Kaynak: Metropolis Magazine Fotoğraf: Ezra Stoller/Esto

Eliot Noyes’un New Canaan, Connecticut’ta ailesi için inşa ettiği ev hakkında herkesin ilk söylediği, banyoya gidebilmek için dışarıya çıkmanız gerektiği. Mimar ve endüstriyel tasarımcı Noyes, 1954’te kamusal ve özel hayatı birbirinden tamamıyle ayırdı. Yatak odaları ve banyolar avlunun bir yanında, mutfak, oturma ve yemek odalarıysa diğer tarafta yer alıyordu. Dört çocuktan üçüncüsü olan Fred Noyes, “Arkadaşlarımıza, bir taraftan diğerine tünel olduğunu söylerdik.” diyor. Aslında dışarıdaki bu kısa, korunaklı ve radyatörlerle ısıtılan bir taş döşemeden diğerinde geçerek devam eden yürüyüş o kadar da sorun değildi. Kardeşi Eli, “Bir de kar yağarken deneyin,” diyor. “Ayakkabılarınızı çıkartın, 10 saniyeliğine kara koşun ve geri gelin. Gerçekten soğuk ve ferahlatıcı bir his. Eskiden bunu hep yapardık.” Bununla beraber, Marcel Breuer’in müşterisi Edith Hopper benzer bir ev istediğinde, Noyes’un tasarımının basitliğini talep etmiş, ancak aradaki geçidin kışın kapatılabilmesini istemişti.

Bugün, kahvaltıdan önce bu tür bir mücadele isteyen ev sahiplerinin sayısı daha da az. Fred, zeminde tavana kadar cam ve ahşap kaplama evleri gösterek “Buraya taşındığımızda, bunların hiç biri yoktu.” diyor. Ev, parsel sınırına kadar temizlenmiş bir arsada, bir tepenin üzerinde yer alıyor ve etrafındaki çam ağaçları sayesinde yoldan gizleniyor.

On yıllardır gündemde olmadıktan sonra, Noyes Evi, bugünlerde dikkate ihtiyaç duyuyor. 1977’de ölen Eliot Noyes’un eşi ve iç mimar Molly Noyes, hala bu evde yaşıyor, ancak kendisi artık 90 yaşında ve çocukları artık bir plan yapmaları gerekiğini fark etmiş durumdalar. Fred, evi Philip Jonhson’ın yaptığı gibi korunması ve bakılması için bağışlayacak durumda olmadıklarını söylüyor. Bu nedenle kendilerine evi satmak, 6 dönümlük araziyi bölmek ya da kararı pazara bırakmak gibi konularda sorular sormaya başlıyorlar.

Patlamakta olan konut pazarının küçük, eski ve garip olana pek de nazik davranmadığı bir bölgede, bu sorulara, bolca kötü cevap geliyor. Ev tehdit altında değil, çünkü ev sahipleri, evi gelen en yüksek teklife satmaktan daha iyisini düşünebiliyorlar. Noyes’un 10 evinden 5 tanesi yıkılmış ya da tanınmayacak kadar başkalaşmış. Bu 5 eve, ailenin Lambert Road’daki 1947 tarihli evi de dahil. Ancak problem şu ki, bir kurtarıcı arayan, bilinmeyen bir ikonun, ya yeniden toplumun gözü önüne yerleştirilmesi ya da aslında bunun yalnızca bir aile kurmak ve yetiştirmek için bir mekan olduğunun farkına varılması gerekiyor.

New Canaan’ın öneminin kabul edilmesi gittikçe hızlanıyor. Bugünlerde New Canaan Tarih Topluluğu tarafından düzenlenen modern konut turları için biletler tükeniyor. İçeriği Breuer, Gores, Johansen, Johnson ve Noyes olan “The Harvard Five” kitabı yeni yayınlandı ve Phaidon bu sonbaharda, mimarın eski bir çalışanı Gordon Bruce tarafından hazırlanan mimarın monografisini yayınlayacak. Ancak eskiden sayıları 100’ü bulan modern evler eksilmeye devam ediyor.

