Günümüzde bazı art, gizli niyetler, özel çıkarlar, cilalı, kulağa hoş gelen sözcüklerle süslenerek, paketlenerek, ambalajlanarak kamuoyuna sunulmakta, kamuoyu yönlendirilmeye çalışılmaktadır. Ekonomide, politikada, dillere persenk olmuş bazı kavramların, deyimlerin gerçekte ne anlama geldiği, neleri gizlediği, zaman zaman bu köşede açıklanmaya çalışılmaktadır. Şehircilik uzmanı olmamakla beraber, beni vatandaş olarak rahatsız eden, tedirgin eden bir konu da kentsel dönüşüm alalaması ile uygulamaya konulan ya da uygulanması planlanan projeler...
Kentin merkezinde, merkeze yakın çevrelerinde çoğu kez bakımsız hatta harabe görüntüsü veren geri kalmış yerleşim yerleri olarak da nitelendirilebilecek yerleri yenileştirme, güzelleştirme, kullanışlı hale getirme, kentin görüntüsünü verdiği izlenimini değiştirme, tüm bunlar karşı çıkılmayacak savlar, görüşler veya hedeflerdir. Ancak izlenen taktik şu... Farklı gerekçeler ileri sürülerek gizli amaçları gerçekleştirmek. Tümü için belki geçerli olmayabilir ama; kentsel dönüşüm projeleri ardında yatan niyet çoğu kez, potansiyel bir rantı fiilen gerçekleşebilir hale getirerek, rant aktarmak ya da rant elde etmek oluyor.
Kentin değerli alanlarında yerleşik değerli ya da değerlenecek mülke sahip olmakla beraber, çoğu yüksek, yıkık dökük, bakımsız konutlarda yaşamı sürdürenler, kentsel dönüşüm projeleri ile mülklerini düşük fiyatla satmaya ve/veya yerleşim yerlerini terke zorlanmaktadırlar. Böylece değerli ya da değerlenecek mülklerin düşük bedelle kollanan kişilerin eline geçmesine uygun ortam, koşullar hazırlanmakta, oluşan ya da oluşacak rant bu kişilere aktarılmaktadır.
Kentsel dönüşüm projeleri, kentlerin özelliklerini koruyacak, yansıtacak biçimde hazırlanmadığında da kentler tarihsel özelliklerini yitirmekte, birbirlerine benzemekte, belki de anlamsızlaşmaktadırlar.
Rant yaratma, rant aktarmanın yasalara göre de suç sayılmayan biçimde kamulaştırma yöntemiyle, yeşil alan olarak gösterilen yerlerin daha sonra (iskân) yerleşime açılmasıdır. Böylece yeşil alan olacak diye sahibinden ucuza kapatılan arazi daha sonra yerleşim yeri olarak değerlendiriliyor, yandaşlara rant sağlanıyor, belki seçim giderlerinin fonlanması için olanak da yaratılıyor. İstanbul içinde, merkez olarak nitelendirilebilecek bölüm ya da bölümlerde yeşil alanlar göreli olarak azalıyor, yalnız yeşil alanların azalması değil, dikilen gökdelenler nedeniyle, altyapı yetersizliği daha belirginleşiyor, trafik sorunu çözümsüz hale geliyor.
Kentsel dönüşüm projeleri, konunun uzmanları tarafından " neoliberalizmin" kentlere saldırısı olarak nitelenebiliyor. Liberalizm sözcüğü veya kavramı ardına tekelcilik, rant elde etme, sömürü saklanabiliyor. Sözcüklerle de göz boyamacılığı yapılıyor.
Liberalizm maskesi altında emek sömürüsü, ardından dış ticaret sömürüsü, finansal pazarlar sömürüsü, şimdilerde kentleşme sömürüsü yatıyor...
Kentlerde rant yaratma ve/veya yoksul halkın lehine oluşmuş ya da oluşmakta olan potansiyel rantı, varsıl kesime, parti, tarikat, cemaat ilişkisi içinde yandaşlara hatta yabancılara aktarmaya dönük projeler uygulamaya konulmaktadır. Bu tür projeleri sözcüklerle süslemek, medyanın malum kesimine reklam dahil çıkar sağlayarak destek bulmak planın bir parçasını oluşturuyor. Yerel seçimler yaklaşıyor, ne olur ne olmaz düşüncesiyle uygulamaya konulan rant sağlamaya yönelik projelere dikkat etmek gerekir. Neoliberalizmin saldırısından kentlerimizi kurtarabildiğimiz kadarı ile korumamız gerekiyor.