Bu yıl altıncısı düzenlenen “Mimar Sinan’dan Olimpiyat Kentine - Kentsel Dönüşüm ve Gayrimenkul Yatırımları” başlıklı Forum İstanbul toplantısı 12 – 13 Kasım 2007 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirildi. Kentsel dönüşüm projeleri üzerine yoğunlaşan toplantılar silsilesinde gayrimenkul yatırımcıları, bürokratlar, mimarların ve diğer sektör çalışanlarının yoğun katılımıyla gerçekleşti.

Forum İstanbul toplantılarının bir oturumu da kentsel dönüşüm projelerinden en çok nasibini alan kentlerden birisi olan İstanbul üzerineydi. Oturum başkanlığını Tavit Köletavitoğlu’nun yaptığı “Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında İstanbul” başlıklı toplantıya İMP (İstanbul Metropolitan Planlama) Koordinatörü Prof.Dr. Hüseyin Kaptan ve Kartal Dönüşüm Projesi’ni yöneten Pritzker ödüllü ünlü mimar Zaha Hadid ise konuk konuşmacı olarak katıldılar.

İlk olarak sözü alan Prof.Dr. Hüseyin Kaptan İstanbul’un enerjisinin kendisini heyecanlandırdığını söyleyerek konuşmasına başladı. 1980 yılında beş milyon insan için planlanan İstanbul’un artık il sınırlarına sığmayan bir metropol olduğunu ve göstergelerin 25 milyonu gösterdiğini belirtti. E – 5 karayolunun etrafında bulunan sanayi bölgelerinin de yasadışı konut bölgelerinin oluşmasına zemin hazırladığını söyleyen Kaptan; hazırladıkları Çevre Düzeni Planı'nın onaylanma sürecinde olduğunu belirtti. Bu planın hazırlanırken dikkate alınan ana kararlardan bir tanesinin de İstanbul’un; Büyükdere Caddesi, Eminönü, Mecidiyeköy ve yakın bölgelerini kapsayan alanının tek merkez haline gelmesini engellemek olduğunu vurguladı. Kaptan; hazırladıkları planda Silivri ve Kayabaşı – Ispartakule bölgelerinin İstanbul’un gelişebilecek en önemli iki alanı olduğunu söyledi.

Kaptan; İstanbul’un en önemli sorunlarından birisi olan ulaşım konusunu ise planda yer alan üç lojistik köyle (Gümüşyaka, Pendik ve Ambarlı) çözmeyi planladıklarını belirtti.

İstanbul’un küllerinden dönüştürüldüğünü söyleyen Kaptan; bu dönüşümün ekonomik, ekolojik ve sosyal anlamda sürdürülebilir bir dönüşüm olması gerektiğini de vurguladı.

Kartal’ın 4 milyon nüfuslu bir merkez olacağını belirten Kaptan bu projede mülk sahipleri ile beraber hareket ettiklerini de önemle vurguladı.

Kaptan konuşmasının sonunda İstanbul için hazırlanan dönüşüm projelerinden bazı örnekler verdi;

Maltepe – Dragos (ulusal bir yarışma ile elde edilecek), Kağıthane Vadisi (ulusal yarışma ile elde edilecek), Bayrampaşa – Topkapı – Maltepe, Medya Yolu, Bakırköy – Kazlıçeşme (ulusal yarışma ile elde edilecek), Başakşehir (ulusal yarışma ile elde edildi), Ispartakule – Bahçeşehir (ulusal yarışma ile elde edilecek), Beylikdüzü (ulusal yarışma ile elde edildi), Silivri, Zeytinburnu, Küçükçekmece – Ayazma – Kayabaşı.



İstanbul Çevre Düzeni Çalışmaları Kapsamında Kentsel Dönüşüm Çözüm Önerileri
Kaptan’ın konuşmasında da çeşitli örnekler göstererek üzerinde durduğu İstanbul için dönüşüm bölgeleri için önerilen çözümler ise çevre düzeni planında şu şekilde sıralanıyor;

- Tarihi Yarımada, Haliç, Galata, Beyoğlu, Şişli - Maslak eksenli MİA bölgesi ile Kadıköy - Üsküdar ve Boğaziçi’nin oluşturduğu geleneksel çekirdek alan ve ağırlıklı merkez mekan sistemi, kademeli bir yapıda yeniden düzenlenmeli,

