crimsontider.com
Modern bir stadyum çoğunlukla açık hava sporları, konserler, etkinlikler için kullanılan, kısmen ya da tamamen, seyircilerin ayakta ya da oturarak etkinliği izlemelerine olanak tanıyacak şekilde tasarlanmış bir strüktür ile çevrelenmiş, bir saha ya da meydandan ibaret olan mekan ya da müsabaka yeridir.
Stadyumun Tarihçesi
Kelimenin orjinali Yunanca bir kelime olan ve 180-200 metreye denk gelen bir Yunan uzunluk ölçüsü olan "stadion"dan gelir. Bilinen en eski stadyum Yunanistan, Batı Peloponnese'de yer alan, MÖ 776 yılına kadar antik çağların Olimpik Oyunlar'ının düzenlendiği Olympia Stadyumu'ydu. Başlangıçta "oyunlar" tek bir etkinlikten oluşuyordu: Stadyumun genişliği boyunca yapılan bir sürat koşusu. Bundan dolayı Olympia Stadyumu'nun genişliği yaklaşık olarak 190 metreye denk gelen bir uzunluk ölçüsüne göre ayarlanmıştı. Koşu parkurlarının 180-200 metreye göre standardize edilmesi işlemi de Romalılar tarafından yapıldı. Yunan ve Roma Stadyumları pek çok antik şehirde bulunuyordu, muhtemelen en ünlüsü de Roma'da yer alan Dominitian Stadyumu'ydu.
Modern Stadyum
Stadya olarak adlandırılan kubbe şeklindeki stadyumlar geleneksel stadyumlardan kendilerini çevreleyen çatıları ile ayırt edilirler. Genişlikleri ve tasarımları genellikle açık hava sporlarının yapılmasına elverişli olacak şekildedir. Bazı stadyumlar kısmi çatılara sahiptir ve bunların bir kısmı da hareketli bir sisteme sahiptir.
"Stadyum" terimi çoğunlukla futbol, Amerikan futbolu, Beyzbol, İrlanda Futbolu (Gaelic football), Fırlatma (Hurling), Ragbi (Rugby) ve diğer geniş alan sporlarının yapıldığı yerler için kullanılma eğilimindedir. Duke Üniversitesi'ndeki Cameron Kapalı Stadyumu olarak adlandırılan basketbol sahası ve şu anda yıkım aşamasında olan, NHL (Amerika Ulusal Hokey Ligi) Chicago BlackHawkes'ın ve NBA (Ulusal Amerikan Basketbol Ligi) Chicago Bulls'un evsahipliğini yapmış olan Şikago Stadyumu'nu da içeren istisnalar vardır.
Kaynak: Soccer World Cup 2010
Tasarım Kriterleri
Farklı spor dalları farklı büyüklük ve şekilde alanları gerektirir. Bazı stadyumlar tek bir spor dalına yönelik tasarlanırken, özellikle hareketli (geri çekilebilir) oturma yerleri olan diğerleri, farklı etkinliklere ev sahipliği yapabilirler. Özel olarak futbol için tasarlanmış stadyumlar Avrupa'da, İrlanda Oyunları (Gaelic Games) stadyumları İrlanda'da yaygınken, Amerikan Futbolu ya da Beyzbol için tasarlanmış stadyumlar sıklıkla Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunur. En sık görülen ve bazı ödünler verilmesine rağmen genelde oldukça iyi çalışan çoklu kullanım tasarımı, etrafında bir koşu parkuru bulunan futbol sahası şeklindedir. Asıl zorluk oturma yerlerinin sahaya, özellikle de sahanın uçlarına olan uzaklığının iyi bir şekilde ayarlanmasındadır. Torino'daki Delle Alpi Stadyumu'nun koşu pisti, Juventus FC hayranlarının ısrarlı şikayetlerinden sonra kaldırılarak stadyum yeniden düzenlenmiştir.
Bazı küçük stadyumlarda, uç kısımlarda oturma yerleri bulunmaz. Stadyum bütün çevrede oturma yerleri olduğu zaman oval, bir ucu açık olduğunda ise atnalı şeklini alır. Bütün bu üç düzenleme şekline özellikle Amerikan kolejlerinin futbol stadyumlarında (açık, oval ve atnalı şeklinde) sık rastlanır. Dikdörtgen şeklindeki stadyumlara özellikle futbol için tasarlanmış, dört açıklığı ve dört yönde darklı oturma yerleri bulunan stadyumların çoğunlukta olduğu Avrupa'da sık rastlanır. Bu farklı şekil ve tasarımlar stadyumun tarihinde farklı zamanlarda sıklıkla inşa edilmişlerdir. Avrupa futbol stadyumlarının oldukça ayrı olan karakteri, bu mekanların izleyiciler tarafından orada bir etkinlik olduğu zamanlardakinden daha çok ziyaret edilmesine, mekanın kendisinin görülmeye gelinmesine neden olan, artan bir açık alan hobisine dönüşmüştür. Son yıllarda Avrupa'da tamamen yeni oval stadyumlar inşa etmek, gelenekçilerin bu hafif tasarımların, yerlerini aldıkları eski stadyumların karakterini eksilttikleri yönünde eleştiri yapmalarına neden olmuştur.
Kaynak: Edinburgharchitecture.co.uk
İzleyici alanları ve oturma yerleri
"All-seater" bir stadyumun bütün seyirciler için oturma yeri vardır. Diğer stadyumlar bazı seyircilerin ya da tüm seyircilerin etkinliği ayakta izleyecekleri şekilde tasarlanmıştır. Zayıf stadyum tasarımı, Hillsborough felaketi ve Heysel Stadyumu felaketi gibi büyük kazalara neden olmuştur. Bunlardan dolayı FA Prömiyer Ligi ve FİFA Dünya kupası, maçlarda bütün seyircilerin oturmasını şart koşar.
Bir stadyumun izleyici alanları özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde genellikle açık tribün, İngiltere'de ve bazı Amerikan beyzbol sahalarında ise "sıra" terimine bir alternatif olarak genellikle balkon şeklinde tanımlanır. Başlangıçta yalnızca ayakta izleme alanları bulunurken, bu alanlar artık oturma alanları ile donatılmışlardır.
Birçok stadyum her etkinlikte binlerce Dolar karşılığında devamlı müşterilerin kullanımına uygun şekilde yapılmış, lüks odalara sahiptir. Bu odaların sayısı 10'dan az, ya da alana bağlı olarak 30'a kadar çıkabilen seyirciyi barındırabilir. Lüks odalar Süper Kupa gibi etkinliklerde yüzlerce bin Dolar'a mal olabilir.
Spor Tesisleri