Sirkeci
Fotoğraflar Marmaray'ın internet sitesinden alınmıştır.
İstanbul Valiliğinin yakınındaki tozlu çukurun, pekçok arkeolojik kazı çukurundan farkı yok. Çalışanlar ihtiyatlı bir şekilde yarı gömük taş duvarları açmaya çalışıyorlar, kırık dökük tuğlaları el arabaları ile taşıyorlar...
Duvarlar Türkiye Cumhuriyeti kurulmadan 50-70 yıl önce inşa edilmiş bir evin mahzenine ait. Bunların altında 1-2. yüzyıl öncesinden kalma Osmanlı’nın son dönemin ait bir merdiven daha da aşağıda –belki de aralarında en değerlisi- Geç Bizans Dönemi’ne ait bir sarnıcın taş kemeri bulunuyor.
Bunların hepsi buldozerlerin bir adım ötesinde. Makinalar çok yakında tarihi İstanbul’un kalbinde yılankavi sokakları yararak yeni metro hattının istasyonunu konduracaklar.
Arkeologlardan biri olan Oğuz Erkan herkesin tahmin edebileceği katı ses tonuyla “Eğer buranın altında önemli bulgulara rastlanırsa metro belki iptal edilebilir.” diyor.
İslamiyet ve Hıristiyanlık dinlerinin merkezi olmuş, Dünya’nın en eski şehirlerinden birinin altından metro yapmanın riskli olduğunu bilmek için arkeoloji eğitimi almak gerekmez.
Yaklaşık 67 km’lik raylı sistem Boğaz’ı da geçerek İstanbul’un Avrupa ve Asya yakasını birbirine bağlayacak. Resmi kaynaklara göre 2,6 milyar Dolar’a malolacak Marmaray, 10 milyonluk kentin trafik sıkışıklığını kolaylaştıracak. Boğaz’ın iki yakasını birbirine bağlayan 2 köprü sürekli sıkışık ve varolan metro sistemleri ise yetersiz.
Sirkeci
Esas sorun proje mühendislerinin belirlediği Marmaray’ın rotasının Ayasofya’nın, Sultanahmet’in, Topkapı Sarayı’nın, 4. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetildiği tarihi İstanbul’un altından geçmesi.
İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü İsmail Karamut “Bu gerçekten bir meydan okuma çünkü başka hiçbir şehir bu kadar katmanlı kültürel tarihe sahip değil.” diyor.
“İstasyonların arasındaki tüneller tarihi kalıntıların yeterince altından geçecek.” diye ekliyor Karamut. Fakat 3 istasyon için gerekli şaftlar yüzeyden kazılacak.
İstanbul Vali yardımcısı Cumhur Güven Taşbaşı, inşaatın durması konusunda bir endişe olmasın, inşaat sırasında herhangi bir tarihi kalıntıya rastlamamız durumunda, rotayı yeniden belirleyebiliriz, şeklinde açıklama yapıyor.
Fakat henüz böyle birşey yapılmadı. Bazı arkeologların söylediğine göre valiliğin çok yakınında Roma ve Bizans Dönemi’ne ait sarnıcı da kapsayan çok zengin buluntular yer alıyor. Kazılara dayanarak Karamut İstanbul’un arkeolojik tarihini değiştirecek buluntulara rastlanmadığını söylüyor.
Diğer arkeologlar kentin tarihi değerinin göz önünde olduğuna dikkat çekiyor. Uzmanlar bu “vitrin projesi” tamamlanınca İstanbul’un tarihi mirası açısından şövalye olacağını söylüyor.
Asya yakasında bulunan ve 16.yüzyıla tarihlenen çarşının duvarlarının yıkılması konusunda uzmanlar kızgınlar. Arkeologlar duvarlar taşınsın demesine karşın koruma kurulu taşınmayacak kadar hantal olduğunu belirtmiş. 20 yıldır İstanbul’da çalışan İtalyan arkeolog Eugenia Bolognesi “İstanbul’da insanlar bunun ne kadar büyük bir anıt olduğunu düşünemiyorlar. Çarşı için “Burası İstanbul’dan Mekke’ye hareket eden kafilelerin mekanı. Bizans mozaikleri olamayabilir ama yine de tarih önemlidir” diye ekliyor.
Yenikapı
Yenikapı’da bulunan gemi enkazı konusunda daha hassas olunabilirdi. 11.-12. yy’dan kalma geminin parçası metro inşaat başlamadan taşınmış. Arkeologlar bulunan eser konusunda endişeliler ve bunu İstanbul’un Konstantipol olduğu zamanın denizciliği konusunda pekçok fikir verebileceğini düşünüyorlar.
Japonya’dan inşaat için alınan para karşılığında her ay arkeolojik buluntuların yer aldığı bir rapor yollanıyor. Yerel arkeologlar özellikle bu kadar az zamanda bunları yapmak için az bütçe olduğunu ve bu derece büyük bir proje için yetersiz olmalarının İstanbul için sorun olduğunu düşünüyorlar.
UNESCO’dan Ms. Yang “Bu durum İstanbul için önemli olduğu kadar Türk olmayan uzmanlar için de önemli, İstanbul’un paylaşılması gereken çok önemli değerlere sahip bir yer.”
Tarihi bir kentte metro yapılmamasını beklemek elbette çok gerçekçi değil. Roma ve Atina arkeolojik değerlerine rağmen metro hatlarını inşa ettiler. Metroların önemli özellikleri hava kirliliğini azaltarak zeminin üzerindeki eserlerin egsoz dumanından etkilenmesini önlüyor.
Ms. Yang. “Burası modern bir şehir, insanlar yaşamak ve her gün işe gitmek zorundalar. İstanbul tarihi mirasını korumaya çalışırken modern şehir olma savaşını veriyor.”
Şebnem Arsu'nun katkıları ile New York Times'da yayınlanmıştır.
Takip
Bütün yorumları forumda okuyun!Bütün yorumları forumda okuyun!