Türkiye’nin ilk nükleer santral projesinin dördüncü kez yapılan ihalesine Rus Atomstroyexport ve Inter Rao ile işadamı Turgay Ciner’in şirketi Park Teknik’in oluşturduğu grup teklif verdi.

Nükleer santral ihalesine girmek için şartname alan uluslararası şirketlerin ve korsorsiyum oluşturdukları yerli grupların piyasa koşullarının kredi bulmak için uygun olmadığı ve ihale şartnamesindeki bazı belirsizliklerin giderilmesi için 6 ay erteleme talebinin Başbakan Tayyip Erdoğan’dan geri çevrilmesi nedeniyle, dördüncü kez düzenlenen nükleer santral ihalesine yalnızca Rus Atomstroyexport ve Inter Rao ile enerji alanında çeşitli yatırımları bulunan işadamı Turgay Ciner’in şirketi Park Teknik’in oluşturduğu Ortak Girişim Grubu’ndan teklif geldi. Enerji Bakanlığı önünde toplanan çevreciler, ihaleye tek teklif verilmesini halay çekerek kutladılar.

Teşekkür ettiler
Mersin-Akkuyu’da kurulması planlanan Türkiye’nin ilk nükleer santralı için geçen Mart ayında açılan yarışma çerçevesinde teklif verme süresi dün saat 14.00’te sona erdi. Elektriği satın alacak kuruluş olarak ihaleyi düzenleyen Türkiye Elektrik Ticaret A.Ş.’ne (TETAŞ) son gün beş zarf ve bir dosya geldi. Suez Tractebel (Fransa-Belçika), Unit Investment N.V. (Hollanda), Ak Enerji, AECL Atomic Energy Of Canada Limited (Kanada) ve Hattat-Hema teşekkür ederek, yarışmaya katılmayacağını bildirirken, tek teklif Rus devlet şirketi Atomstroyexport-Inter Rao-Park Teknik Ortak Girişim Grubundan geldi.

TETAŞ Genel Müdürü Hacı Duran Gökkaya, 24 mart 2008 tarihinde çıkılan “yarışma” için 13 yatırımcının şartname satın aldığını belirterek, şartname alarak ihaleye ilgi gösteren şirketlere teşekkür etti. Altı ay boyunca bu şirketlerden gelen tüm bilgi ve doküman taleplerini karşıladıklarını kaydeden Gökkaya, dün saat 14.00 itibarıyla 6 başvuru aldıklarını, bu zarfların beşinin teşekkür mahiyetinde olduğunu söyledi. Rus-Türk ortaklığının teklifinin içinde üç tane zarf bulunduğunu belirten Gökkaya, ilk zarfı açtıktan sonra ikinci zarfı hiç açmadan, teklifi teknik şartname açısından inceleyecek olan Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna (TAEK) göndereceklerini bildirdi. TAEK bu teklifi nükleer kriterlerine uygun bulduğu takdirde TETAŞ’a bildireceğini, bu durumda ihale komisyonunun satın alınacak elektriğin fiyatının bulunduğu üçüncü zarfı açacağını ifade eden Duran, süreç hakkında kamuoyunun sürekli bilgilendirileceğini söyledi. Altmış metrekarelik salonda onlarca basın mensubunun, kameraların ve şirket temsilcileri ile kamu görevlilerinin bulunduğu salonda yapılan açıklamayı Enerji Bakanlığının önünde izleyen nükleer karşıtı grup, sadece bir teklif verildiğini öğrenince halay çekerek kutlama yaptı. Verilen tek teklifin TAEK’e gönderilecek olmasının, yarışma sürecinin devam ettiği anlamına geldiğini ifade eden Gökkaya, TAEK’in değerlendirme sürecinin uzun sürmeyeceğini belirtti. Gökkaya, tek teklifle rekabet ortamının sağlanıp sağlanmayacağına ilişkin soruyu yanıtsız bırakırken, tek teklif verilmiş olmasının yarışmaya mani olmadığını, yasaya göre tek teklifin yarışmanın iptaline gerekçe oluşturmadığını söyledi.

