Paramount Pictures, 18 Ocak’ta gösterime girecek olan “Cloverfield” adlı film için etkin bir reklam kampanyası başlattı. Türkiye’de “Kod Adı” adı ile gösterime giren “Alias” ve son günlerde odukça ilgi gören “Lost” dizilerinin yapımcısı J. J. Abrams’ın elinden çıkan film, reklam kampanyalarına rağmen hala gizemini koruyor. Filmin afişinde; öne çıkan başı kopmuş Özgürlük Heykeli’ne geri plandaki New York kentinin harap olmuş silüeti eşlik ediyor. Filmin yazılı özeti ise pek bir şey anlatmıyor:

Beş New York’lu genç, arkadaşlarının bulunduğu bir partiye giderler ve gökdelen büyüklüğünde bir yaratık kentin üzerine üşüşür. Gençlerin; kamera kayıtları, hayatta kalma mücadeleleri ve hayatlarının en gerçeküstü ve korkunç partisi.

Film tanıtımı sadece aydınlatıcı. Tıpkı “Blair Cadısı” filmi gibi, eskiden “Central Park” olarak bilinen alanda bulunan bir kameranın perspektifinden anlatılan film, konuşulacağa benziyor. Görünmez canavarın saldırı sahnesi, talihsiz askerlerin karşı koyma ve panikleyen halkı kurtarma çabaları.

Filmlerin New York’u harap olmuş bir şekilde göstermeleri yeni bir şey değil. Emin olun bunun sinema tarihinde uzun bir geçmişi var. New York Magazine blog geçtiğimiz günlerde New York’un harap edildiği filmlerden oluşan bir Top 10 listesi yayınladı. 11 Eylül olayının yatışmasından sonra oldukça esnek ve belli başlı konulardan birisi olan kent yıkımı konusunun her zamankinden yaygın olduğu görülüyor.

2005 yılında The Boston Globe’da yayınlanan mimarlık tarihçisi Max Page tarafından kaleme alınan köşe yazısında, New York’un yıkımı ile ilgili fantazilerin aslında kentin hayati bir başarısı olduğu belirtiliyor.

Page yazısında; “King Kong’un Empire State binasının tepesindeki kaçınılmaz randevu için Manhattan sokaklarında yolunun üstündeki her şeyi çiğnemesi New York için önemli görüntülerden birisi olmalı” diyor ve ekliyor; “Eğer bu tek görüntü bile New York’un üstünlüğünü sembolize ediyorsa, birçok insan hala kentin sonunu hayal etmek isteyebilir.”

“Cloverfield”ın ve “I Am Legend”in afişleri bizim dikkatimizi çekmek için yarışıyorlar. Halen gişenin hit oyuncusu Will Smith’in oynadığı “I Am Legend” filminin afişinde arka planda Brooklyn Köprüsü’nün yıkık iki kulesi ve kent yıkıntıları var. Filmde; kent çok bozulmamış fakat nüfus azalmış ve bölünmüş, üç yıl önce meydana gelen salgın bir hastalıktan dolayı insanlık kaybolmaya yüz tutmuş.

Şimdi New York’u yerle bir olmuş, yıkılmış ve içi dışına çıkmış şekilde gösteren filmlere bakabiliriz. Bunlar arasında King Kong (1933) gibi filmleri saymıyorum. Bütün canavar filmlerinin anası olan filmde New York devasa maymun tarafından yer bir olmuş olsa bile sağ salim kurtulur.


When Worlds Collide (1951): Son sürat hareket eden başka bir gezegenin çarpışmak üzere Dünya ile karşı karşıya gelmesi yer çekimini alt üst eder ve sel Manhattan’daki gökdelenleri sular altında bırakır.

Planet of the Apes (1968): Charlton Heston filmin final sahnesinde plajda yarısına kadar gömülü olan Özgürlük Anıtı’nı keşfeder. Dünya’dadır, bütün insanlık yok olmuştur ve maymunların egemenliği altındadır. Umutsuzca ağlar. “Lanet olsun sana! Lanet olsun sana! Kahretsin, hepiniz cehenneme gidin.”

Soylent Green (1973): Malthusian kuramına göre New York’un nüfusu 40 milyona çıkar, pek çok insan işsiz ve kara cahildir. Polis detektifi (Charlton Heston) yemek hammaddesi üretmek için ötanazi ile öldürülmüş insan cesetlerini keşfeder.

Escape From New York (1981): New York tamamen yıkılmamıştır. Fakat Manhattan Birleşik Devletler’in kalanından izole edilerek oldukça güvenli bir hapishaneye dönüşmüştür. Bir eski askere Birleşik Devletler’in başkanını bulmak için 23 saat verilmiştir. Kötü niyetli birisi tarafından bir uçak kazası sonucu bir adada bulunur.

2019: After the Fall of New York (1983): Çok az bilinen bir İtalyan filmi. Nükleer patlamanın ardından, Dünya’daki tek doğurgan kadın New York’ta yakalanmıştır.

Endgame (1983): Kıyamet sonrası hayat ile ilgili bir başka İtalyan filmi. 2025 yılında 3. Dünya Savaşı’nda korkunç bir nükleer patlama olur. Diğerleri arasında New York şehri kalır, yıpranır fakat yok olmaz.

