Fotoğraf: Architectureweek

Avrupa ile Asya'nın kesiştiği coğrafyada üç imparatorluğun başkenti İstanbul 1985 yılından beri UNESCO Dünya Mirası ünvanına sahip. Dünya mirasına aday olmak, seçilmek ve bu ünvanı korumak uzmanların, bürokratların ve diplomatların birlikte çalıştığı karmaşık bir süreç. Bu süreçte görev alan Prof.Dr. Cevat Erder (ODTÜ, ICOMOS - Türkiye), Prof.Dr. Zeynep Ahunbay (İTÜ, ICOMOS-Türkiye) ve Mehmet Gürkan (Kültür ve Turizm Bakanlığı) "Dünya Mirası" ünvanının anlamını, başvuru ve seçim aşamalarını ve "Tehlike Altındaki Dünya Mirası" listesine alınma tehdidi altındaki İstanbul'un dünyaya karşı sorumluluklarını 17 Nisan 2007 Salı günü saat 18:30'da Pera Müzesi Konferans Salonu'nda anlattılar.

Toplantı, Prof.Dr. Cevat Erder’in ”Kültürel Varlıkların Geleceği ile İlgilenen Uluslararası Kuruluşlar” hakkındaki bilgilendirmeleri ile başladı. Kültürel varlıkların geleceği ile ilgilenen uluslararası kuruluşların NGO (non-governmental organizations / uluslararası sivil toplum kuruluşları) ve IGO (intergovernmental organizations / uluslararası kamusal kuruluşlar) olarak ikiye ayrıldığını belirten Erder yalnızca Dışişleri Bakanlığı’nın bu kuruluşlara 60 – 70 milyon Dolar yıllık üyelik ücreti ödediğini söyledi. Erder NGO ve IGO’ların tarih içindeki gelişimlerini de şöyle sıraladı;

NGO (Kültürel varlıkların geleceği ile ilgilenen uluslararası sivil toplum kuruluşları)
1946 – ICOM (International Council of Museums – Uluslararası Müzeler Konseyi)
1964 – ICOMOS (International Council on Monuments and Sites – Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi)
1988 – DOCOMOMO (International Working Party for Document and Conservation of Buildings, Sites and Neighbourhoods of the Modern Movement – Modern Mimari Akımın, Sitlerin ve Çevresinin Uluslararası Koruma ve Belgeleme Grubu)

IGO (Kültürel varlıkların geleceği ile ilgilenen uluslararası kamusal kuruluşlar)
1920 – 1946 – League of Nations (Uluslar Birliği)’ın Uluslararası Müzeler Birliği (Cenevre)
1945 – UNESCO
1949 – CE (Council of Europe – Avrupa Konseyi)’nin Kültürel İşler Bölümü (Strasbourg)
1956 – ICCROM (International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property – Uluslararası Kültürel Varlıkları Koruma ve Onarım Araştırma Merkezi)
1972 – UNESCO Dünya Miras Vakfı (Paris)
1995 - UNESCO Dünya Miras Vakfı UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne dönüşüyor (WHC).

Özel Kuruluşlar
1965 – WMF (World Monuments Fund – Dünya Anırlar Vakfı)
1985 – Getty Koruma Enstitüsü

UNESCO’dan istenenlerin bağlayıcı olduğunu belirten Erder bu isteklerin zaman içinde çeşitli revizyonlara uğradığını da ekledi.

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde 9 yerin olduğunu da ekleyen Erder bu alanları şöyle sıraladı;
1985 – İstanbul tarihi alanları, Göreme – Kapodakya – Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası
1986 – Boğazköy (Hattuşaş)
1987 – Pamukkale (Hierapolis), Ksanthos-Letoon
1994 – Safranbolu
1998 – Truva Arkeolojik Alanı

Kültür Bakanlığı bünyesinde UNESCO Dünya Mirası Sürecinde İstanbul çalışmalarını yürüten Mehmet Gürkan ise UNESCO’nun İstanbul ile ilgili istediği kriterler hakkında bilgi verdi. İstanbul’un Dünya Tehlike Altındaki Miras Listesi’ne alınmasının hazırlanacak raporlara göre 2008’de değerlendirileceğini söyleyen Gürkan 01 Şubat 2008’e kadar hazırlanacak bir raporun Dünya Miras Komitesi’ne sunulacağını ekledi. Gürkan; daha önce İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve İstanbul Valiliği’nin daveti ile ICOMOS’un incelemeler yapmak üzere İatanbul’u ziyaretleri ile bir rapor hazırladıklarını söyledi. Gürkan raporda istenenleri ise şöyle sıraladı;
- Alan Yönetim Planı
- Koordinasyon Kurulu
- UNESCO Bakanlık Birimi
- Surlardaki uygulamaların durudurulması
- Süleymaniye’deki çalışmaların alana yayılması
- Marmaray – metro ve Bizans Sarayı ile ilgili daha detaylı rapor
- Şehrin silüetini bozacak yüksek yapılanmalara karşı önlemler

Gürkan istenenler kapsamında yapılanları ise şöyle sıraladı; Kültür Bakanlığı bünyesinde UNESCO birimi kuruldu, İstanbul İzleme Komitesi oluşturuldu, Alan Yönetim Başkanı İBB tarafından atandı ve alan yöneim planı hazırlanmaya başlandı, Koruma ve uygulama denetleme birimi olan KUDEB kuruldu, yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasına geçildi, surlar ile ilgili uluslararası sempozyum düzenlendi ve Haydarpaşa sit alanı ilan edildi. 

Daha sonra sözü alan Prof.Dr. Zeynep Ahunbay ise devamlı bir uyarı ile kendimizi topladığımızı buna gerek olmadan Dünya Mirası ile ilgili bilgilendimelerin yapılmasının gerekli olduğunu ekledi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Dünya Mirası kavramına ne kadar inandığının da sorgulanması gerektiğini belirten Ahunbay planlar yapılırken Dünya Mirası’nın dikkate alınmadığını da ekledi. Yenikapı metrosu ve marmaray ile ilgili çalışmalarda da Dünya Mirası’nın hesaba katılmadığını ekleyen Ahunbay ilgili kuruma bu konu ile ilgili bir yazı yazdığını fakat dikkate alınmadığını da ekledi. Birbirinden kopuk bir takım kuruluşlar olduğunu ve toplumun bu kuruluşları uyarması gerektiğini söyledi. Haydarpaşa’nın bir endüstri mirası olduğunu ve bir doktora öğrencisinin araştırmalarının kurul tarafından değerlendirilmesi ile sit alanı ilan edildiğini de ekledi.

İzleyicilerin de katkısı ile zenginleşen panelin devamı niteliğinde ilerleyen günlerde “Süleymaniye” ve “Kültürel Varlıkların Ruhu” başlıklı iki toplantı daha yapılacak.