Karşı Sanat, geçtiğimiz günlerde Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nde “Soylulaş-MA!” başlığı altında "Kent ve Sınıf Farklılıkları" konulu bir toplantı düzenledi. Aynı başlık altında düzenlenen bir dizi etkinliğin bir parçası olan bu toplantıda, özellikle 1990’lar sonrasında hız kazanan kentsel yeniden yapılanmanın değişik yüzleri tartışıldı. Üç oturumdan oluşan etkinlik, Doç.Dr. Asuman Türkün’ün moderatörlüğünde gerçekleştirildi.
Yaptığı çerçeve konuşmasında Türkün, kent inceleme yöntemlerine değinerek, eskiden kent sosyologlarının kentleri - gerek oluşum, gerekse işleyiş biçimleriyle – kendinden menkul birimler olarak ele alıp yaşayanlar üzerindeki etkilerini incelediğini ancak bugünkü kentsel araştırmaların, kentsel mekanın mevcut toplumsal güç ilişkileri çerçevesinde oluştuğu bilinciyle yapılması gerektiğini savundu. Kenti oluşturan / etkileyen kapitalizm, yerellik – yerel değerler, küreselleşme vb. olguların, faktörlerin günlük hayatla içiçe olma gerçeğinden hareketle, hiçbirini diğerinden ayrı bütünler halinde inceleyemeyeceğimizi, kenti içiçe geçmiş nitelikleriyle incelemenin bizi sağlıklı sonuçlara ulaştırabileceğini söyledi.
1. Oturum: “Kentlerin Yeniden Yapılanması ve Kentsel Müdaheleler”
Asuman Türkün’ün açılış konuşmasının arkasından başlayan 1. Oturum’un ilk konuşmacısı Yrd.Doç.Dr. Binnur Öktem Ünsal, “İstanbul’un Kentsel Dönüşüm Projelerinde Devlet-Sermaye İlişkisi” üzerine bir bildiri sundu. Ünsal bildirisinde, son 30 yıldır “küresel kent” kavramının ve gerekliliğinin kaçınılmazlığının hakim söylem haline geldiğini belirtti. Oysa ki neo- liberal küreselleşmenin kent ideolojisi olarak işlev gören bu söylemin, kentlerdeki yerinden edilmeler, sınıflar arası kutuplaşma, mekansal ayrışmalar ve ekolojik problemleri tetiklediğine dikkat çekti.
Ünsal’ın ardından Dr. Şükrü Aslan, “Kentsel Dönüşüm Projeleriyle yeniden inşa edilen Resmi Söylemde Gecekondu ve Gecekondulu İmgesi : İBB Örneği” başlıklı bildirisini sundu. Aslan, gecekondu olgusuna dair dönemsel politikaların yayımlardaki yansımaları üzerinden bir okuma gerçekleştirdiğini söyledi. Aslan, gecekondu olgusunun İstanbul-bülteni üzerinden, “dil yönünden taranması” yoluyla ilginç saptamalarda bulundu; 1990’lı yılların ortalarından önce gecekonduyu kentsel ihtiyaçları karşılayan araçlardan biri sayan bir dil varken, bu dilin 2004 yılında İBB başkanı Kadir Topbaş ‘ın -küreselleşme etkisini çok net ifade eden- “İstanbul’un katma değerini arttıracağız” söylemiyle bugünlere ulaştığını belirtti.
Oturumun son konuşmacısı Mücella Yapıcı ise, “İstanbul’da Müdahele Alanları, Gerekçeler ve Yaratılan Sorunlar” başlıklı bildirisine başlarken, Aslan’ın belirttiği gecekondu olgusuna atıfta bulunarak, daha müdaheleci ve zararlı bir örnek olarak varsılların gecekondularından söz etmek istediğini söyledi.
Yapıcı’nın Ömerli bölgesinde yapmış olduğu hava çekimi görüntüleriyle başlangıç yaptığı etkileyici sunumda, bu bölgede yapılan orman talanı gerçeği tüm çıplaklığıyla gözler önüne serildi.
