Cumhuriyet döneminin ilk sanayi yapılarından Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası’nın 5 adet tarihi yün depoları, nedeni belirlenemeyen eş zamanlı çıkan bir yangında 31 Temmuz 2006 günü yok olmuştu. Bu alanda yapılacak olan proje ile ilgili araştırmalarımız ve görüşmelerimiz sonucu edindiğimiz bilgilere göre, sözü geçen yün depolarının konsept tasarım ve restorasyonu sırasında, koruma kurulu tarafından tescil edilmemiş olmasına karşın mevcut hali korunarak çay evleri olarak kullanılması düşünülmüş. Tarihe saygılı ve kentsel çevrenin yeni ve geleceğe dönük bir vizyon kazanması adına avan projesi Hakkı Önel ve Güven Şener tarafından hazırlanan Atatürk Kültür Merkezi&Merinos Kültür Parkı Koruma ve Yenileme Projesi’ni Arkitera.com’da ele aldık.

Günümüzde, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de “kentsel dönüşüm projeleri” önem kazanıyor. Mevcut yapı stoğunun iyileştirilmesi ve yenileme olgusuyla sıkça karşılaşılıyor. Bu bağlamda, kentin olumsuz ve plansız gelişme göstermiş kentsel örüntü alanlarını olumlu yönde tetikleyecek yöntemlerin kullanılması gerekiyor. Bazen ekonomik ömrünü tamamlamış yapıların işlevleri değiştirilerek nitelikli ve kaliteli yeni bir değer oluşturulabilirken, bazı durumlarda da var olanı kaldırıp gereğinde yeniden inşa etmek ve kente yeni eklemlemeler yapmak çağdaş bir planlama yöntemi olarak kabul görüyor.



Kentsel örüntüye, bu doğrudan yapılan müdehaleler, genellikle değişik işlevlerde hizmet verecek çeşitli büyüklüklerdeki fiziksel mekanların kazanılmasını sağlıyor. Bu görüşler doğrultusunda, Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından, Sümerbank Merinos Yünlü Dokuma Fabrikası’nda bulunan 55 yapıdan, 1938 yılında yapılmış olan Müdüriyet, İplik İşletmesi, Laboratuar, Puantörlük, Tabldot-Misafirhane, 1944 yılında yapılan Müdür Evi ve 1955 yılında inşa edilen Su Deposu korumaya alındı.

Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2001 yılında bu alanı da içine alacak şekilde “Bursa Kültürpark ve Çevresi Planlama ve Tasarım Yarışması” konulu ulusal ölçekte 25 proje ile katılımın sağlandığı bir yarışma açmıştı. Bu yarışma sonucunda, alana ilişkin jüri notlarında, Merinos ağaç dokusunun olabildiğince korunarak “kültür, sanat ve rekreasyon alanı” biçiminde işlevlendirilmesi benimsenmişti.

“Bursa Atatürk Kültür Merkezi ve Merinos Kültür Parkı”, koruma kararları ve kamu yararı kavramı ile doğrudan örtüşen ve hemen yakınındaki iş merkezleri ve gecekondu alanlarının planlı gelişimini olumlu yöde tetikleyecek çok önemli bir kentsel dönüşüm projesi olarak görülüyor.