Erteleme istemişlerdi
Gökkaya, “Buna rağmen bu yarışma iptal edilebilir mi” sorusu üzerine, “Yarışma her zaman iptal edilebilir, ama gerekçe bulmak kaydıyla” diye konuştu. Nükleer santral ihalesi için şartname alan 13 şirketten 5’i, daha önce TETAŞ’a yazı göndererek, en az altı ay süreyle ihalenin ertelenmesi talebinde bulundu. Şirketler erteleme talebine gerekçe olarak, uluslar arası piyasaların santralın finansmanı için kredi bulmaya uygun olmadığını, şartnamede birtakım belirsizlikler bulunduğunu, bu belirsizliklerin giderilmesi gerektiğini ifade ettiler.

Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı da bir süre önce yaptığı açıklamada, erteleme olmaması ve sigorta gibi bazı konulardaki belirsizlikerin giderilmemesi durumunda ihaleye teklif vermeyebileceklerini söylemişti.
Sabancı Holding’ten dün yapılan yazılı açıklamada ise ihaleye katılmama nedeni şöyle ifade edildi:

“Aldığımız bu karar, son derece hassas ve detaylı çalışma gerektiren, ülkemiz açısından güvenlik ve risk konularının en üst düzeyde önem taşıdığı nükleer santral ihale süreci için verilen takvimin Sabancı Holding’in yüksek kalite standartlarına uygun bir teklif oluşturulması için yeterli olmamasından kaynaklanmaktadır.”

Üçü başarısızdı
Türkiye nükleer enerji konusuyla 50 yıldan beri ilgileniyor. Daha önce nükleer santral kurmak için açılan üç ihale, başarısızlıkla sonuçlandı. Son ihale için 13 şirketin teklif alması ve 6’sının bilgilendirme odasına girmesi Enerji Bakanlığı yetkililerini ümitlendirmişti. Fakat Başbakan Erdoğan’ın şirketlerin altı ay erteleme talebine olumsuz yanıt vermesinin, şirketleri teklif vermekten caydırdığı belirtiliyor. Erdoğan, hafta başındaki basın toplantısında Türkiye’nin nükleer enerjide çok geç kaldığını ifade ederek, erteleme lükslerinin olmadığını söyledi.

Yarışmaya verilen teklifin TAEK’in nükleer kriterlerini karşılamaması, TETAŞ’ın 15 yıl süreyle alım garantisi verdiği elektriğin fiyatının yüksek olması ya da başka nedenlerle yarışmanın iptal edilmesi durumunda, nükleer santral yasasında öngörülen ikinci seçeneğin gündeme alınması mümkün. Yasaya göre, santralın tümüyle özel sektör eliyle yapılamaması durumunda ikinci seçenek olarak kamu-özel sektör ortaklığı gündeme gelebilecek. Bundan da sonuç alınamaması durumunda santralın tamamen kamu tarafından inşa ettirilmesi mümkün. Nükleer santralın 3 bin megavat (MW) gücünde olması durumunda 5-6 milyar dolarlık, 5 bin MW gücünde olması durumunda ise 10-11 milyar dolarlık bir yatırım maliyeti hesaplanıyor.

İran’la sorunlu çalıştı
Rusya’nın kamuya ait enerji şirketlerinden olan Atomstroyexport, İran’ın Buşehr kentinde 1995 yılında yapımına başladığı nükleer santral çalışmalarını tamamlamasına karşın santralın açılışı Ruslar tarafından defalarca ertelendi.
Ruslar, İran’ın borcu olduğunu ileri sürerken, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Gulamrıza Agazade, asıl Rusların kendilerine borçlu olduğunu ve siyasi gerekçelerle Rusların 90 tonluk nükleer yakıtı zamanında teslim etmediğini açıkladı.