GAP İdaresi Başkanı Muammer Yaşar Özgül, GAP’ı yeniden gündeme taşımak için kolları sıvadı. Türkiye’nin en büyük projesi olarak bilinen, 32 milyar dolara malolacağı öngörülen GAP’ta işler nasıl gidiyor?
Şimdiye kadar harcanan 16 milyar dolar beklentilerin ne kadarını karşılamış? Bu iddialı proje bölgeye gerçekten refah getirmiş mi? Yarın Siirt’te, GAP inisiyatifiyle düzenlenen toplantılarda en yetkili ağızlardan işte bu soruların yanıtlarını öğreneceğiz.
Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren da katıldığı toplantılara işadamları da bekleniyor. Ethem Sancak, Nihat Özdemir, Aynur Bektaş, Süleyman Pamukçu’nun başarı öykülerini dinleceğiz Siirt’te.
Siirt’e giderken benim yanımda ise TEMA’nın "Mezapotamya’nın Büyük Düşü GAP" belgeseli olacak. GAP ile ilgili kişilerin belgeseli izlemek isteyebilecekleri umuduyla taşıyorum onu.
Geçen hafta sonu, TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Nihat Gökyiğit ile birlikte Harran Üniversitesi’nde izlediğimiz bu belgesel esasında yukarıda sorulara kısmen cevap veriyor.
Belgesel, A.Nihat Gökyiğit Vakfı ve Koç Vakfı’nın maddi destekleriyle hazırlanmış. Harran Üniversitesi danışmanlık yapmış. Dolayısıyla belgesel ilk kez Harran Üniversitesi’nde gösteriliyor.
Aşırı Sulama Tuzlanma Nedeni
2 yılda tamamlanan bu belgeselde neler var? 9. Cumhurbaşkanı Demirel’den, Harranlı ağalardan, köylülerden, bilim insanlarına, sayısız kişiyle konuşulmuş. Belgeselin mesajı gayet açık: "GAP tehlikede..."
"Aşırı sulama" nedeniyle GAP’ın toprağı "tuzlanıyor" ve "çoraklaşıyor". 130 bin hektarlık Harran Ovası’nın 30 bin hektarı tuzlandı ne yazık ki... Hem de geri kazanılamayacak derece tuzlandı. Bilinçsiz ya da "vahşi sulama" ve tek üründe yani pamukta ısrar. İşte GAP’ı tehdit eden iki önemli faktör.
Daha önce Aral Gölü’nün karşı karşıya kaldığı çevre felaketi için de bir belgesel hazırlamış olan Gökyiğit "GAP’ı kurtarmak mümkün" diyor. "Artık canlıların yaşamadığı Aral Gölü kurtarılamaz ama GAP için geç değil" diye ekliyor. Peki ne yapılabilir?
Gökyiğit sayıyor: Bilinçsizce sulama yapan Harran köylüsü eğitilebilir. Sulama yöntemleri değişebilir. Ürün rotasyonuna gidilebilir. Tuzu çeken bitkiler ekilebilir. Toprak ağalarının kontrolündeki Sulama Birlikleri daha sağlıklı işleyebilir.
Merak ediyorum. Acaba GAP’ın gerçek sorunları Siirt’te gündeme gelecek mi?
Öğle yemeğine 1 YTL veremeyen öğrenci var
Harran Üniversitesi 1992 yılında kurulmuş. Bugün 9 bin 700 öğrencisi var. Rektör Prof. İbrahim Halil Mutlu ve Rektör Yardımcısı Zuhal Karahan Kara akşam yemeğinde sohbet imkanı bulduk. Bölgeye gerçekten bambaşka bir hava getiren Harran Üniversitesi maddi zorluklarla karşı karşıya.
Fakülte binaları tamamlanmamış, kültürel olanaklar neredeyse yok gibi. Üstelik, AKP Hükümeti’nin yapmayı tasarladığı 30 yeni üniversite Harran Üniversitesi bütçesinin daha da kısılmasına yolaçabilir.
GAP’ta tarım yanlış sulama yüzünden can çekişirken Rektör Mutlu haklı olarak "Buraya bir Tarım Tekno Parkı kurulması gerekir" diyor. Üniversitenin hastanesi yetersiz.
Oysa üniversite maddi imkanlara kavuştuğu takdirde hem öğrencilere, hem yöre halkına katkısı büyük olabilir. Bazı öğrencilerin ne kadar yoksul olduklarını Zuhal Karahan Kara anlatıyor: "Sınavlara girmek için ödünç ayakkabı alanlar var."
Ya rektörün söyledikleri? "Üniversite kantininde öğle yemeği 1 YTL. Ancak bu parayı veremeyen ya da 1 lira karşılığında yemeği bölüşenler var." Anlayacağınız "yoksulluk" diz boyu. Rektör Mutlu’nun dediği gibi, bölgenin işadamları GAP’a yatırım için daha ne bekliyor? Toprak tuzlaşıyor insan yozlaşıyor
"Mezapotamya’nın Büyük Düşü GAP" belgeseli yalnız tuzlanmaya değil sosyolojik bazı gerçeklere de ışık tutuyor. Belgeselde konuşan Urfa Ziraat Odası Başkanı Halil Dolap, "Bu görkemli proje çarpık bir gelişmeyi de beraberinde getiriyor. Toprak tuzlaşırken, insan yozlaşıyor" diyor.
Örneğin kenevir ekimi. Esrarın elde edildiği kenevir ekimi yüzde 10’lardan yüzde 58’e fırlamış. Beş kat artmış. Başka bir yozlaşma örneği kaçak elektrik kullanımı.
Türkiye’nin en büyük kaçak elektrik kullanımı GAP bölgesinde gerçekleşiyor. Madalyonun öbür yüzünde ise sulamayla birlikte geliri 15 kat artan toprak sahiplerinin içine düştükleri durum var. Toprağı 3 milyar ederken şimdi tuzlanma yüzünden 1 milyara düşmüş. Belgeseldeki yetkililer uyarıyor: "Bu durum sosyal bir çöküntüye yol açabilir."