Soldan Sağa: Mehmet Saner, Nilüfer Akıncıtürk, Funda Kurak Açıcı 

Mimarlar Odası Bursa Şubesi tarafından bu yıl 20.’si düzenlenen “Erk ve Mimarlık” konulu Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi oldukça yoğun geçen bir programla geride kaldı. Kongrenin bilimsel kurulunu katılımlarıyla Doç.Dr. Aydan Balamir, Prof.Dr. Nilüfer Akıncıtürk, Prof.Dr. Sümer Gürel, Yük. Mimar Yücel Gürsel, Doç.Dr. Bilge Işık, Yük. Müh. Mimar Baran İdil, Prof.Dr. Mete Tapan, Öğr. Gör. Dr. Murat Taş, Mimar Bülend Tuna, Prof.Dr. Alper Ünlü oluşturdu. Üç gün boyunca yoğun bir katılımla devam eden kongrenin açılış konuşmasını ise Doğan Tekeli ve Prof.Dr. Sümer Gürel gerçekleştirdi.

Açılış konuşmalarının ardından oturumlara geçildi. Kongrenin ilk oturumu Prof.Dr. Sümer Gürel’in yönettiği “Mimarlık – Erk İlişkilerinde İnsan Birey”di. Bu ilk oturumda John Zerzan ve Ebbe Meldgaard bildirilerini sundular. İlk günün son oturumu ise Prof.Dr. Bilge Işık yönetimindeki “Ekonomik / Siyasal Erk ve Mimarlık” başlıklı oturumda ise Tülin Görgülü, Ebru Erdönmez, Selim Öktem, Serkan Güneş, Günseli Demirkol, Emel Akın, Şengül Yalçınkaya Erol, Kıymet Sancar, Z. Ebru Yıldızber ve Ayça Tokuç bildirilerini sundular.

Kongrenin ikinci günü ise “Siyasal Erk ve Mimarlık” oturumuyla başladı. Prof.Dr. Alper Ünlü’nün yönettiği oturumda Türkan Ulusu Uraz, Ayşe Durukan, Bedriye Asımgil, Özlem Arıtan, Ayça Tokuç ve Ebru Yıldızber bildirilerini sundular. Prof.Dr. Mete Tapan’ın yönettiği ikinci oturumda Aysu Akalın, Christopher Wilson, İhsan Sezal, Kemal Yıldırım, Günseli Demirkol, Gökçeçiçek Savaşır, Zeynep Tuna Ultav, Nilay Kayaalp ve Gürhan Tümer bildirilerini sundular. “Erk Mimarlık” isimli üçüncü oturumu ise Gürhan Tümer yönetirken, Ahmet Eyüce, Khaled Tadmori, İbrahim Alpaslan, Lerzan Aras, Eser Yağcı, Mina Ulusoy, Ebru Erdoğan, Abdullah Erdoğan, Şengül Yalçınkaya Erol ve Kıymet Sancar bildirilerini sundular. Kongrenin ikinci günündeki son oturumda da Doç.Dr. Aydan Balamir yönetiminde Hande Egel, Osman Aydın, Serap Durmuş, Arda Sander ve Berna Baradan’ın katılımıyla gerçekleşti.

Kongrenin üçüncü ve son gününü Arkitera.com olarak yerinde takip etme olanağı bulduk. Prof.Dr. Nilüfer Akıncıtürk başkanlığında gerçekleşen kongrenin ikinci gününde olduğu gibi “Toplumsal Erk ve Mimarlık” başlığı altında üç akademisyen bildirilerini katılımcılarla paylaştılar. Oturumun ilk konusu Funda Kurak Açıcı, Şebnem Ertaş, İlkay Maşat Özdemir tarafından hazırlanan “Kadın ve Mimarlık: Trabzon Örneği” başlıklı bildiriydi. Kadınların yapılı çevreye katkılarını Trabzon bağlamında ele alan bildiri öncelikle kadın mimarların eğitime ilk başladığı yıllardan itibaren ele alındı. Sunumu gerçekleştiren Funda Kurak Açıcı en son 2007 yılında %60’lık bir oranda kadın mimar mezun veren Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin kente katkısından bahsetti. Kadın mimarların genellikle kamu kuruluşlarında çalıştıklarını sayısal verilerle açıklandı. Mimarlar Odası’na kayıtlı kadın mimarların %6’sının uygulama yaptığı belirtildi.