New Canaan’daki en ünlü yapı Johnson’ın Cam Evi’dir ve 1949 tarihli yapı, ulusal tarihi miras alanı olarak önümüzdeki bahardan itibaren kamuya açılacak. Ancak aslında Cam Ev, çimenliğe bakan penceresiz bir evde yatak odası olan eşcinsel bir adam için cam bir kutuydu. Modern ev hayatı için bir örnek olarak, kimi ilgili niteliklerden yoksun. Ancak, yüzyıl ortası modern konutunun pratik Amerikan ailesi örneği olarak görülebilecek Noyes Evi böyle değil. Aslında Noyes da, Farnsworth, Gropius ve Lovell gibi Panteon’da yer alabilirdi. Ne de olsa bunlardan hiç biri 6 çocuklu bir aileyle birlikte gelen eylem zengiliğinden nasibini alarak inşa edilmemişti...


Kaynak: Metropolis Magazine Plan: Eliot Noyes & Associates Fotoğraf: Sally Andersen-Bruce

Noyes Evi’nde 4 çocuk ve ebeveyinleri için 5 yatak odası bulunuyor. Mutfak, büyük, açık oturma-yemek odasıyla o zamanlar için devrim niteliği taşıyan geçişle iletişim kurabiliyor. Eliot’ın çalışma odası, şöminenin hemen arkasında ve kitaplık da bacanın içine gömülü olarak tasarlanmış. Avludaki Alexander Calder heykeli, sanattan çok ailenin diğer küçük finoları gibi bir ev hayvanını andırıyor. Mimarın kızı Derry Noyes, tüm bu nesnelere çok alıştıklarını, hatta küçük bir çocukken evcil hayvanlarını Calder’ın üzerine koyduğunu söylüyor.

Noyes, çocukları, hayvanları, kayakları, müzik derslerini paketlemek için en özenli düzeni seçmiş. Harvard’da hocası, bir kerelik ortağı ve New Canaan komşusu olan Breuer, “çift çekirdekli” plan şemasıyla ünlüdür, ancak Noyes bu fikri en açık şekilde ifade eden mimardır. Onun kutusu, ön ve arka taraflarda yerli taştan duvarlarla sarılarak korunmuştur ve bir tarafta, cam duvarlar arasında kamusal mekan yer almaktadır. Diğer tarafta, banyoları saklayan opak duvarla cam duvarlardan biri arasında yatak odaları bir koğuşu andıracak biçimde sıralanmıştır. Aralarında ise, kayan iki çift ambar kapısıyla binayı saran ormana açılabilen ya da kapanabilen avlu yer almaktadır. Ve hepsi bu... Noyes Life’ta ev hakkında şöyle yazıyor: “Bu düzenleme eve, beraberindeki araçları ve karmaşıklığıyla tüm aile aiktivitelerine baskın olan, görsel bir açıklık sağlıyor ve böylece burada süren her türlü yaşam için bir tür düzen sağlıyor.”


Kaynak: Metropolis Magazine Fotoğraf: George Silk/Getty Images

Elbette mimarlık herşeyi tek başına düzenleyemezdi. Noyes ailesinin çocukları, bir tür sevgi dolu kızgınlıkla, evdeki düzeni korumak için gereken bakımı hatırlıyorlar. Evin, Progressive Architecture ve Architectural Record tarafından ödüllendirilmesinin ardından, öğrenciler yapıa bakmak için gelmeye başlamışlar. Noyes ailesinin en büyük çocukları Merdiee Brust, Modern Konut Günü’nün kendilerini oldukça zorladığını söylüyor ve ekliyor: “Anneme göre herşey kesin olarak olması gerektiği gibi olmalıydı, çünkü biliyordu ki insanlar her yüklüğü, her banyo dolabını açacaklardı.”

