Alvorada Sarayı – Oscar Niemeyer
17 Ekim 2007 akşamı İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde "Oscar Niemeyer'in 100. Doğum Yıldönümü Etkinlikleri" kapsamında, “José Marti" Küba Dostluk Derneği tarafından düzenlenen konferansta Prof. Doğan Kuban mimaride modernist akımı konu alan bir konuşma yaptı.
Kuban, mimaride modernist yaklaşımın ortaya çıkışının temelinde, o dönemde mimariyi şekillendiren politik güçlerin / görüşlerin yattığını söyledi. Niemeyer’in bir komünist olduğunu, fakat hiç bir zaman hastalıklı bir komünist olmadığını; o dönem için siyasi görüşü nedeniyle Harvard Üniversitesi gibi çeşitli Mimarlık Okullarına dekan olarak önerilmiş olmasına rağmen, görev yapmasının reddedildiğinden bahseden Kuban; sonrasında Brasília’nın planlarını yapan Niemeyer’in, yine 60’lı yıllarda Brezilya yönetimine de sağ görüşlü bir hükümetin gelmesiyle Fransa’ya kaçmak zorunda kaldığını söyledi.
Brezilya Katedrali - Oscar Niemeyer
Türkiye’de de yavaş yavaş modernizme geçildiği 30’lu yıllarda, o dönemin en önemli şehir plancılarından Lucia Costa’nın Brezilya’da önce Güzel Sanatlar, sonrasında da Milli Eğitim’in başına geçmesiyle, Brezilya’nın kendine özgü mimarisini yaratmaya başladığını, 60’lı yıllarda da artık tam anlamıyla kendine has bir mimariye sahip olduğunu belirtten Kuban, bu bağlamda Lucia Costa ile çok fazla çalışmış olan Niemeyer’in de Brezilya’ya Le Corbusier’nin modernizmini getiren kişi olduğunu söyledi. Kuban, Le Corbusier’i “çağımızın Leonardo’su” olarak tanımlayan Niemeyer’in, Le Corbusier’in mimari ilkelerini tam anlamıyla uygulamış bir kişi olduğunu da vurguladı.
1939 yılında New York Fuar’ı için tasarladığı Brezilya Pavyonu ile ünlenen Niemeyer’in hayatını yönlendiren önemli tesadüf, o dönem için bir eyaletin valiliğini yapan Kubicheck’le tanışıklığıdır. Kubicheck’in cumhurbaşkanı olmasıyla Brezilya Başkenti’nin yapılandırma projesi ortaya çıkar. Kuban, bu projenin, Ankara’nın başkent olarak yapılandırılmasına benzer olduğuna dikkat çekti. Açılan şehircilik yarışmasını Costa’nın kazanmasıyla, 1956 – 1960 yıları arasında başkentin Niemeyer tarafından tasarlanan ana yapılarının inşaatı tamamlanmıştır. Türkiye’de de buna benzer şekilde Ankara için açılan yarışmayı başka bir Alman şehirci – mimar kazanmış, fakat Bakanlıklar gibi önemli yapıların tasarımı Holzmeister tarafından yapılmıştır.
S.R. Crown Hall - Mies Van der Rohe
Dünya tarihindeki üç önemli mimarın Niemeyer, Le Corbusier ve Louis Kahn olduğunu söyeleyen Kuban, her üçünün de üç önemli kentin (Brasília, Chandigarh, Bangladeş) yapılanmasında önemli rol oynadığını belirtti. 1960 - 1985 yılları arasında Paris’teki bürosunda çalışmalarına devam eden Niemeyer, o dönemde Paris Komünist Partisi’nin binasını da tasarlar.
Kuban, modernizmin malzeme ve strüktür değişimi ile birlikte doğduğunu; strüktürün o dönem için önemli bir sorun olduğunu, Le Corbusier’nin ise o dönemde söylediği ile yaptığı en çok bir birine benzeyen mimar olduğunu vurguladı.
Modernizmin, ortaçağdaki geleneksel hareketlere direnenlerin sözü olduğu belirten Kuban, postmodernizmin temelde modernizme karşı bir yaklaşım olarak ortaya çıkmış olmasına rağmen zamanla, “Le Corbusier’nin yapılarına benzemeyen yapılar yapmak” olarak yorumlanmaya başladığını anlattı.
Ulusal Meclis Binası - Louis Kahn
Le Corbusier’nin önemli bir düşün ve tasarım adamı olmasının yanında geleneksel pek çok şeyi yıkabilecek kadar da gözü kara olduğunu vurgulayan Kuban, “O dönem devrimci söylem dönemi olduğu için sanatın her alanında geçmişi reddeden bir yaklaşım söz konusudur ve sürrealizm gibi pek çok akım ortaya çıkmıştır” dedi.
Modernizm yolculuğunda Mies Van der Rohe, Wright, Gehry, Kenzo Tange gibi pek çok isime ayrı ayrı değinen Doğan Kuban, konuşmasına modernist ve postmodenist mimarların ünlü binalarından oluşturduğu bir fotoğraf seçkisinin sunumu ile devam etti.
1960 yıllara gelene kadar Türkiye’de modernizm tartışmasının yapılmadığını söyleyen, o yıllardan sonra biçimselcilik gibi basit kavramlar üzerinde tartışılmaya başlandığını anlatan Kuban, Türkiye’de hala tek bir modernist binanın yapılmadığını da vurguladı.