- Yerleşim kütlesinin daha büyük ve yoğun olan Batı yakasında, daha çok alt merkezler ve yoğunluk dağılımları yaratılmalı,

- Boğaziçi sahilleri boyunca olduğu kadar; yine Batı yakasında Esenler, Avcılar ve Beylikdüzü vb. yerleşim alanları ile Doğu yakasında Ümraniye ve Dudullu’daki yoğun yapılaşmalar frenlenmeli,

- Formula 1 Alanı ve Olimpiyat Köyü gibi doğal eşiklere yönelik benzer gelişmeler ile sanayinin Hadımköy’de odaklanmasının ve üst gelir düzeyi konut alanlarının Çekmeköy gibi orman alanlarına yayılmasının ve yapılaşmaların su havzalarına doğru kaymasının önüne geçilmeli,

- Aşırı yük altında olan Fatih, Bayrampaşa, Beyoğlu, Kadıköy, Beşiktaş, Kağıthane, Eminönü, Zeytinburnu, Üsküdar ve Bakırköy gibi ilçeler ile Batı yakasında MİA-TEM otoyolu ile Küçükçekmece arasındaki bölgede nüfus yoğunluğu düşürülmeli.

- Deprem riski olan Büyükçekmece’nin sahil kısmı, Avcılar, Zeytinburnu, Bakırköy, Bahçelievler, Fatih, Eminönü ile kısmen Üsküdar ve Ümraniye’nin yanı sıra Kadıköy, Maltepe, Kartal, Pendik, Tuzla ve Adalar gibi alanlarda gerekli önlemler alınmalı.

Çevre Düzeni Planı hazırlanırken alanlar niteliklerine göre parçalara bölünüyor. Kentsel dönüşüm projeleri tanımlanırken, kentte yer alacak fonksiyonlar İMP tarafından hazırlanan planlama uygulama hükümlerinde de ayrılıyor;

Sürdürülebilirlik çerçevesinde koruma alanları: Orman alanları, tarım alanları, havza alanları, jeolojik sakıncalı alanlar, korunacak maden ve taş ocakları ve sit alanları.

Yerleşim alanları: Onanlı planı bulunan kentsel yerleşim alanları, mevcut konut alanları, gelişme konut alanları, eski köy yerleşik alanları.

Ticaret ve hizmet alanları: Merkezi iş alanı (MİA), ticaret – hizmet alanları ve alt merkezler, çekim merkezleri, çalışma alanları, teknoloji geliştirme parkları ve kültür endüstrileri yoğunlaşma alanları.

Sanayi alanları: Sıhhileştirilecek sanayi alanları.

Lojistik bölgeler

Turizm alanları: Kültür – turizm amaçlı kullanımlar ve turizm merkezleri ve kültür - turizm amaçlı kullanımlar ve günübirlik rekreasyon alanları.

Kentsel donatı – hizmet ve altyapı alanları: Üniversite alanları, sağlık haberleri, kentsel hizmet alanları, askeri alanlar, kentsel yeşil ve spor alanları, arıtma tesisleri ve depolama alanları ve ağaçlandıralacak alanlar

Ulaşım: Havaalanları ve ulaşım sistemi.

Prof.Dr. Hüseyin Kaptan İstanbul’un bir lojistik cenneti olduğunu her fırsatta vurguluyor. İstanbul Çevre Düzeni Planı kapsamında alt lojistik merkezleri öneriliyor. Bu kapsamda hazırlanan lojistik planda Ambarlı Limanı için öneriler ise şu şekilde;

İstanbul‘da mevcut demiryolu yetersiz. Ambarlı Limanı, mekansal alanının sınırlı olması nedeniyle, altyapı imkanları açısından bu eksikliği gideremiyor. Liman’ın 5 – 10 km gerisindeki alanların limana dahil edilmesi yoluyla bu eksiklik giderilmeye çalışılmalı. Ancak limanın yetersizliğini gidermek ve bu alanlardaki hizmetlerin limanla bütünleşmesini sağlamak için, liman gerisinde bulunan yerleşmelerin 500 – 600 metre derinliğindeki alan rezerv alanı olarak tahsis edilmeli. Ambarlı Limanı’nın üretmiş olduğu trafik yükünü azaltmak amacıyla, Liman Halkalı – Edirme Demiryolu Hattı, Bahçeşehir mevkii bağlantısı ile sağlanmalı ve Marmara Denizi üzerinden gelecek yüklerin demiryolu üzerinden aktarılması imkanı oluşturulmalı. Siz konusu bağlantı, Hadımköy’de oluşturulacak lojistik bölgeye kadar uzatılmalı ve bölgenin Ambarlı Limanı ile bağlantısı sağlanmalı.