Independence Day (1996): Dev uzaylı araçları New York’u ve diğer önemli şehirleri yerle bir eder.

Mars Attacks! (1996): Tim Burton’un 1950’ler ve 60’lardaki bilim-kurgu gerilim türündeki filmlerine göndermesi.

Armageddon (1998): Filmin başlarında, bir sürü meteor New York’taki Chrysler Binası, Merkez Tren Garı, ve Dünya Ticaret Merkezi’nin de olduğu bir grup New Yok yapısını ve başka şehirleri yerle bir ediyor. Dünya’ya çarpmak üzere olan en büyük asteroid NASA’nın çabaları sonucunda rotasından saptırılıyor ve Dünya kurtulmuş oluyor.

Deep Impact (1998): İki kuyruklu yıldız parçasından küçük olanı Atlantik Okyanusu’na düşerek Amerika Birleşik Devleri’nin doğu kıyısını yok eden bir mega-tsunami yaratıyor. Oluşan sel New York şehrini alıp götürüyor.

Godzilla (1998): 1954 yılında çekilen orjinal versiyondaki savaş sonrası Tokyo yerine bu sefer New York şehri devasa bir sürüngenin ayakları altında tuzla buz oluyor.

A. I. (2001): Küresel ısınma sonucu New York harabe şeklinde ve sular altında. Yalnız Özgürlük Anıtı’nın meşalesi su üstünde görünüyor. Coney Island’ın ürkütücü su altı görüntüleri şehirdeki yıkımı vurguluyor

Time Machine (2002): H. G. Wells’in aynı isimli romanındaki Londra’nın yerine bu sefer New York var. Genç bilim adamı geleceğe yaptığı yolculukta avcı-toplayıcı bir ırk olan Eloiler’i bulur. Eloiler Manhattan’a benzeyen yamaçlarda asılı tüp evlerde oturmaktadırlar ve genç bilim adamına, içinlerinde birinde Tiffany & Company binasına ait bir tabela ve Brooklyn Köprüsü-Belediye Binası metro istasyonunun fayansları da olan eski New York objeleri gösterirler.

The Day After Tomorrow (2004): Kuzey yarımküredeki iklim değişikliğinden etkilenerek, dondurucu soğuğa teslim olan New York kentinde; içlerinden birini Jake Gyllenhaal’ın canlandırdığı bir grup genç, New York Halk Kütüphanesi’ndeki kitapları yakarak hayatta kalırlar.

War of the Worlds (Spielberg, 2005): Tom Cruise’un başrolünü oynadığı bu filmin ilk sahneleri New Jersey, Bayonne’da çekildi. Filmde New York’un uzaylılar tarafından ele geçirilip yıkılmasından bahsediliyor.

Tabi ki çok daha fazla örnek var. 9/11’deki terörist saldırısı, şimdilik kentsel yıkımları konu alan senaryoları azalttı, ancak çok kısa bir süre için. J. Hoberman’ın geçen yıl The Village Voice’daki tartışması, sadece Hollywood’un felaket filmlerine duyduğu iştahı artırmaya yaramıştı.

“Celluloid Skyline”ın yazarı James Sanders, New York’u da kapsayan felaket sahnelerinin yankılarının özel efektlerin yarattığı şoktan kaynaklandığını düşünüyor. “Yıkılmış bir banliyo sokağını göstermenin ne anlamı olabilir?  Sivil toplumun en önemli, en bilinen sembolünde – Amerikalılar için bu sembol New York – felaketlerin en büyüğünü ve en tehlikelisini canlandırdığınız zaman bir anlamı var.” New York’un bir kıstas olduğunu belirten Sanders, bu ölçünün felaketin büyüklüğünü simgelediğini ifade ediyor.

Sanders ekliyor; “9/11’den sonra, biz bu tür yapımların yasaklanacağını, artık kimsenin New York’u filmlerde işgal altına alınmış bir şehir olarak göstermeye cürret edemeyeceğini düşünmüştük.” Özel efekt ağırlıklı filmlerin denizaşırı ülkelerde daha fazla gösterildiğine dikkat çeken Sanders'a göre film yapımcıları için New York silüetinin alternatifi yok.

“I Am Legend”a karşılık – Richard Matheson’un kitabından uyarlanan “The Omega Man” (1971) gibi – “Cloverfield” görüntüleri artık tatsızlaşmaya başlamıştı diyen Sanders ekliyor: “Sadece sivil sembol haline gelen New York’u değil, 11 Eylül’ü de kullanarak duygularla oynuyorlar. Birçok açıdan bu adil değil.”

Boş zamanlarını değerlendirmek için, başka işlerle birlikte Manhattan’ın birçok yerel gazetesi için eski filmleri tekrar izleyen Eski Başkan Edward I. Koch da, yıkım temalarının ısrarından bıkmış. Bir telefon söyleşisinde “Onlar gökdelenlerimizin yıkıldığını görmek istiyorlar çünkü kıskanıyorlar” diyen Koch, soran kişiye göre “Onlar; ülkenin geri kalanı” cevabını veriyor.