Fotoğraf: Faruk Tuncer

Fotoğraf: Faruk Tuncer

Bursa-Merinos Kentsel dönüşüm projesinde konsept tasarımından önce, rölöve çalışmaları ve ayrıntılı ağaç rölövesi yapıldı. Rölöve ve belgeleme çalışmaları, YTÜ Öğretim Üyeleri Prof. Dr. İsmet Ağaryılmaz, Yrd. Doç. Dr. Faruk Tuncer ve Restorasyon Anabilimdalı tarafından yapıldı. Rölöve çalışmaları sırasında, ileriye dönük belge olması için yıkılacak olan yapıların da fotoğrafları ile birlikte rölöveleri hazırlandı. 1/1000 ölçekli ağaç rölöve planı yapıldı ve mevcut bitki örtüsünün iyileştirilmesi ne ilişkin “Bilimsel ve Teknik İnceleme Raporu’na dayalı ağaç revizyonu da diğer rölöve restitüsyon projeleri ile birlikte kurula sunuldu. Sağlıklı gelişme gösteren tüm ağaçlar tescillendi. Restitüsyon projesi yapılması gereken 13 binanın taşıyıcı düzeni, yapın yöntemi ve malzeme analizleri, sistem detayları, yerinde alınan katot örneklerle, zemin sondaj sonuçları, kolon ve kirişlerde darbe testleri ile mevcut donatıların arşivde bulunan 1938 yılındaki projelerle karşılaştırmalı analizleri yapılarak kurula sunuldu. Tüm bu çalışmalar sonunda, Prof. Dr. Hakkı Önel ve Güven Şener tarafından Büyükşehir Belediyesi ile Koruma Kurulu tarafından da uygun görülerek yeni işlevler bağlamında, merinos imajının külleri üzerinde kurgulanan ve onu tekrar alevlendirecek olan konsept tasarımı yapıldı. Tasarım, yeni bir kentsel mimari kimlik yaratırken kullanım bütünselliği, işlevsel ilişkiler, mevcut yapı kabuğu ile örtüşen mekan kurgusu, yapısallık, mekanlar arası yapılaşma oranları, sürdürülebilir malzeme seçimi ve kentsel kimlik ile uyum gibi temel tasarım yaklaşımları ile kurgulandı.

Projede, Cumhuriyet tarihine ışık tutan ve belge niteliği taşıyan Merinos Fabrikası, yapıları ve bitki örtüsü, mevcut fiziksel mekan özelliklerini bozmayacak biçimde, içindeki özgün kimliğini koruyan donanımları (sanayi makinaları, mobilyalar, yönlendirme-uyarı levhaları gibi...) ile birlikte işlevlendirildi.



Projede, Koruma Kurulu tarafından tescillenen yapılardan İplik İşletmesi, Kongre ve Fuar Merkezi olarak kullanıldı. Soğutma Kulesi, Kafe ve Gezinti Alanı olarak kullanılırken, su kulesi seyir kulesine dönüştürüldü. 1944 yılında inşa edilmiş olan Müdür Evi, Alakart Lokanta olarak işlevlendirildi. Puantörlük yapısı, danışma, yemekhane ise nikah salonu olarak düşünüldü.

Koruma Kurulu tarafından tescil edilmemesine karşın üç yapı, belirli üzelliklerinden dolayı proje kapsamında korundu ve değerlendirmeye alındı. Güç Merkezi, içindeki donanımları ile birlikte Enerji Müzesi olarak, Dokuma-Apre İşletmesi de Gençlik ve Çocuk Merkezi olarak yeniden işlevlendirildi. 31 Temmuz 2006 tarihinde yanan Salaş Ambarları’nın, projeye göre, mevcut hali korunarak çay evi olarak kullanılması planlanıyordu. Bursa’ya bu alanda kazandırılması istenen Opera ve Bale Salonu ile Tiyatro Binası, güç merkezi bitişiğinde yer alan ham madde deposunun bulunduğu yerde mevcut yapının gabarisine uygun biçimde tasarlandı ve yapının alan içindeki kütle etkisi diğer yapılarla uyumlu hale getirildi.

Hakkı Önel ve Güven Şener, projenin bundan sonraki akibeti konusunda kendilerinin de bilgileri olmadığını ve yapmış oldukları çalışmanın yalnızca avan proje aşamasında kaldığını belirttiler.

İmaj Galerisi

Vaziyet Planı	Kesit Görünüş	Plan
Analiz Paftası	Maketten Görünüş	Maketten Görünüş
Maketten Görünüş	Maketten Görünüş	Maketten Görünüş
Maketten Görünüş	Detay	Detay
Detay	Detay	Fabrikadan Görünüş
Fabrikadan Görünüş	Fabrikadan Görünüş