Aynı şekilde havaalanları için öneriler ise şunlar;
Atatürk Havalimanı’nın doğusunda bulunan Dünya Ticaret Merkezi’nin bulunduğu bölge, havaalanı sınırları içine dahil edilmeli. Atatürk Havalimanı’nda, yurtdışında benzerleri bulunan “Lojistik Bölge” oluşturulmalı. Sabiha Gökçen Havalimanı ve çevresi hızla SİT alan ilan edilerek koruma altına alınmalı, çarpık kentleşmenin önüne geçilmeli. Yeni kargo tesislerinin, kara (TEM Otoyolu) ve demiryolu (Boğaz tüp geçişi) ile yakın limanlara entegrasyonu sağlanmalı. Gelecek on yıl için çözüm önerisi, kargo tesislerinin Atatürk Havalimanı içinde başka bir yere taşınması. Önerilen yeni alan, şu anki THY A.O Genel Müdürlük binası yanındaki Hazine’ye ait boş arazi, Türk Hava Kuvvetleri’ne ait lojman ve Havacılık Müzesi’nin bulunduğu alan.



Kaptan’ın konuşmasının ardından mimar Zaha Hadid Kartal Dönüşüm Projesi’ni anlatmak üzere sözü aldı. İstanbul’u çok sevdiğini ve her yıl belli bir süre geçirdiğini söyleyerek konuşmasına başlayan Hadid planladığı kentsel tasarım projelerinden örnekler gösterdi. Bu tür projelerde öncelikli olarak çalışma bölgesine bakmanın çok önemli olduğunu belirten Hadid; Tokyo, Berlin, Londra, Madrid, Singapur, Bilbao, Pekin ve New York’tan çeşitli örnekleri izleyicilerle paylaştı. Hadid; Singapur’da yaptığı çalışmada iki tür topoğrafyayı birleştirerek oluşturduğu alanlarda, farklı kuleler tasarlamak yerine merkezler yaparak eklenebilir – çıkarılabilir mekanlar tasarladığını ve kentsel geometri ile ilgili bir dizi çalışma yaptığını belirtti. Hadid; New York’da yaptığı çalışmada ise kent için çok önemli olan şeffaflığı binalara nasıl uyguladığını anlattı. Bu tür kentsel tasarım çalışmalarında eş zamanlı olarak mimariyi de incelediklerini belirten Hadid konuşmasına Kartal projesinin detayları ile devam etti.

Kartal projesinde Kartal ve Pendik’i dikiş izi olmadan yatay olarak bağlayabilmenin önemli olduğunu belirten Hadid, bu tür çalışmalarda işbirliğinin de çok önemli olduğunu vurguladı. Hadid bu projedeki fikri ise şöyle tanımladı; tek bir vizyon, kabul edilebilir farklı ölçekler,ağ, farklı bölümlerde ve ölçeklerde değişken. Hadid; tasarımındaki her ağın farklı bir şekilde yorumlanabileceğini kendisine ilham verenin ise İstanbul’da kubbeler oluşturan tarihi eserler olduğunu söyledi. Bu planın dinamik olduğunu ve her segmentte farklı şekilde yorumlanabileceğini söyleyen Hadid birkaç ayrıntılı bina örneğini de izleyenlerle paylaştı. Bu bölgedeki ana fikrin her binanın önünde kamuya açık bir alan yaratmak olduğunu belirten Hadid sunumunu marina için yaptığı çalışmalardan birkaç örnek göstererek bitirdi.

Konuk konuşmacıların ardından; PRC Bouwcentrum International Direktörü Alle Elbers, TOKİ, Kentsel Yenileme Daire Başkanı Gül Deliktaş, Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir, Faruk Göksu, mimar ve şehir plancısı Prof. Michael Sorkin ve İstanbul Konut AŞ, Genel Müdürü Musa Yetim de İstanbul’da yaptıkları ve yapacakları kentsel dönüşüm projelerinin kapsamlarını izleyicilerle paylaştılar.