Atatürk Kültür Merkezi Alanları Nedir?
Atatürk Kültür Merkezi Alanları olarak belirlenen bölgeler 23 Eylül 1980 tarihinde 2302 sayılı yasa ile kültür-sanat ve rekreasyon alanı olarak tanımlanarak koruma altına alındı. 2302 sayılı yasa AKM Alanı ile ilgili tanımlanacak her türlü planlama, programlama ve diğer kararlar Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi görevlendirilen kurumlardan oluşan Milli Komiteye devredildi. Bu komite bu alanlarla ilk tek söz sahibi kurum durumunda.
Yine bu yasada tanımlandığı şekliyle Atatürk Kültür Merkezi Alanları’nın amacı ve işlevi “Milli Mücadele tarihini, Türk Halk Kültürünü ve Sanatlarını tanıtan yerler ve çeşitli müzeler, çeşitli sahneler ve toplantı salonları, sergi alanları, arşiv ve kitaplıklar, atölyeler ve benzeri yerlerden meydana gelen Atatürk Kültür Merkezi ile Milli Komite’ce saptanacak tesis ve alanlar bulunur. Bunların dışında Atatürk Kültür Merkezi Alanı’na hiç bir yapı yapılamaz” şeklinde tanımlanıyor.
Varolan Atatürk Kültür Merkezi Alanları
Bu tanım kapsamında bugün Atatürk Kültür Merkezi Alanı olan yerler ve kapsaması düşünülen işlevler ise şunlar;
• Birinci Bölge: Eski Hipodrum Alanı – Kültür ve Sanat Bölgesi (Atatürk Kültür Merkezi, Devlet Opera ve Tiyatro Binası ve Kongre Kompleksi);
• İkinci Bölge: Spor Yapıları Alanı (19 Mayıs Stadyumu, Atatürk Kapalı Spor Salonu, vs.) – Spor ve Rekreasyon Alanı (doğal-yeşil alan);
• Üçüncü Bölge: Gençlik Parkı – Rekreasyon Alanı;
• Dördüncü Bölge: Sanat ve Kültür Alanı (CSO ve Çağdaş Sanatlar Müzesi),
• Beşinci Bölge: Ulus Meydanı - Gençlik Parkı Arası – Müzeler Alanı (Cumhuriyet Müzesi, Kurtuluş Savaşı Müzesi, vb.)
Bu alanların ve işlevlerinin saptanmasından sonra bu bölgelere yönelik ulusal yarışmalar açılarak bu işlevlere uygun çeşitli projeler belirlendi. Bu alanların geçmişten günümüze gelişi ise şöyle;
• 1981 yılında AKM 1. Bölgede Filiz & Coşkun Erkan’ın Müze-Sergi-Folklor Binası elde edilerek ve 1987 yılında hizmete açıldı.
• 1992 yılında AKM 4. Bölgede Semra & Özcan Uygur’un CSO Konser Salonu ve Koro Çalışma Binaları elde edilerek, yapının yapım süreci tamamlandı. Yapımı kesintilerle devam ediyor.
• 1995 yılında AKM 1. Bölgede Azize & Özgür Ecevit’in Kongre ve Kültür Merkezi kompleksi projesi birinci seçilerek, uygulama projeleri hazırlatıldı fakat uygulaması yapılmadı.
• 2003 yılından itibaren AKM alanı için yeniden bir tanım ve bu tanımlara göre de oluşum süreci başladı. Değişik kurumların temsilcileri aracılığı ile medyaya yansıyan haberlerden edinilen bilgilerle, çeşitli yöneticiler ve Bakanların AKM alanını üzerindeki çeşitli tasavvurları da gün ışığına çıktı.
Son olarak 24 Mart 2006 tarihinde “Türk Tarih ve Kültür Parkı” temalı bir ortak bir proje oluşturmak amacıyla Ankara Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı arasında bir protokol imzalandı. Bu protokolde projenin amacı ‘“Türk Tarih ve Kültür Parkı” projesi ile AKM Bölgesinde Türk Kültürü ve Türk Silahlı Kuvvetleri tarihlerinin aktarılacağı bir müze yapılması planlanmaktadır. Müzenin projelendirilmesindeki amaç Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Atatürk İlke ve İnkılaplarının yeni nesillere aktarılmasıdır.’ şeklinde açıklandı. Fakat asıl mesele bu projenin içeriğinden çok projeyi gerçekleştirilecek mimarların belirleniş biçimi. Bu projenin gerçekleştirilmesi için 8 mimardan sözlü siparişle proje istendi, yapılan toplantıya yazılı bir teknik şartname bile eklenmedi. Bu ise yasal zorunluluklara uymadığı gibi bu denli önemli bir alana dair gayri ciddi bir yaklaşımı da gündeme getirmektedir. Ayrıca tüm bu süreçte 2302 sayılı kanunda belirtilmiş olmasına rağmen Bayındırlık ve İskan Bakanlığı süreçten dışlanmıştır.
Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin Bölgeye Dair Önerileri
Bütün bir kenti ilgilendiren bu denli büyük projelerin, kamuoyundan, bilim kurumlarından ve meslek odalarından bağımsız düşünülmesi ve üretilmesi, sağlıksız çevrelerin oluşumunun asal nedeni olarak değerlendiren Mimarlar Odası büyük ölçekli yatırımlar gerektiren bu tür niyetlerin, öncelikle kamu yararı gözetmesi ve şeffaf, demokratik ortamlarda ve daha da ötesi, konuya müdahil bütün unsurların katılımıyla tartışılması gerektiğini belirtiyor.
Ayrıca böylesi önemli bir alana dair elde edilecek projelerin siparişle değil, çeşitli çalışmalar arasından konu üzerine yetkin kişilerin seçimi ile elde edilmesinin önemini vurgulayan Mimarlar Odası, Atatürk Kültür Merkezi Alanına dair hazırlanacak projelerin yarışma yöntemi ile elde edilmesi esas olmasının ve kentin bu bölgesi için yarım yüzyıldır öngörülen “Ankara Kültür Aksı”nın, beş bölgeye eş zamanlı olarak ve bütüncül bir tasarım ve proje ile kazandırılmasının gerekliliğini vurguluyor.
Ayrıca 1992 yılında ulusal yarışmayla elde edilen Cumhurbaşkanı Senfoni Orkestrası yapısı ve 1995 yılında ulusal yarışmayla elde edilen opera/tiyatro/gösteri merkeziyle, Cer Atölyelerinin restorasyonuyla elde edilmeye çalışılan Ankara Modern/Çağdaş Sanatlar Müzesinin de, AKM alanına hızla kazandırılması ve bütün sanat/kültür yapılarını destekleyecek bir biçimde kentsel parkın AKM alanına eklemlenmesi gerekmektiğini belirten Mimarlar Odası AOÇ ve AKM alanlarının bütüncül bir çerçevede yeniden tasarlanarak projelendirilmesi kamu yararına kullanımı, Ankara’yı çok uzun bir süredir hak ettiği çağdaş başkent konumuna getireceğini belirtti.
Takip