Günümüzde pek çok ülke tarafından “Dünya Çocuk Günü” adıyla gerçekleştirilen ve çocuklar arasında ortak duygular oluşmasını, ulusların barış içinde yaşama özlemlerinin pekişmesini amaçlayan etkinliklerin ilk örneği 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Türkiye genelinde düzenlenen çeşitli etkinliklerle 79. kez kutlandı.

Çok sayıda kurum tarafından desteklenen bu önemli bayram, çocuklarda kentlilik bilincinin gelişmesine yönelik yapılacak çalışmalar için de önemli bir araç olabilir. Fakat maalesef bu gibi özel günler Türkiye’de, her yıl çoğunlukla kısıtlı ve bir öncekine benzer çeşitli programlarla (dans gösterileri, şiir okumaları ve çelenk koyma vb.) tamamlanıyor.

Yurt dışındaki uygulamalara bakıldığında ise kent bilinci adına çocuklara yönelik önemli çalışmalar yürütüldüğünü görüyoruz. 1997 yılından bu yana Arts Council, Royal Institute of British Architects (RIBA) ve Architecture Centre Network işbirliğiyle, her sene düzenli olarak gerçekleştirilen Mimarlık Haftası, çocuklara yönelik düzenlenen bu gibi programlara örnek teşkil edebilecek projelerden bir tanesi.



“Çevremiz Ne Kadar Yeşil?” temasıyla 15 - 24 Haziran 2007 tarihleri arasında Londra’da gerçekleştirilen 11. Mimarlık Haftası’nda okullar için belirli aktivitelerden oluşan bir program hazırlanmış. Cadde, Araştırma!, Hazine Avı, Okulun Hangi Malzemeden Yapıldı?, Bir Strüktür Yap, Caddeleri Haritalama, Yeni Binalar Yaratma, Ev başlıklarındaki bu aktiviteler sayesinde öğrencilerin, çevreleriyle ilişkilerinde farklı deneyimler edinmesi, mekan algılarının geliştirilmesi amaçlanmış.

“Cadde” başlıklı aktivitede, öğretmenler daha önceden hazırlanan 30 imaj ve örnek bir cadde şemasının da yardımıyla, çocukları yol, kaldırım, yol işaretleri, dükkanlar, evler, ofisler, hastane, rekreasyon alanları, kent mobilyaları, insanlar gibi caddeyi oluşturan elemanlar üzerine düşünmeye teşvik ediyor. Sonrasında da kimi mekan kullanımına göre, kimi de insanların gereksinimlerine göre düzenlenmiş bu elemanlar ile yeni bir cadde yaratmalarını istiyor.

“Araştırma!” başlığını taşıyan bir diğer aktivitede ise, çocuklar sınıflarını inceliyor ve sınıflarını oluşturan, kapılar, pencereler, duvarlar, mobilyalar gibi temel elemanları tanımlıyor. Nesneleri, renk, malzeme ve şekil benzerliklerine göre kendileri için hazırlanan tablolar üzerinde sınıflandırıyor.



Öğretmenler ile birlikte yürütülen bir diğer çalışma da “Hazine Avı” başlığını taşıyor. Bu çalışmada çocuklara oyun alanlarının detaylı fotoğrafları dağıtılıyor ve oyun alanlarını araştırmaları, mekanın özelliklerini eşleştirmeleri isteniyor.

Bunun için de çocuklara bir dizi soru yöneltiliyor:
- Hazinen nerede? Oyun alanı içindeki yerini tarif et.
- Hazinen hangi malzemelerden yapılmış. Tümünü listele.
- Yüzeyi neye benziyor? Farklı dokuları tarif et.
- Hangi renkleri görüyorsun? Tümünü listele.
- Hangi şekilleri görüyorsun? Tümünü listele.
- Oyun alanının bu parçası ne için kullanılıyor? Tarif et.
- Oyun alanında ne gibi sesler duyabilirsin? Farklı bütün sesleri listele.
- Oyun alanında ne gibi kokular duyarsın? Farklı bütün kokuları listele.
- Oyun alanının en çok hangi parçasını seviyorsun? Nedenini anlat.
- Oyun alanında ne gibi değişiklikler yapmak isterdin?



