Türkiye’de Kadın Sığınma Evleri 1990’ların ilk yarısında tartışılmaya başlandı ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının çabasıyla 1995’te Mor Çatı tarafından ilk kadın sığınma evi açıldı. Kadın sığınma evleri fiziksel, duyusal, cinsel ve ekonomik şiddete uğrayan kadınların, psiko-sosyal ve ekonomik sorunlarının çözümlenmesi ve bu süreçte varsa çocuklarıyla birlikte yatılı olarak kalabilmeleri için 1960’larda ilk olarak Avrupa’da ortaya çıkan yerler. 1995 yılında ilk sığınma evinin kurulmasının ardından Türkiye’de 1995 ile 2004 yılları arasında sadece 3 büyük ilde toplam 9 adet sığınma evi açıldı. 2005 yılına gelindiğinde Avrupa Birliği’ne uyum süreci nedeniyle çıkarılan yasaya göre ise nüfusu 50.000’i geçen tüm belediyelerde en az bir kadın sığınma evi bulunması zorunluluğu getirildi.

2005 yılında Avrupa Birliği’ne uyum süreci nedeniyle çıkarılan yasaya göre ise nüfusu 50.000’i geçen tüm belediyelerde en az bir kadın sığınma evi bulunması zorunluluğu getirildi. Eğer bu yasaya göre davranılabilseydi şu anda 3.000 civarında kadın sığınma evi bulunması gerekiyordu fakat günümüzde sığınma evlerinin sayısı 30 civarında.

Problemler sadece sığınma evlerinin sayısının azlığıyla da bitmiyor. Var olan sığınma evlerinin hem kapasiteleri az hem de birçoğu apartman dairelerinin dönüştürülmesiyle kurulduğu için işlevlerini tam olarak yerine getiremiyor. Oysa bir kadın sığınma evinin kurulmasından öte tasarlanması önemli. Yurt dışında, özellikle de Finlandiya ve İsveç gibi ülkelerde kadın sığınma evleri bir tasarım ve anlayış doğrultusunda planlanıyor, sığınma evlerinde olmazsa olmazların listeleri çıkarılıyor.

Sığınma evlerinin planlanmasını en çok dikkat edilmesi gereken nokta gizlilik. Sığınma evinde kalan kadınların şiddet gördükleri kişi veya kişiler tarafından yerlerinin bilinmemesi onların can güvenlikleri için oldukça önemli fakat şu anda mevcut olan sığınma evleri şehrin içinde veya dışında apartman dairelerinden dönüştürülmüş yapılar olduğu için bu gizlilik koşulunun sağlanması oldukça zor. Perdeleri kapatmak, balkona ve dışarı çıkışların yasaklanması veya kontrollü hale getirilmesi gibi alınan önlemler zaten travmatik bir durum yaşamış olan kadınların tam anlamaıyla izole olmasına, bir anlamda hapis hayatı yaşamasına neden oluyor. Oysa kadınların tedavi süreçlerinde sosyalleşmeleri çok önemli bir basamak.



Bu basit güvenlik sorunu Avrupa’da tasarlanan sığınma evlerinde iç avlular, gizli bahçelerle çözülüyor. Dışarıya mümkün olduğunca kapalı içeriye ise mümkün olduğunca açık mekanlar tasarlanarak kadınların hem güvenliklerinin sağlanması hem de gerekli sosyal ve ruhsal konfora sahip olmaları sağlanıyor.

Sığınma evlerinin tasarlanmasınada dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise sığınma evine kadınların 24 saat boyunca, sadece telefon ederek ulaşabilmeleri. Böylelikle kadınların zarar görmeleri minimuma indirilebiliyor. Sığınma evlerinde 24 saat boyunca irtibat kurulabilecek görevlilerin yanı sıra 24 saat hizmet veren bir sağlık ekibi, hatta mümkünse dispanser olması gerekiyor. Bu birim hem tıbbi, hem de psikolojik rahatsızlıklar durumunda kadınlara yardımcı olmalı. Ayrıca sürekli bir sosyal görevli ve hukuki destek verebilecek bir birim de olmalı. Bu da sığınma evinde sürekli olarak çalışma yürütebilecek oldukça kapsamlı bir büro anlamına geliyor. Maalesef ülkemizde henüz bu kadar gelişmiş bir sistem yok ve kadınların ihtiyaçları anında halledilemiyor. Bunun yanında yurtdışındaki sığınma evlerine ulaşmak bir telefon kadar yakınken ve başvuru yapan tüm kadınlar sığınma evine kabul edilmeseler bile destek alabilirlerken Türkiye’de sığınma evlerine hem ulaşmak ve kabul edilmek uzun bir bürokratik prosedür gerektiriyor.

Şu anda var olan sığınma evlerinin kapasitelerinin azlığı da bir diğer önemli problem. Konforlu koşullarda en fazla 30 kadını barındırabilen sığınma evleri bazı durumlarda 250 kişiyi barındırmak durumunda kalıyor. Konya’daki sığınma evi buna en iyi örnek. 30 odalı sığınma evine şu anda 250 kadın kalıyor ve hala sırada bekleyen iki bin kadın var.


Dünyadan ve Türkiye'den Planlama Örnekleri

Sığınma evlerinin önemli amaçlarından biri fiziksel veya psikolojik travma geçirdikten sonra sığınma evine gelen kadınların bu travmalardan kurtulmasını sağlamak. Travmalar bazı durumlarda bir yıldan uzun süre atlatılamıyabiliyor. Travmalarını atlatan kadınlar ise meslek edindirme yöntemleriyle kendi ayakları üzerinde durabilecek duruma gelmeleri gerekiyor. Bu da sığınma evinde gelişmiş bir eğitim ve meslek edindirme sisteminin kurulmasını, atölyelerin ve dersliklerin bulundurulmasını gerekli kılıyor.

Ayrıca sığınma evlerine gelen kadınların neredeyse tamamı çocuk sahibi. Konya’daki sığınma evine gelen kadınların çocuk sayıları 5 – 10 arasında değişiyor. Bu nedenle çocukların bakımı ve rahabilitasyonu da önemli rol oynuyor. Sığınma evlerinde kreşler, eğitimler, etütsalonları ve hatta kitaplık ve okuma odalarının bulunması gerekiyor.

Tüm bu tablo değerlendirildiğinde günümüzde sadece odalardan, mutfak ve oturma odasındna oluşan sığınma evleri oldukça yetersiz, planlama eksikliklerinden dolayı kadınların iyileşmesini imkansızlaştırıyor.

Yurtdışındaki sığınma evlerinden SafeHeaven’da 24 saat kriz telefonları ve kriz birimleri, acil durum sığınakları, hukuk danışmanlığı, sosyal destek, eğitim servisleri bulunuyor. Her bir servis kendi içerisinde birçok işleve bölünerek hareket ediyor. Hatta bazı sığınma evlerinde Türkçe, İspanyolca...vs bilen özel görevliler bile bulunuyor.

Sığınma evleriyle ilgili en büyük ihtiyaç elbette ki sayılarının ve kapasitelerinin bu denli az olması. Fakat var olan ve gelecekte yapılması plananan sığınma evlerinin gerçek gerekliliklere göre planlaması ve buralara sığınan kadınların gelişimlerini sağlayabilecekleri koşullara kavuşturulması oldukça önemli. İşte bu noktada en önemli unusur planlama ve tasarım.