Moskova merkezindeki Taganskaya metro istasyonunun hemen yakınında, cadde seviyesinden 22 kat aşağıda, rüzgarlı koridorlar ve yankılı mağaralardan oluşan bir labirent bulunuyor. 1950 yılında Josef Stalin tarafından inşa edilen ve 3.000 asker ve sivili barındırabilen bu çok gizli sığınak, silah ve akaryakıt deposu olarak da kullanılıyordu.
Derinde inşa edilmesi ve tasarlanmasının sebebi ise, herhangi bir nükleer bomba saldırısı karşısında dayanabilmesi. Sığınak müzesinin müdürü Olga Arkharova, geniş siperin 1990’larda yaşanan ekonomik kaos süresince tamir edilemediğinden dolayı harap olduğunu söylüyor. Bugün, yeraltı suyu betona sızdığı için, sığınağa ağır bir pas ve küf kokusu hakim.
Sığınak geçen sene, açık arttırma ile yeni fonksiyonlar getirmeyi hedefleyen özel bir şirkete kiralandı. Şirket, burayı dükkanların ve bir spa merkezinin bulunduğu bir yer altı sosyal kompleks ve oteline dönüştürmeyi planlıyor.
Korunan Çehre
Sığınağın yeni sahibi Novik-Serviz’in Genel Müdürü Nikolai Temerev, yer altına bazı fonksiyonların getirilmesinin zorunlu olduğunu; şehirde ulaşım ve iletişim gibi çok büyük problemlerin bulunduğunu ve bunların tekrar çözümlenmesi gerektiğini söylüyor.
Japonların yaptığı gibi, bunların yukarda da yapılabileceğini ama bunun çevreyi üç katlı yollarla çevrelemek anlamına geleceğini de ekleyen Temerev, şehir ve Ruslar için tarihi öneme sahip Moskova çehresinin ancak bir diğer seçenek yer altındaki uygulamalar ile korunabileceğini söylüyor.
13 milyon insanın yaşadığı Moskova, Avrupa’nın en kalabalık şehirlerinden biri. Londra’nın 2/3’ü büyüklüğünde olmasına rağmen, nüfusu neredeyse Londra’nın iki katı.
Son 10 yıl içinde patlayan yapılaşma sonucunda ortaya çıkan bina patlaması Rusya başkentinde rahatlıkla gözlemlenebiliyor. Boş alanlar büyük bir hızla dolduğu için, şehir plancılar yapılaşmayı
yer altına çekmeye başladı.
Moskova Belediye Başkanı Yury Luzhkov, şu anda şehirin altının yanlızca %8’inin kullanıldığını, gelecek 10 yıl süresince, yer altında olabildiğince çok bölge geliştirmek istediğini söylüyor. Halihazırda Moskova yer altı ile ilgili uygulanmayı bekleyen 25 adet plan bulunuyor.
Belediye İnşaat Departmanı adına konuşan Aleksandr Alyokhin, plancıların kazacakları yeri belirlemek için hummalı bir çalışma yürüttüklerini; şehrin altındaki her yerde inşaat yapılmayacağını; geliştirilecek alanların tamamen jeolojik özelliklerine dayanılarak seçildiğini; nerede inşaat yapabiliyorsa orada yapılacağını, ama zeminin izin vermediği durumlarda, örneğin kabloların, yer altı nehirlerinin olduğu yerlerde yapı yapılmayacağını ve herşeyin tamamlanmak üzere olan Moskova jeolojik yer altı haritasına göre yapılacağını söyledi.
Yapıcı ya da yıkıcı?
Alyokhin, inşaat projelerinin içinde eğlence merkezleri, yer altı otoparkları ve alışveriş merkezlerinin olduğunu, doğal olarak insanların yaşayacağı yerlerin değil, altyapının yapılacağını söyledi.
Yani, Kızıl Meydanı’nın altında alışveriş yapabilecek, cadde seviyesinin 5 kat altına arabanızı park ederek, yeraltı spor salonunda aerobik dersi alabileceksiniz. Bazı Moskovalılar yerin altında bina fikri hakkında endişeli.
Manezh merkezindeki bir esnaf, Kremlin duvarlarının hemen yakınında yapılacak üç katlı yer altı çarsının iyi bir fikir olmadığını, Moskova’nın altında daha fazla çarşıya ihtiyaç olmadığını, bunun sadece şehri yıktığını; Rusya’nın diğer kent ve şehirlerinin geliştirilmesi gerektiğini, Rusların sadece Moskova’da yaşamadığını söylüyor.
Kimileri ise acele ile alınan yeraltı inşaatı kararlarının ayrıntılı bir şekilde kontrol edilmemesi halinde, şehrin çökeceği yönünde uyarıda bulunuyor.
Moskova Mimarlık Koruma Derneği (Moscow Architecture Preservation Society) adına açıklamada bulunan Edmund Harris, “Yer altında ne yapabileceklerini görmek istiyorlar, bu anlaşılabilir bir şey, fakat istikrarsızlıktan doğan olaylar, problemler var; Moskova’da jeolojik açıdan riskli pek çok bölge var, bunları çok dikkatli incelemeleri lazım. Benim en büyük endişem, yatırımcıların ve geliştiricilerin herşeyin olabildiği kadar çabuk yapılması yolundaki baskılarına kolayca boyun eğmeleri.” diye konuştu.
Geçen yıl Moskova’nın ana caddelerinden biri olan Leningradsky Prospekt, kısmen çökmüş ve olayla ilgili olarak yakınındaki inşaat çalışması suçlanmıştı. Şubat ayında ise batı Moskova’da yolda 120 metrekarelik bir lağım çukurunun açılması ile trafik işlemez hale gelmişti. 22 Nisan’da da şehir merkezindeki meydan, inşaat işçilerinin yeraltı akımına çarpmasıyla yıkılmıştı.
Stalin'in sığınağına dönecek olursak, inşaat çalışması son sürat devam ediyor. Olga Arkharova amaçlarının herşeyi bir sergi merkezi ve sosyal komplekse dönüştürmek olduğunu; eski kantin stili olmayan bir restorantın da yer aldığını; eğer Moskova Belediye Başkanı ile fikir birliğine varılabilirse, 10 yıl içinde adeta şehrin altında hızla gelişen bir şehir gibi, pek çok restoran, kafe, alışveriş merkezi ve hatta yolların da yapılacağını söyledi.