Serbest Bölgeler Kanunu ile Gümrük Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edildi.
Tasarıya göre, Hazine'nin mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar, 49 yıla kadar kiralanabilecek veya bunlar üzerinde irtifak hakkı tesis edilebilecek.
Serbest bölgelerde çalışan personel için bu yılın sonunda kalkacak olan gelir vergisi muafiyeti, AB'ye tam üyeliğin gerçekleştiği tarihe kadar uzatılacak.
Serbest Bölgeler Koordinasyon Kurulu oluşturulacak. Kabul edilen tasarı, serbest bölgelerin kuruluş amaçlarını yeniden belirliyor. Tasarıya göre, serbest bölgelerin vizyonu; "İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek" olacak. Serbest bölgelerde yapılacak faaliyetler, Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu yerine, Yüksek Planlama Kurulunca belirlenecek. Üretici işletmelerin talepleri hariç olmak üzere, fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına verilen yetkiler, serbest bölgelerde uygulanmayacak. Serbest Bölgeler Koordinasyon Kurulu oluşturulacak. Kurul, serbest bölgelerde yapılan faaliyetleri değerlendirecek, bu bölgelerin geliştirilmesine ve sorunların çözümüne ilişkin stratejileri belirleyecek ve önerilerde bulunacak. Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişiler, bu bölgelerde faaliyette bulunmak için Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı yerine, Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan ruhsat alacak.
Faaliyet süresi 49 yıla çıkacak
Serbest bölgelerde arazi kiralayarak bina ve tesislerini inşa eden üretici kullanıcılara 30 yıl, üretim dışında faaliyet gösteren diğer kullanıcılara ise 20 yıl süreli verilen faaliyet ruhsatı süreleri, 49 yıla çıkartılacak. Serbest bölgelerde faaliyette bulunan yatırımcı kullanıcılara, Hazine'nin mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar, 49 yıla kadar kiralanabilecek veya bunlar üzerinde irtifak hakkı tesis edilebilecek. Tasarı, "serbest bölgeleri" yeniden tanımlıyor. Serbest bölgeler, "Türkiye Gümrük Bölgesi'nin parçaları olmakla beraber; serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ve serbest dolaşımdaki eşyanın bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerler" olacak. Özellikle tersaneler gibi büyük yatırımcı üretici firmaların yer aldığı serbest bölgelerde, günlük ihtiyaçların sorunsuz karşılanabilmesi amacıyla, bedeli 500 dolara kadar olan malların ihracat işlemine tabi tutulmasında esas alınan meblağ, 5 bin dolara yükseltilecek. Serbest bölgelerde, arazilerin ve Hazine'ye intikal eden binaların kiraya verilmesi, ayrıca binaların diğer kullanıcılara kullanım hakkının devredilmesine ilişkin işlemler, Devlet İhale Kanunu tabi olmayacak.
Gelir vergisi muafiyeti
Serbest bölgelerde istihdam edilen personel için bu yıl sonuna kadar sağlanan gelir vergisi muafiyeti, AB'ye tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar uzatılacak. Üretim faaliyetinde bulunan mükelleflerin, serbest bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançlar, gelir veya kurumlar vergisi dışında tutulacak. Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az yüzde 85'ini yurt dışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler, gelir vergisinden müstesna olacak. Yıllık satış tutarı, bu oranın altında kalan mükelleflerden zamanında tahsil edilmeyen vergiler cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilecek. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce serbest bölgelerde faaliyet ruhsatı almış olan kullanıcılara kiralanan arazi, arsa ve binalardan Hazinenin mülkiyetinde bulunanların kira süresi, Dış Ticaret Müsteşarlığınca ruhsat süresine bağlı olarak 49 yıla kadar uzatılabilecek. Serbest bölgeler, AB'ye tam üyeliğin gerçekleştiği tarihe kadar gümrük rejimleri açısından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında, menşe hükümlerinin uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi sayılacak. Serbest Bölgeler Kanunu ile Gümrük Kanunu arasındaki farklı hükümlerin uygulanmasında karşılaşılan zorlukların aşılması amacıyla, AB'ye tam üyeliğin gerçekleşeceği tarihe kadar, Gümrük Kanununun bazı maddeleri, serbest bölgelerde uygulanmayacak.
Tasarının sunumunu yapan Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, 1985'te çıkarılan Serbest Bölgeler Kanunuyla 20 serbest bölge kurulduğunu söyledi.
Tüzmen, 2007 itibariyle, serbest bölgelerden yapılan ticaret hacminin, yaklaşık 24,5 milyar dolar olduğunu bildirerek, "Bu yılın ilk 5 ayında 11,1 milyar dolar ticaret hacmimiz var. 2007'de 277 milyar dolar dış ticaret hacmimizin içinde 24,5 milyar dolar hacim... Türkiye'nin toplam dış ticaret hacminin yüzde 9'u serbest bölgelerden gerçekleşiyor" dedi.
Serbest bölgelerde 647 yabancı firma, 3 bin 711 kullanıcı bulunduğunu ifade eden Tüzmen, direkt istihdamın 48 bin 576, dolaylı istihdamın ise 200 bin kişi olduğunu kaydetti.
"Serbest bölgeleri, yabancı sermayenin ve Türkiye'nin önemli iş dünyasının geldiği, yüksek istihdamın sağlandığı, yüksek teknolojiyle üretim yapıldığı yerler haline getirmeye çalışacağız" diyen Tüzmen, az yatırımla, yüksek ticaret hacmine ulaştıklarını söyledi.
Tüzmen, 2007'de bölgelerden yurt dışına çıkan mal oranının yüzde 22, bölgelerden yurt içine giren mal oranının yüzde 32, yurt dışından bölgelere giren mal oranının yüzde 34, yurt içinden bölgelere giren mal oranının yüzde 12 olduğunu bildirdi. Tüzmen, "24,5 milyar doların 5,3 milyar doları bölgelerden yurt dışına, 8,2 milyar doları yurt dışından bölgelere, 7,9 milyar doları bölgelerden yurt içine, 3 milyar doları da yurt içinden bölgelere olarak görünüyor" diye konuştu. Tüzmen, serbest bölgeler olmasaydı, 24,5 milyarlık dış ticaret hacminin yaklaşık yarısını, dünya ticaret pastasından alamayacaklarını belirtti.
"Çok ağır"
CHP Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak, uygulanan para ve maliye politikası nedeniyle sanayide sıkıntı yaşandığını ifade ederek, sadece sanayi bölgeleri bazında değil, Türkiye genelinde sorunun çözülmesi gerektiğini belirtti.
CHP Trabzon Milletvekili Akif Hamzaçebi de teşviklerden yararlanmak için, bölgede üretilen ürünlerin yüzde 85'inin ihraç edilmesi şartının çok ağır olduğunu kaydederek, bunun yüzde 75'den aşağı olmamak üzere, 3 yıllık ortalamanın yüzde 80 olmasını önerdi.