Dünyanın en büyük şehirlerinde birkaç havalimanına ihtiyaç duyulduğu bilinen bir gerçek. Ama yapılacak yeni bir havalimanının çok dikkatli ve uzun vadeli planlanması, gelecek 40-50 yıl hesaba katılarak realize edilmesi gerekir
Geçtiğimiz günlerde Devlet Bakanı Ali Babacan, İstanbul'un bölgesel bir ulaştırma merkezi olma özelliğini taşıdığını vurgulayarak 'İstanbul'daki 3. havalimanı projesine yavaş yavaş başlıyoruz' dedi. Kulağa hoş geliyor, ancak havalimanları özünde kamuya ait oldukları için aklıma cevaplanması gereken; 'neden 3. bir havalimanı gerekiyor', 'kapasitesi ne olacak', 'nerede olacak', 'bağlantı yolları nasıl olacak', 'şehir trafiğini azaltmakta ilgili belirli öngörüler var mı', 'gürültü, çevre kirliliği gibi konular uzun vadeli olarak planlanıyor mu' gibi sorular geliyor. Bahsi geçen yeni havalimanı da muhtemelen yap-işlet-devret modeliyle yapılacaktır. Diğer bir deyişle, bizim ödeyeceğimiz uçuş vergileri ve havalimanında yapacağımız harcamalar bu limanın masraflarını karşılayacak.
Dünyanın en büyük şehirlerinde bir veya ikiden fazla havalimanına ihtiyaç olduğu gerçekse de, bunun dikkatli ve uzun vadeli planlanması gerekmez mi? Havalimanları gelecek 40-50 yıl hesaba katılarak realize edilmelidir. Orta-uzun vade büyüme ve master planları detaylandırılmadan hazırlanırsa kısa sürede şehir, hatta ülke havacılığı için sorun yaratırlar. Bundan 6-7 yıl önce, Türkiye'nin önde gelen ekonomi ve havacılık yazarları, Sabiha Gökçen Havalimanı için 'İstanbul'un ikinci havalimanına ihtiyacı yoktur' hükmüne ne kadar kısa sürede, acımasızca karar vermişlerdi. Şimdi üçüncü havalimanını konuşuyoruz; ne kadar tuhaf değil mi!
Havacılık yazarlarımız çok sık olarak havalimanlarımız ve kapasiteleriyle ilgili yazılar yazıyor. Ancak kaçımız ne kadarını anlıyor ya da İstanbul'a 3. havalimanı gerekliliği konusunda ne anlıyoruz? Bence yeterince değil, çünkü bize yazılan da, anlatılan da her zaman doktorların hastaya anlattığı gibi kalabalık ve afili cümlelerden oluşuyor, tam kavrayamıyoruz ancak ayıp olmasın diye anlıyormuş gibi yapıyoruz. Benim bu köşede yazmadan önce 'havacılıkla ilgili konuşulan ve anlatılanları sokaktaki herkes anlamalı' gibi bir hedefim vardı. Aslında hiçbir şey göründüğü kadar karmaşık değildir ve bence toplum olarak kalkınmak istiyorsak her şeyi sadeleştirmeli ve basitleştirmeliyiz, zira olaylar ve konular karışıklaştıkça bizler de karışıyoruz.
Gerçekten ihtiyaç var mı?
İstanbul'un bildiğiniz gibi iki havalimanı var. Biri, THY ve network taşıyıcılarının üssü olan, yılda 30-35 milyon yolcu kapasitesine sahip Atatürk Havalimanı, diğeri ise Pegasus ve diğer ekonomik uçuş yapan havayollarının kullandığı, şu anda yılda 4-5 milyon yolcu kapasitesine sahip Sabiha Gökçen Havalimanı.