Oturum Mehmet Saner’in “Çoğulcu Demokrasilerde Mimarlığın Kamusal Alandaki Yeri” başlıklı bildirisi ile devam etti. Öncelikle “Erk”i eldeki toplumsal, siyasal ve ekonomik araçları kullanma olarak tanımladı. Saner bu tanımdan sonra sözlerine şöyle devam etti: “Kentsel toplumsal mekanlarda bu üç erk beraber çalışabilir. Amaç belirlenirse erk aktifleşir. Mimarlık erk potansiyelini harekete geçiren bir unsur. Tarihsel açıdan incelendiğinde modernite çok önemli bir eşik. Modernite ve sonrasındakiler tamamen ayrı bir boyut. Endüstri Devrimi ile ortaya çıkan olumsuz koşulları mimarlığın erkini ispat ettiği ürünler ortaya çıkıyor. Aydınlanmanın insan modeli tek ve evrensel. İnsan aklı mimarlık ve kent planlamacının ulaşacağı sonucu tespit etmiştir. Mimarlık erki bu amaca nasıl ulaşılacağına bakıyor. Bu meşruiyete ise yetki gerekiyor. 2. Dünya Savaşı’nın ardından aydınlanmanın tek insan modeli yerine çeşitlilik kabul ediliyor. Evrensel doğrular yerine farklı doğrular oluşturulabiliniyor. Temsili demokrasi yerine çoğulcu demokrasiler öne çıkıyor. Çoğulcu demokrasi çoğulculuk ve katılım olarak iki özneye dayanıyor. Kentsel kamusal alanda yapılacak olanlar siyasi erke değil toplumsal erke dayanmaya başlıyor. Mimarlık yapılı çevrenin korunması ve korumadaki uzmanlık ile erkini yeniden ispatlıyor. Mimar erkini kaybetmeye başlayınca koruma tarafına geçerek erkini korumaya çalışıyor. Koruma da iletişimsel akılcılıkla belirleniyor”. Saner, tanımlarının ardından 1995 yılında koruma kararı çıkan Ankara Maltepe Havagazı Fabrikası’nın 2006 yılında koruma kararının bozulmasının ardından yıkılması örneğini verdi.

Müjgan Bahtiyar Karatosun’un sunduğu oturumun son bildirisi ise “Toplumsal Katılım ve Koruma: Mimari Mirasın Korunmasında Sivil Toplum Örgütleri’nin Rolü” idi. Karatosun, koruma alanında faaliyet gösteren sivil toplum örgütlerini ve sivil inisiyatiflerini sıraladı ve bu örgütlerin çalışmalarından bahsetti. Bu son bildirinin ardından dinleyiciler bildirilerle ilgili fikirlerini ve önerilerini dile getirerek oturuma katkıda bulundular.

Oturumların sona ermesinin ardından Prof.Dr. Neslihan Dostoğlu başkanlığında bütün oturum başkanlarının katılımıyla forum toplantısı gerçekleştirildi. Bütün oturum başkanları erkin mimarlığı doğrudan etkilediği önemli bir unsur olduğunu belirtmelerinin ardından sonuç bildirgesini hazırlamak üzere izleyicilerden izin istediler.

Yaklaşık bir saatlik bir aranın ardından hazırlanan sonuç bildirgesi özet olarak şu şekilde belirlendi; “Erk tarih boyunca mimarlığı etkilemiştir. Yetkiyi kullanan erkin yapıl çevrenin oluşturulması yönünde belirli bir donanıma sahip olması gerekiyor. Erk, mimarların deneyimlerinden tarih boyunca yeterinde faydalanamamıştır.”

Konuşmacılar, sonuç bildirgesi ile ilgili yorumları ve gelecek kongrenin konusu ile ilgili önerileri değerlendirmek üzere izleyicilere söz verdiler. Gelecek kongrenin konusu ile öneriler ise şöyle sıralanabilir, “Yaşam ve Mimarlık, Erk ve Mimarlık Eğitimi, Kuram ve Mimarlık, Mimarlık ve Başkaları”.

20. yılını da başarıyla tamamlayan Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi yaygın katılımı ve etkinliği ile önümüzdeki yıllarda da mimarlık kültürüne katkıda bulunacağa benziyor.