Öğretmenlerin okulla ilişkili kişileri (öğrenciler, öğretmenler, hizmetliler, vb.) tanımladığı ve binaların sadece mimarlar tarafından değil, onları kullanan insanlar ve insanlar arasındaki ilişkilerle oluşan bir mekan olduğuna dikkat çekmek üzerine düşünülmüş “Okulun Hangi Malzemeden Yapıldı?” başlıklı etkinlikte, öğrencilere gerçek boyutuna uygun bir tuğla resmi veriliyor. Onlardan, verilen bu tuğla üzerine okulla ilgili bir fikirlerini sınıf ve isimlerini belirterek yazmaları isteniyor. Sonrasında da tüm tuğlalar bir araya getirilerek adeta bir fikir duvar oluşturuluyor.


Great Court 
Fotoğraf Nigel Young, Foster and Partners

“Bir Strüktür Yap” başlıklı ve çocukların birebir mimari formlarla tanıştığı etkinlikte, sınıfın her üyesine üçgen formlu bir parça veriliyor. Bu üçgen parçaları bir araya getirerek üç boyutlu modüler bir strüktür ortaya koymaları bekleniyor. Çocukların konuyu daha iyi kavrayabilmeleri için, detaylı fotoğraflarla birlikte benzer form kullanılarak tasarlanmış gerçek bina (Eden Projesi, Great Court ve Buckminster Fuller'ın buluşu Geodesic Kubbe) inceleniyor.



“Caddeleri Haritalama” isimli etkinlik için, belirlenen bir yerleşimin, eski ve yeni fotoğrafları, haritaları kullanılıyor. Çocuklardan, bu harita ve fotoğrafların yardımıyla, bölgenin zaman içinde geçirdiği değişimi detaylı bir şekilde tanımlamaları bekleniyor. Bunun için ise haritaların incelenmesi ve sokak dokusundaki değişimin tanımlanması; bölge sakinleriyle görüşme; bölgedeki bir caddede yaşayan insanların adres ve isimlerinin bir forma işlenmesi; gruplar halinde caddelerin, binaların boylarının ölçülmesi; eski harita üzerinden belirlenen bir çocuk oyun alanının önce kağıt üzerinde bölümlere ayrılması ve sonra gerçek alan üzerinde bu bölümlerin tebeşir yardımıyla oluşturulması; eski harita üzerinden belirlenen bir sokağın önce kağıt üzerinde bölümlere ayrılması ve sonra gerçek sokak üzerinde bu bölümlerin tebeşir yardımıyla oluşturulması gibi alt aktiviteler kurgulanmış.

“Yeni Binalar Yaratma” başlıklı etkinliğin, diğerlerine göre daha basit bir içeriğe sahip. Farklı mimari dönemlere ait yapıların resimleri bir makas yardımıyla kağıttan ayrılıyor. Çocuklardan bu yapıları bir yapboz gibi bir araya getirerek yeni binalar yaratmaları isteniyor. Çocukların farklı dönemlere ait binalar arasındaki farklılıkları algılamalarına yönelik gerçekleştirilen bu aktivitede, çocuklara kısa bir eğitim ile mimari dönemlerin özellikleri anlatılıyor.

Aynı binada yaşayan 15 ailenin kendi evlerinde çekilmiş fotoğrafları yardımıyla gerçekleştirilen “Ev” başlıklı aktivitede, çocukların bu fotoğrafları inceleyerek, yaşam stilleri, kültürel ve kişisel özellikler arasındaki farklılıkları belirlemeleri bekleniyor. İmajlar, ayrıca, kişiler ve yerlerle ilgili verilen bilgiler ile de destekleniyor. Kullanılan tüm fotoğraflar, 2001, yılında fotoğraf sanatçısı Boris Stout tarafından çekilmiş.




"Tasarım Kentleri" başlıklı sergiden yola çıkılarak hazırlanan ve 23 Nisan 2008 tarihinde, 4 – 13 yaş aralığındaki çocuklar için “Tasarlamak Serbesttir” başlıklı atölye çalışmasına ev sahipliği yapan İstanbul Modern Sanat Merkezi ise, İstanbul'da gerçekleştirilen 23 Nisan etkinliklerinin bir başka yüzü oldu. Çocuklar, bu etkinlikle, araştırma, yaratıcı fikirler geliştirme, ortaya çıkan fikirleri görselleştirme, malzemeleri keşfetme ve bir tasarımı oluşturan tüm aşamalarını deneyimleme fırsatı yakaladı.