“Bazen ‘Neden bizim garaj girişimizde de bir basketbol potası yok?’ diye sormak isterdim.” diyor Eli. “Bizim girşimiz döşeli değildi ve bizim bir garajımız yoktu. O günün tasarım kültürü çok farklıydı. Herkes güzel bir elbise ya da Herman Miller’ın son koltuğuna sahip olmayı öylesine ciddiye alıyordu ki...” Bugün Eli bir film yapımcısı, Fred bir mimar ve Derry bir grafik tasarımcısı.

Derry grafik tasarım okuluna gittiği dönemde, sınıf arkadaşlarının işi ve günlük hayatlarını birbirinden ayırabildiklerini görünce şok olmuş. Ödevleri, işlerinin tarzları vardı ancak yaşam alanlarında aynı derecede estetiğe dikkat etmiyorlarmış. Ebeveyinlerinin arkadaşları Eames’ler, George and Jackie Nelson, Rand’lar, Alvin Eisenman ve eşi olan Derry’nin evinde, yemek sonrası eğlencesi olarak üstüste Eames filmleri izlenirmiş. O günlerde tasarımın hayatın her alanında olması sıradışı bir durum değildi.

Eliot Noyes neden arkadaşları kadar ünlü değil? Noyes, 1947’de New Canaan’da inşa ettiği evle Harvard Beşlisi’ni buraya çekmiştir. Museum of Modern Art’ta endüstri ürünleri küratörüyken, Eero Saarinen ve Charles Eames’in kariyerlerini, onlara 1940’ta onlar için bir ilk olan “Ev Mobilyalarında Organik Tasarım Ödülü”nü vererek başlatmıştır. Kendisini destekleyen yönetici Thomas J. Watson Jr. ile birlikte, IBM şirketiyle tasarım ilişkisinde devrim yapmış, Paul Rand’a grafikler, Eames’lere film ve sergiler ve Breuer, Gordon Bunshaft, Mies, Paul Rudolph, Saarinen ve daha bir çok mimara binalar için iş verilmesini sağlamıştır. Benzer hizmetleri Mobil ve Westinghouse içinde yapmıştır.

“Babam kollektif kültür tarafından ezilmiyordu, ama onun babamı aşağı çektiğini biliyorum. Her akşam yorgun ve bitkin bir şekilde eve gelir ve doğru çizim tahtasına geçip misafirhaneyi tasarlamaya başlardı.” diyor Eli. “Burası onun kollektif siyasetin olmadığı tek yerdi.” Noyes, IBM’le çalışmaya başlamadan önce bir çok ev tasarımı yapmıştır. 1956’dan sonra, konut üretimi yaklaşık yılda bire düştü.

Çocukluğun geçtiği evi bırakıp gitmek zordur. Noyes ailesinin üzerinde bir de tasarım tarihinin yükü var. Geçtiğimiz 6 ay içinde, pek de fazla olmayan seçenekleri gözden geçirmişler. Öncelikle düşündükleri, evi korumak ve babalarının (aynı zamanda modernizmin) mirasını korumak. Aile evin kamusal bir amaca hizmet edip edemeyeceğini ve daha da önemlisi etmesinin gerekli olup olmadığını ve yapıyı kamulaştırmanın ya da görünüşünü korumanın fiyatını nasıl etkileyeceğini düşünmek zorundalar.

Riskin büyük bölümü, şimdi değil o zaman ayakta durmaktı. Gores’un eşi Pamela Gores, küçük kızının bir gün çok kızgın bir şekilde okuldan eve döndüğüü anlatıyor. “Okula Breuer, Noyes’un oğullarıyla birlikte gidiyordu. Okulda hepsinden evlerinin resmini yapmaları istenmişti. O Gün eve geldi ve ‘Bizden başka herkes geçti.” dedi. Öğretmen, ‘Kimse böyle bir evde yaşıyor olamaz!’ demişti.”


Kaynak: Metropolis Magazine Fotoğraflar: Ezra Stoller/Esto (1956) / Sally Andersen-Bruce (2006)

Lincoln, Massachusetts’teki Gropius Evi, karşılaştırmak için ideal bir örnek. Büyük bir uluslararası izleyici kitlesine sahip, ancak fonları kısıtlı. Bayan Gropius’un tüm parasını buraya bağışlamasına karşın, maddi kaynakları yeterli değil.

