Suna-İnan Kıraç Vakfı'nın Pera Müzesi'nden sonraki ikinci büyük adımı olan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü yarın açılıyor. 50 bini aşkın kitap ve nadir arşiv materyallerin yer aldığı enstitü, İstanbul'la ilgili nitelikli projeleri destekleyecek.

Görkemli tarihi geçmişi ve coğrafi konumuyla, farklı uygarlıkları, kültürleri, dinleri barındıran çokkültürlü yapısıyla her zaman 'büyüleyici', 'muhteşem', 'eşsiz' sıfatlarıyla birlikte anılan İstanbul, şanına yakışır bir enstitüye kavuşuyor. Suna ve İnan Kıraç Vakfı'nın Pera Müzesi'nden sonraki ikinci büyük adımı olan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü (İAE), kapılarını 2 Mart'tan itibaren açıyor. Artık İstanbul'un geçmişine, oradan bugününe ve hatta geleceğine giden yolun adresi belli: Tepebaşı'nda Meşruriyet Caddesi üzerinde, Pera Müzesi'nin iki blok yanında, mimar Guglielmo Semprini tarafından 19. yüzyıl sonlarında inşa edilen tarihi bir yapıda hizmete giren enstitü, bundan böyle Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet İstanbul'uyla ilgili araştırmaların merkez üssü olacak.

Bizans'tan Cumhuriyet'e...
İAE, şimdilik sayısı 50 bini aşan kitap ve arşiv materyaliyle araştırmacıların hizmetinde olacak. Ama dahası var. İAE, araştırmacılara kütüphane ve arşiv olarak hizmet vermekle kalmayacak, kendi etkinlik alanında araştırma, kayıt, koruma çalışmaları yapacak, projeler üretecek, bu konularla ilgili araştırma yapacak kişi ve kurumlara da destek verecek. Hem işbirliği hem de maddi katkı şeklinde. Enstitü, şu anda Oxford ve Sorbonne üniversitelerinde doktora yapan iki öğrenciye burs veriyor.

Sergi katı olarak kullanılan girişteki galeri dahil altı kata yayılan enstitüde, 'Atatürk ve Cumhuriyet Araştırmaları', 'Osmanlı Araştırmaları' ile 'Bizans Araştırmaları' bölümlerinin yanı sıra her kesimden okuyucuya açık bir referans kitaplığı bulunuyor. Suna-İnan Kıraç Vakfı Kültür Sanat İşletmeleri Genel Müdürü Özalp Birol, araştırma yapma gereği duyan herkesin hiçbir ücret ödemeden enstitünün kapısından girebileceğini söylüyor. "İnsanlar enstitüyü içeri girilmez bir yapı olarak görmesin diye girişe sergi salonu koyduk."

Enstitünün her yıl yapılacak alımlarla daha da zenginleşip gelişeceğini anlatan Özalp Birol, başlangıç evresinde bile mütevazı olmanın ötesinde bir kaynak zenginliği sunduklarının altını çiziyor. "Prof. Semavi Eyice'nin kitaplığı bizde. Şehir monografileri üzerine odaklanan ciddi bir Osmanlı ve Bizans kitaplığı bu. Şevket Rado üstadın elyazmalarından oluşan yazma koleksiyonu da bizde. Bu konudaki araştırmacılara sunabileceğimiz 600'ün üzerinde orijinal elyazması var. Yine çok ciddi bir Atatürk fotoğrafları, Atatürk tabloları koleksiyonu ve Atatürk kitaplığı var. Dünyada Atatürk'le ilgili tahmin ediyorum çıkmış bütün kitapları bulmak mümkün olacak."

Ayrıca haritalar, gravürler, döneminin önemli fotoğrafçıları tarafından çekilmiş 5 bine yakın 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl başı İstanbul fotoğrafı da enstitünün elindeki diğer önemli materyaller.

Tüm bu materyallerinin envanter kayıtlarının sürdüğünü anlatan Birol, "Önümüzdeki bir iki yıl içinde, elimizdeki el değmemesi gereken bütün nadir materyalin dijital envanteri çıkarılmış olacak" diyor.

Malum internet çağındayız. Enstitüye gitmeden, internet üzerinden de bazı materyallere ulaşmak mümkün mü? "İnternet üzerinde bu malzemelerin hepsine ulaşmak mümkün olmayacak. 2008 başından itibaren elimizde ne olduğu ana hatlarıyla internette yer alacak ama kaynağın kendisine ulaşmak için araştırmacıların buraya gelmesi gerekiyor. Ayrıca akademisyenlere, araştırmacılara yönelik özel şifreyle kapalı devre bir sistem de olacak kuşkusuz" diyor Birol.

İAE araştırmacıların Harvard, Oxford, Sorbonne, CNRS gibi önemli kurumların olanaklarından yararlanmasını sağlayacak. Zira bu kurumların kütüphanelerine internet üzerinden ulaşmak bireysel olarak oldukça maliyetli. Yıllık üyelikleri birkaç yüz doları geçiyor. İAE, buralara üye olarak araştırmacıları internet ortamından ulaşılabileceği bu özel bilgileri de sunacak.

Peki İAE'nin yıllık bütçesi ne kadar olacak? Suna ve İnan Kıraç'ın kültür-sanata ciddi yatırım yaptığını belirten Özalp Birol, "Bu kurumun bütçesi bizim üreteceğimiz projeler ve bize gelecek nitelikli projelere göre belirlenecek. Ama nereden baksanız bu çapta bir yerin dönmesi için yıllık en az 500 bin avro gerekiyor" diyor.

İnternet adresi: www.iae.org.tr