Bu yasa dışı yerleşimlerin, hakim güçlerin etkisiyle gün be gün meşrulaştırıldığını ifade eden Yapıcı, sorunun hukuki boyutuna dikkat çekti. Bütün bu gerçeklere rağmen, verdikleri mimari hizmetle, bu usulsüz yerleşimlere dolaylı yoldan ortak olan meslektaşlarına yönelik eleştirilerini de Yapıcı bildirisinde ayrıca dile getirdi.
2. Oturum: “Soylulaş – MA!”
İlk konuşmacı Dr. Besime Şen, “Soylulaştırmada Mekan ve Kültür Ekonomi Politiği” başlıklı bildirisinde, kültürün endüstriyel bir hal almaya başladığını ve “kültürel sermaye”nin bir farklılaşma aracına dönüştüğünü söyledi. Şen, sadece soylulaştırılmış alanlarda kendini var edebilen, kendini siyasal olarak kodlamak istemeyen bir ‘yeni orta sınıf’ın varlığına ve kentsel sınıflaşmadaki rolüne işaret etti.
Bir diğer konuşmacı – aynı zamanda etkinlik moderatörü – Doç.Dr. Asuman Türkün ise, “Küreselleşen Dünyada Kentsel Turizmin Gelişmiş ve Azgelişmiş Ülkelerdeki Yeni Yüzleri” başlıklı bildirisini sundu. Kentsel turizmin ortaya çıkışı ve gelişiminden söz eden Türkün, bugün farklılığın bir değer haline geldiğini belirtti ve kentsel turizmin özellikle, bizim gibi, azmanlaşmış kentlerin olduğu ülkelerde nasıl bir etki yarattığını; yaratılmak istenen turizm ve kültür kimliği ile küresel kent kimliğinin bir arada muğlak bir şekilde var olmasının, her türlü faaliyetin bu kentlerde toplanmasına yol açarak kentsel rantları aşırı artırdığına ve bir kentsel krize yol açtığına dikkat çekti.
“Soylulaşmanın Simgeleri” başlıklı bildirisiyle etkinliğe katkıda bulunan Ali Şimşek, 90’lı yılları dışlanmanın en belirgin ve yaygın olarak yaşandığı dönem olarak tanımladı. İçinde bulunduğumuz bu dönemde “yeni orta sınıf”ın alt orta sınıftan farklılığını, gene aynı gruptan edindiği simgelerden beslenerek ortaya koyduğunu ve aslında trajik olan bu simgeleri kullanarak normalleştirdiğini söyleyen Şimşek, bu durumun 90’lı yılların bir gerçeği olduğunu belirtti, ancak bu dönemin yakında biteceğini iddia etti.
Yrd.Doç.Dr. Ayfer Bartu Candan ise “Kentsel Dönüşüme Kim Karşı Olabilir?” başlıklı bildirisiyle katıldı. Uzun yıllardır “Kemercountry” bölgesinde araştırmalar yaptığını belirten Candan, farklı sosyal sınıfların şehirde birbirine teğet yaşamlar sürdüğünden söz ederek, izole ortamlarda bundan yoksun yaşayan insanların biribirlerini tanımamaları üzerinden nasıl korkular ürettiğini ve geliştirdikleri önlemleri çarpıcı örneklerle dile getirdi.
3. Oturum - Panel: “Kentlerin Geleceği ve Öngörüler”
Doç.Dr. Asuman Türkün’ün moderatörlüğünde, Feyyaz Yaman, Ali Şimşek, Zeki Coşkun, Ethem Özgüven, Funda Oral’ın katılımıyla gerçekleştirilen panelle etkinlik son buldu. Bu panelde, kentsel/ mekansal dönüşüm, kültürel dönüşüm ve bu bağlamda sanatçının rolü ve gücü tartışmaya açıldı. Yerel ve ulusal olanın masum olmadığı ve toplumsal ilişkilerin her ölçeğinde var olan ve sürekli değişen güç ve rant ilişkilerini anlamadan kentlerin küresel kapitalizm çerçevesinde yeniden yapılanmasını da kavrayamayacağımız ifade edildi.
“Soylulaş-MA!” konusu kapsamında düzenlenen diğer etkinlikler, “Karşı Sanat” web sitesinden – www.karsi.com öğrenilebilir.