Noyeslar’ın çok fazla parası olmadığı için, bir vakıf kurabilir ve bağış toplamaya çalışabilirler. Kar amaçlı olmayan bir kurulula bağış yapmak, vergi konusunda da olumlu sonuçlar doğuruyor. Mimarın eskiden birlikte çalıştığı firmalar ver eski yöneticileri de bariz bir kaynak gibi görünüyor. Bir çoğu, iş antlaşmaları yapılmadan önce bu eve gelmişti. Noyes bu evi müşteriler için bir vitrin gibi kullanırdı.

Daha gerçekçi bir olasılık evi niteliklerini anlayabilecek bir alıcıya satmak olabilir. Ancak kanunlarla sınırlanmış bu tip konutların pazardaki yeri belirsiz. Ev üzerindeki kısıtlamaları azaltmak evin değerini düşürecekmiş gibi algılanıyor, ancak sorun bu değil. Yalnızca bir alıcı bulmak daha uzun sürüyor. Ancak evi çok seven birini bulsanız bile tipik olarak fiyat önemli oluyor.

Hodgsonlar, Cam Ev’in tam karşısında yer alan aile evleri için yenileme sınırlamaları getirmeyi yeni tamamlamışlar ve ev mayısta piyasaya çıkmış. Kısıtlamaları uygulamak üzere, Ulusal Koruma Kurulu’nu seçmişler. Kurallar, yenilemenin gerekliği olduğu ancak ev sahibinin bu tamir işlerini gerçekleştirmediği durumlarda, hamilin harcamalar için, mülkü ipotek ederek, müdahale etmesine izin veriyor. Daha büyük tartışmaları çözmek içinse her kontratta olduğu bir bilirkişiye gidiliyor. Brooke Hodgson, “Bizim evimiz, içeri girdiğinizde, önden eskisi gibi görünecek. Oysaki gelecekteki ev sahiplerinin, daha kapalı olan yatak odalarında oldukça alanı olacak.” diyor. “Bu evler oldukça yaşanabilir, Philip Johnson’ın Cam Ev’i gibi değiller. O yalnızca bir araçtı. Noyes Evi’yse gerçekten işliyordu. Bir aile burada büyüdü. Bu çalışan bir ev.”

Noyes Ailesi, eğer evi satmak zorunda kalırlarsa, modern koruma ağlarının kendilerine doğru bir alıcı bulmak konusunda yardımcı olacağını umuyorlar. Fred Noyes şimdiden, evin satılabileceği dedikodularını duyan bir kaç kişiden telefonlar almış. Bazı yüzyıl-ortası meraklıları, New Canaan Tarih Topluluğu’nun yöneticisi Janet Lindstrom’a “Modernler”in satışa çıkması halinde kendilerine haber vermesi için çoktan not bırakmışlar.

Diğer bir seçenek, 3 dönümlük parsellerden oluşan bir yerleşimde, 6 dönüm üzerine kurulmuş olan evin arazisini bölmek ya da evi ve arazisini ayrı parseller olarak satmak. Büyük ihtimalle, kısıtlamalarla, yandaki boş parsele, Noyes arazisi ele geçirecek dev bir bina yapılması engellenecektir. Eğer riskin bir bölümünü üstlenmeye hazır bir ortak bulunabilirse, aile ikinci parseli de kendileri tasarlayabilir. Ne de olsa, Fred bir mimar. New Canaan’da boş bir üç dönümlük arazi 2 milyon Dolar gibi bir paraya satılabilir.

Tüm bu fikirler hala masanın üzerinde ve Noyes Ailesi bir yansan daha fazla bilgi topluyor. Ancak bütün bunları düşünürken, yapmayacakları bir şey kesin: “Elbette evi, onu yıkıp yerine bir McKonut yapacak bir müteahhite satmak istemiyoruz. Bu bizim için Akropol’ü yıkmak demek...”