Ahmet Ş., Ocak 2004'te Bakırköy ilçesinde 13 bin YTL'ye aldığı dükkanı 11 Mayıs 2005'te 53 bin yeni liraya sattı. Alış ve satış fiyatları arasındaki fark düşüldükten sonra 24 bin yeni lira vergiye tabi tutar çıkarıldı.
Ahmet Bey'e 6 bin yeni lira değer artış kazancına bağlı Gelir Vergisi, bir o kadar da vergi ziyaı cezası kesildi. Ayrıca yıllık yüzde 36 gecikme cezası tahakkuk ettirildi. Gayrimenkul alım satımındaki vergi kaçağının yüzde 99'u bulması üzerine harekete geçen Maliye, tapu kayıtlarını didik didik inceliyor. Denetmenler, alınıp satılan mülklere Gelir Vergisi tahakkuk ettiriyor. Ahmet Bey'in başına gelenleri 112 bin İstanbullu yaşayacak. Maliye 1 milyar YTL'lik vergi geliri bekliyor.
Vergi kaçıranları, taşınmaz satışında tapuda doldurulan 1 No’lu harç beyannamesi ele veriyor. Bu beyannamede konutun alım tarihi, alış fiyatı ile satış tarihi ve satış fiyatı net olarak yazılıyor. Değer artış kazancı sadece son dört yıl içinde alınıp satılan taşınmazlardan alınıyor. Eğer satış dört yılı aşarsa değer artış kazancına bağlı Gelir Vergisi doğmuyor. Bu sebeple 2004 yılı için başlatılan inceleme 2001 ile 2004 yılları arasında alınıp satılan gayrimenkulleri kapsıyor. 2004 yılı satış işlemleriyle ilgili inceleme bitirilince 2005, ardından bu yılki tapu kayıtları incelenecek. Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80/6. maddesi dört yıl içinde ev, arsa veya arazisini satanlardan değer artış kazancını beyan ederek Gelir Vergisi ödenmesini öngörüyor. Süre dört yılı aşarsa bu vergi doğmuyor. Kanunu bilmemek mazeret sayılmazken, veraset veya hibe yoluyla elde edilen taşınmazlar bu kanun kapsamına girmiyor.
Tapudaki 112 bin 53 belgeye bakarak inceleme raporu yazmaya başlayan vergi denetmenleri gecikme zammı, vergi ziyaı ve cezasıyla birlikte ödenmesi gereken meblağı belirliyor. Satıcının, vergi borcundan, ödeme tebligatını aldığında haberi olacak. Denetmenler, tapuda kendi imzasını taşıyan noter tasdikli belgelere dayandığı ve vergi kanunu açık olduğu için ödeme emri çıkaracakları satıcılardan etkili bir itiraz beklemiyor. Gelir İdaresi Başkanlığı bu çalışmayla tapu dairesinde gerçekleşen işlemlerin tamamını mercek altına aldı. İncelemede, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın tapu dairelerindeki işlem bilgilerini elektronik ortamda topladığı veri ambarından faydalanılıyor. İstanbul’daki çalışmayı yürüten denetmenler, elektronik ortamda kayıtların tutulmasının bütün işlemlerin tespit ve incelenmesine imkan verdiğini söyledi. Elektronik veri ambarı sayesinde ilk defa rastgele inceleme yerine tek tek inceleme yapılmaya başlandı.
Değer artış geliri nasıl hesaplanıyor?
Gelir Vergisi Kanunu 80/6. maddesine göre elde ediliş şekli ne olursa olsun (veraset ve hibe hariç) arazi ve binalar iktisap tarihinden başlayarak dört yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancı sayılıyor. Elde ediliş bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsü’nce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak hesaplanıyor. Bu endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının yüzde 10 veya üzerinde olması şartı aranıyor. İncelemenin yapıldığı 2004’te değer artış kazancının 12 bin YTL’lik kısmı vergiden istisna sayılıyor. Bu istisna oranı her yıl için ayrı tespit ediliyor.