Zehirli atıkları imha eden İZAYDAŞ'ın dolması ve benzer işi yapan firmaların ise 3 bakanlığın bürokrasisine takılması yüzünden 250 bin ton atık madde firmaların elinde kaldı.
Türkiye'de yılda yaklaşık 300 bin tonu bulan tehlikeli atıklar şirketlerin kâbusu oldu. Ülkenin tek endüstriyel atık bertaraf tesisi olan İzmit Katı ve Artıkları Arıtma Yakma ve Değerlendirme AŞ'nin (İZAYDAŞ) 40 bin tonluk kapasitesinin dolması nedeniyle firmaların 250 bin ton atığı depolarda beklerken dönüşüm yapmak için lisans alan 10 firma ise 3 bakanlık arasında anlaşma sağlanamadığı için devreye giremiyor.
Türkiye'de yılda yaklaşık 300 bin ton tehlikeli atık üretiliyor. Çeşitli yerlere gömülen zehirli varillerin ortaya çıkmasıyla yaşanan skandallarla kamuoyu gündemine giren ilaç, kimya ve kozmetik gibi sektörlerin tehlikeli atıklarını imha eden tek kuruluş İZAYDAŞ. Ancak 40 bin ton kapasiteli kuruluş, talebe yetişemezken kuyrukta bekleyen firmalara ancak 8 ay sonrasına gün veriyor. Bu atıkların imhası ciddi maliyetler gerektiriyor.
Çevre ve Orman Bakanlığı yetkilileri sorunun kendilerinden kaynaklanmadığını söylüyor. Türkiye'nin atık konusundaki ihtiyaçlarını gidermeye çalıştıklarını belirten yetkililer, Türkiye'nin 150 katı atık tesisine ihtiyacı olduğunu belirtiyor. Şu anda ise sadece 21 tesisin bulunduğunu anlatan yetkililer, bunun için İZAYDAŞ benzeri kuruluşlara lisans vermeye başladıklarını belirterek bu sayının 10'u bulduğunu söylüyor.
Maliye gider kabul etmiyor
Ancak bakanlığın verdiği bu lisans ise firmaların verdiği bilgilere göre Maliye ve Sağlık Bakanlığı tarafından kabul görmüyor. Sağlık Bakanlığı, bu firmalara ceza yağdırırken Maliye Bakanlığı da bu kuruluşlara giden firmaların atık harcamasını gider olarak kabul etmiyor. Gerekçe ise şöyle: "Sistemimize göre sadece İZAYDAŞ'ta gerçekleşen zehirli atık imhaları gider olarak gösterilebilir."
Kemerburgaz'da faaliyet gösteren Ekolojik Enerji AŞ, İZAYDAŞ benzeri firmalardan biri.
1 yıl önce Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından izin alan firmanın lisansı da Maliye Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından kabul görmemiş. Genel Koordinatör Senem Bilgin, Çevre Bakanlığı'ndan, hatta Enerji Piyasası Denetleme Kurumu'ndan (EPDK) tüm izinleri aldıklarını söylüyor. Ama firmaların atıklarını getirdiklerinde bunu gider olarak gösteremediklerini anlatan Bilgin, "Maliye Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı, Çevre Bakanlığı'ndan bize yazı gelmedi diyerek, bu bertarafı kabul etmiyor. Sorun bakanlıklar arası diyalogsuzluktan kaynaklanıyor" diyor.
Atıkların bertaraf edilmesi konusunda organizasyon işleri yapan Kompak Limited de aynı sıkıntıdan yakınarak Çevre Bakanlığı'nın onayladığı bir tesisi Maliye'nin onaylamadığını belirtiyor. Genel Müdür Selçuk Korkmaz, firmaların elinde tonlarca atık biriktiğini kaydederek "Bizim yaptığımız sektörel araştırmaya göre Marmara Bölgesi'ndeki firmaların depolarında 200 bin tondan fazla atık bekliyor. Bir yıldır atıklarını imha edecek yer bulamayan firmalar var. Bunun tek nedeni İZAYDAŞ'ın kapasite sorunu değil. Devlet kurumları arasında bir uzlaşı yok. Firmaların da atıkları birikmeye devam ediyor. Yeni bir çevre felaketi doğmadan bu konuya eğilmek gerekiyor" diyor.
İZAYDAŞ tekeli oluşturuldu
Abdi İbrahim İlaç Genel Müdürü Erman Atasoy ise İZAYDAŞ'ta imha için en az 6 ay beklediklerini ve alternatiflerinin olmadığını söylüyor. Atık depolamanın hiçbir firma için hoş bir şey olmadığını söyleyen Atasoy, "Atık imhası uzun süredir devam eden bir soruna dönüştü. Firmalar tonlarca atığı bir yerlerde depolamak zorunda kalıyor. İZAYDAŞ'ın kapasitesi artırılmalı; İstanbul'a büyük ve kapsamlı bir tesis yapılmalı. Yurtdışında imhalar zaten çok pahalı. Maliye bu nedenle bu harcamayı gider olarak kabul etmiyor olabilir. Ama bürokrasi de sorun çözücü davranmalı" diye konuşuyor.
Nalkon Kimya Genel Müdürü Nazım Çakmak da yaşadıkları sıkıntıları şöyle anlatıyor:
"Elimizdeki 110 ton civarı atığı bertaraf edecek tesis bulamıyoruz. İZAYDAŞ dolu ve atıklarımızı almıyor. İZAYDAŞ muadili 1 ya da 2 firma var. Ancak buralarda da karşımıza bürokrasi çıktı. Atıklarımızı Ekolojik Enerji'ye götürdük. Ama vergi dairesi bize, 'Sadece İZAYDAŞ olur. Aksi takdirde harcamanızı gider gösteremezsiniz' diyor. Sağlık Bakanlığı da aynı şekilde 'Atık imha onayınızı vermeyiz' diyor. Bakanlıklar ve devlet kurumları arasındaki yazışma ve anlaşmazlıklar nedeniyle İZAYDAŞ tekeli oluştu. Atıklar elimizde kaldı ve bu gidişle de kalmaya devam edecek. Birçok firma atık koymak için depo arıyor. Hükümet acil çözüm üretmeli."
Bakanlıklar cevap vermedi
Çevre ve Orman Bakanlığı'nın verdiği atık imha lisanslarını kabul etmemesi nedeni ile firmalar, Maliye Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı'nı bürokrasi yaratmak ile suçluyor. Atıklarını bir an önce imha etmek isteyen firmaların ortak görüşü ise daha az bürokrasi ve Bakanlıklararası uzlaşının sağlanabilmesi. Ancak Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü ve Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü, tüm aramalara rağmen konuyla ilgili açıklama yapmaktan kaçındı. Maliye Bakanlığı yetkilileri, konunun Kurumlar Vergisi mevzuatı ile ilgili olduğu bilgisini vermekle yetindi.