İstanbul'umuza 3. bir havalimanı gerekiyor mu? Bu konuya en yakın dostumdan öğrendiğim VDAK (Vaziyet, Durum, Analiz, Karar) sistemiyle yaklaşmak istiyorum. Görünen o ki devletimizin en yetkili ağızları konuya karardan başlayarak gidiyor. Peki, bir havalimanının kapasitesini ne belirliyor;
Hava trafik saha kapasitesi
Pist kapasitesi
Apron (uçakların park ettiği alan) kapasitesi
Terminal kapasitesi (saatlik yolcu hizmet kapasitesi)
Karayolları bağlantı yolları
Bu verilerle baktığımızda Atatük Havalimanı yıllık maksimum 300 bin uçak trafik kapasitesi, yani 35-39 milyon yolcu kapasitesine sahip. Sabiha Gökçen ise şu anki verilerle yılda 4.5-5 milyon yolcu kapasitesine sahip ancak yakında yapılacak yap- işlet-devret ve işlet-devret ihalesiyle 15-20 milyon yolcu/yıl kapasitesine ulaşacak. Olaya bu matematiksel bilgiler ışığında baktığımızda Atatürk Havalimanı'nın kapasitesinin dolmak üzere olduğunu görüyoruz. Hatta şimdiden zaman zaman yaşanan slot sorunları ayyuka çıkmış, AB ulaştırma standartlarına tamamen uyum sağlanamamış ve Ataköy sakinlerinin gürültü şikayetleri mahkeme düzeyine gelmişken, belki de 8-10 yıl sonrasını planlayarak Londra'da şehir içinde bulunan London City Havalimanı'na benzer bir yapıya kavuşturma fikrini değerlendirmek gerekebilir. THY'nin ana üs olarak kullandığı Atatürk'te büyüyemeyeceğini düşünürsek, belki de iki paralel piste (aynı anda iniş-kalkış yapılabilen) sahip, yıllık 40-50 milyon yolcu kapasiteli yeni bir havalimanı yapılması çözüm olacaktır. Tabii ki konunun uzmanları daha iyi bilir, ancak yapılacak yeni havalimanı, Avrupa yakasının Karadeniz tarafına doğru ve 3. köprü ile bağlantılı olmalı ki, İstanbul'un trafik akışını düzenleyici etkisi olsun. Emirates Havayolları, Dubai'deki havalimanında büyümenin limitli olacağını bildiği için yeni yapılmakta olan 120 milyon yolcu/yıl kapasiteli Jebel Ali Havalimanı'nın tamamlanmasını dört gözle bekliyor.
Aslında İstanbul'un ihtiyacı 3. havalimanından çok, Atatürk Havalimanı'nın yerini alabilecek ve büyüme kapasitesine sahip bir havalimanı planlamaktır. Tabii ki bunu yaparken YİD sistemiyle terminali işleten TAV da mağdur edilmemelidir. Atina'da AB standartlarına tamamen uymadığı ve şehir içinde kaldığı için Spata Havalimanı 6 yıl önce kapatılarak şehrin biraz dışındaki Venizelos Havalimanı'na geçilmişti. Biz ise Yeşilköy'ü 06:00-22:00 saatleri arasında genel havacılık, bölgesel jetler ve kısmi kargo için değerlendirebilir, yeni yapılacak 45-50 milyon kapasiteli bir havalimanı ve 20-25 milyon kapasiteli Sabiha Gökçen ile İstanbul'u daha kuvvetli ve uzun vadeli büyük bir bölgesel transit merkezi konumuna ulaştırabiliriz. Böylece büyüme trendinde olan ve Star Alliance'a girecek THY ve diğer hava taşıyıcılarımız kendi aralarında slot kavgası yapacağına küresel taşıyıcılar ile rekabet ederler. Unutmamak gerekir ki havayollarının kaleleri, üs edindikleri havalimanlarıdır ve kalesi güçlü olmayan hiçbir havayolu uzun vadede büyüyüp küresel olmaz.
3. havalimanını bir an evvel yapma kararı yerine, vaziyet, durum ve konu analizi daha dikkatli etüt edilmeli ki havacılık sektörümüz uzun vadede küresel oyuncular yaratabilsin. Küreselleşen dünyada, havacılık sektöründe yerel hareket edip küresel düşünmek yetmez, küresel olmak istiyorsak küresel düşünüp küresel hareket etmeliyiz.